SKKN Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 8 làm tốt bài văn thuyết minh

1. MỞ ĐẦU

        1.1.  Lý do chọn đề tài. 

Dạy học là hoạt động đặc trưng của các nhà trường là con đường quan trọng nhất để giáo dục thế hệ trẻ. Trong nhà trường môn văn là bộ môn khoa học xã hội rất quan trọng đối với học sinh, đặc biệt là phân môn văn học. Văn học giúp các em nắm bắt những tri thức của nhân loại, hiểu được quá khứ của dân tộc, những cái hay cái đẹp. Trong sáng tác của nhà văn nó có tác dụng giáo dục rất lớn, hướng các em tới chân – thiện – mĩ. Đọc một bài văn, bài thơ hay làm tâm hồn các em thêm rung động, thêm yêu quý quê hương đất nước của mình. Nếu trong dạy học mà không có văn học thì tâm hồn các em sẽ trở nên khô cằn, mọi lẽ đúng sai sẽ không phân biệt nổi. Văn học có vị trí rất quan trọng đòi hỏi người giáo viên dạy văn phải có phương pháp, lượng kiến thức như thế nào để giúp các em nắm bắt kiến thức một cách ngắn gọn, đơn giản, dễ hiểu nhất, đồng thời qua những tác phẩm đã học phải để lại cho các em những ấn tượng cảm xúc như thế nào? Đây là một câu hỏi khó mà bất cứ người giáo viên nào cũng có những trăn trở, suy nghĩ.

          Với bản thân tôi, để hoàn thành tốt nhiệm vụ của người giáo viên dạy văn ngoài việc nắm vững kiến thức những môn mà nhà trường, tổ phân công thì người giáo viên cũng phải có năng lực sư phạm nhất định, phải có phương pháp dạy học theo phương pháp đổi mới của bộ giáo dục và đào tạo nghiên cứu biên soạn và đề ra.. Đó là vấn đề suy nghĩ và cần thực hiện trong việc dạy phân môn ngữ văn 8.

Môn Ngữ văn là kết hợp cả ba phân môn: Văn, tiếng việt, tập làm văn mỗi phân môn sẽ vừa đảm bảo mục tiêu yêu cầu cụ thể của mình, vừa phải tìm ra những yếu tố đồng quy, hoà hợp hỗ trợ cho nhau nhằm đạt tới mục tiêu chung.

        Trong thực tế đời sống kiểu văn bản thuyết minh được sử dụng rất rộng rãi, đây là kiểu văn bản mà các em đã được làm quen ở bậc THCS. Tuy nhiên đối với học sinh lớp 8 có nhiều em chưa biết xây dựng một văn bản, bài làm của các em còn sơ sài, các em chưa hiểu đúng về thể loại nên khi làm bài còn lúng túng, hiểu xa đề …

         Xuất phát từ tình hình thực tế vì vậy tôi chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 8 làm tốt bài văn thuyết minh”, mong muốn góp phần nâng cao chất lượng và niềm say mê hứng thú của học sinh khi đến với môn ngữ văn cấp THCS nói chung và đối với lớp 8 nói riêng.

       1.2. Mục đích nghiên cứu.

         Nghiên cứu đề tài này bản thân tôi nhằm mục đích giúp học sinh hiểu sâu hơn về thể loại văn thuyết minh qua từng tác phẩm đã học. Mặt khác giúp học sinh biết cách trình bày vấn đề một cách rõ ràng khoa học, chính xác … Rút ra những bài học kinh nghiệm cho bản thân trong quá trình giảng dạy. Đặc biệt thông qua đề tài này giúp các em học sinh thêm yêu tiếng việt, yêu văn học, yêu cuộc sống, yêu quê hương, đất nước mình hơn.

       1.3. Đối tượng nghiên cứu.

        Thông qua việc nghiên cứu giúp các em học sinh lớp 8 hiểu một số kinh nghiệm để làm tốt bài văn thuyết minh. Đồng thời các em biết phân biệt kiểu bài văn thuyết minh với các kiểu bài văn khác.

    1.4. Phương pháp nghiên cứu. 

        Khi nghiên cứu đề tài tôi đã sử dụng một số phương pháp: Phương pháp nghiên cứu tài liệu; điều tra khảo sát thực tế học sinh; nêu định nghĩa; giải thích; nêu ví dụ; so sánh đối chiếu; thống kê.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

       2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.   

        Văn bản thuyết minh là thể loại mà học sinh lớp 8 được tiếp cận. Đây là loại văn bản thông dụng trình bày về các sự vật hiện tượng, cách dùng cùng lý do phát sinh, quy luật biến hoá, phát triển của sự vật, nhằm cung cấp tri thức cho con người.

        Văn bản thuyết minh được sử dụng rất rộng rãi, phạm vi nào cũng cần đến văn bản thuyết minh. Mua bất cứ một cái gì như: Máy tính, ti vi, máy bơm… đều phải kèm theo bản thuyết minh để ta hiểu về tính năng, cấu tạo, cách sử dụng, cách bảo quản hay chúng ta mua một hộp bánh trên đó cũng ghi xuất xứ thành phần các chất làm nên bánh, ngày sản xuất, hạn sử dụng, trọng lượng… đến một danh lam thắng cảnh, cầm quyển sách bìa sau có thể là giới thiệu tóm tắt nội dung. Trong sách giáo khoa có bài trình bày thí nghiệm hoặc trình bày sự kiện lịch sử, trình bày tiểu sử nhà văn, giới thiệu tác phẩm, đoạn trích, … tất cả đều là văn bản thuyết minh.

         Như vậy trong đời sống hằng ngày không lúc nào ta thiếu được văn bản thuyết minh. Loại văn bản này vốn không có gì xa lạ đối với học sinh, học sinh chỉ cần nắm vững vấn đề, nắm vững kiến thức thì sẽ làm tốt. Nhưng nếu các em không hiểu bài, không hiểu đúng thể loại, không biết chắt lọc các từ ngữ, các chi tiết thì bài văn trở nên khô khan, dài dòng có thể lạc sang kiểu bài miêu tả. Do đó khi dạy về thể loại văn bản thuyết minh thì giáo viên phải hướng dẫn học sinh tìm hiểu về thể loại đó. Các em phải tiến hành điều tra, nghiên cứu, học hỏi tri thức. 

        Văn bản thuyết minh gắn với tư duy khoa học, đòi hỏi phải chính xác, khoa học và từng bước làm quen với các kỹ năng tìm hiểu, tìm hiểu chung về văn bản, tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý, dựng đoạn, luyện nói, luyện viết, một số phương pháp, cách làm… sau khi tiếp cận các kỹ năng, giáo viên phải hướng dẫn cách viết từng phần: mở bài, thân bài, kết bài phải luyện thành kỹ năng, nếu học sinh không nắm vững các kỹ năng thì bài làm của các em sẽ không tốt.

         Nhìn chung kết quả của bài làm văn thuyết minh là nói lên năng lực cảm thụ thể loại của các em nếu biết kết hợp tốt cả tích hợp và sự tìm tòi nghiên cứu thì bài làm của các em trở nên có hiệu quả hơn. 

       2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.   

1. a. Thuận lợi:

        + Đối với giáo viên

        – Giáo viên được giảng dạy đúng chuyên môn, chuyên nghành của mình nên có điều kiện để phát huy khả năng.

        – Trong quá trình nghiên cứu đề tài, giáo viên có điều kiện thuận lợi như trực tiếp giảng dạy, trực tiếp khảo sát học sinh và thấy rõ những ưu điểm, nhược điểm của học sinh trong quá trình học tập môn ngữ văn.

       + Đối với học sinh

        Phần lớn các em đều học tập chăm chỉ, ngoan ngoãn, có ý thức trong học tập và sự khám phá tri thức mới. Đặc biệt là môn ngữ văn.

1. Khó khăn

        + Đối với giáo viên

         Bên cạnh những thuận lợi trong việc giảng dạy môn ngữ văn cũng như việc dạy thể loại văn thuyết minh trong chương trình ngữ văn 8 cũng gặp không ít những khó khăn như:

          Sau khi học xong thể loại văn bản thuyết minh đa phần học sinh nắm kiến thức và thể loại còn rất hời hợt. Một số phương pháp các em hiểu còn lơ mơ, các phần trong bài viết còn khô khan, không có sự đầu tư, sáng tạo trong khi viết. Vì vậy kết quả không cao.

         Văn bản thuyết minh đòi hỏi các em phải biết quan sát, điều tra, tích luỹ, bài viết phải xác thực khoa học thì bài văn mới trở nên hấp dẫn, sinh động, đọc bài chúng ta mới thấy hay và có sức lôi cuốn. Đặc biệt là thuyết minh về thể loại văn học dường như các em chưa biết viết. Kiểu bài này rất khó buộc học sinh phải nắm vững kiến thức thể loại. Song vốn từ của các em còn ít nên các em ngại học văn, làm văn, vì vậy tôi đã tìm ra một số nguyên nhân dẫn đến thực tiễn trên.

         Nguyên nhân dẫn đến thực tiễn: Đây là một thể loại tập làm văn hoàn toàn mới và nâng cao đối với học sinh, do đó việc tiếp thu một phương pháp mới