SKKN Một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh lớp 8 giải bài tập Vật lí có hiệu quả trong chương I: Cơ học

1. Mở đầu

1. – Lí do chọn đề tài

Trong quá trình đổi mới giáo dục cấp THCS nói chung và môn Vật lí nói riêng, mục tiêu, nội dung giáo dục đã được đổi mới, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế đang phát triển. Mỗi giáo viên dạy Vật lí chúng tôi đã và đang vận dụng những phương pháp dạy học tích cực để giúp các em học sinh học tốt và yêu thích môn Vật lí.

Vật lí là một trong những môn học lí thú, hấp dẫn trong nhà trường phổ thông, đồng thời nó cũng được áp dụng rộng rãi trong thực tiễn cuộc sống. Hơn nữa môn học này ngày càng yêu cầu cao hơn để đáp ứng kịp với công cuộc CNH – HĐH nhằm từng bước đáp ứng mục tiêu giáo dục đề ra góp phần xây dựng đất nước.

Đội ngũ học sinh trong các trường Trung học cơ sở là một lực lượng lao động dự bị nòng cốt và hùng hậu về khoa học kỹ thuật. Trong đó, kiến thức, kỹ năng Vật lí đóng góp một phần không nhỏ trong lĩnh vực này. Kiến thức, kỹ năng Vật lí cũng không ngừng được vận dụng vào cuộc sống của con người góp phần tạo ra của cải, vật chất cho xã hội. 

Trong giảng dạy Vật lí, việc  hướng dẫn học sinh có phương pháp giải bài tập là một vấn đề hết sức quan trọng bởi vì: việc giải bài tập vật lí không những tạo cho học sinh  những tư duy lô gic,  mà còn tạo ra cho học sinh những tình huống phải suy nghĩ, sẽ kích thích được hứng thú cao của học sinh đối với nội dung bài học. 

Củng cố kiến thức đã có và xây dựng được mối liên quan giữa những kiến thức cũ và kiến thức mới đặc biệt là cho các tiết tổng kết, làm cho học sinh sẽ được thỏa mãn vì các kiến thức học sinh tiếp thu được đã giúp các em giải thích một số hiện tượng trong thực tế, áp dụng một số tình huống đơn giản của cuộc sống hàng ngày liên quan đến vật lí.

Là giáo viên trực tiếp làm công tác giảng dạy bộ môn này. Tôi được phân công dạy Vật lí ở tất cả các khối từ lớp 6 đến lớp 9. Qua quá trình giảng dạy tôi nhận thấy:

– Kỹ năng giải bài tập vật lí nhất là dạng bài tập thí nghiệm thực hành và bài tập định lượng, học sinh chưa thực sự thành thạo.

– Dạng bài tập trắc nghiệm khách quan:  Học sinh phân biệt chưa rõ ràng từng loại bài, còn nhầm lẫn trong khi làm bài nhất là đối với học sinh khối 6 mới tiếp cận với bộ môn vật lí.

– Ở lớp 6,7 học sinh mới chủ yếu làm quen với các dạng bài tập định tính. Khi bắt đầu bước vào chương học đầu tiên là chương I ‘Cơ học’’ của lớp 8 các em phải hình thành ngay kĩ năng trình bày một bài tập định lượng. Vì vậy học sinh cần phải biết phân loại bài tập và hình thành cho mình kỹ năng giải bài tập vật lý. 

          Khi giúp học sinh có phương pháp giải bài tập một cách đúng đắn, lúc đó các em cảm thấy học “ Vật lí” dễ hơn. Các em tin tưởng, tự tin vào bản thân mình. Các em  sẽ càng yêu thích môn học, đó là một động lực để phát huy triệt để tính tích cực, chủ động và sáng tạo, niềm say mê học tập của học sinh. Giúp các em nắm vững kiến thức Vật lí Trung học cơ sở làm hành trang bước lên Trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động một cách tự tin hơn.                        Đứng trước yêu cầu của xã hội về đổi mới giáo dục nhằm nâng cao chất lượng học tậpvà đổi mới phương pháp dạy học cũng là nhiệm vụ cần thiết của mỗi người dạy. Học tốt môn Vật lí cũng nhằm giúp học sinh học tốt các môn KHTN khác trong quá trình vận dụng. Chính vì những yêu cầu trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “ Một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh lớp 8 giải bài tập Vật lí có hiệu quả trong chương I : Cơ học” nhằm  giúp học sinh yêu thích môn học và học Vật lí tốt hơn.

1.2 – Mục đích nghiên cứu:

  –  Việc giúp học sinh có phương pháp giải bài tập một cách đúng đắn sẽ giúp các em cảm thấy học “ Vật lí” dễ hơn. Các em  sẽ càng yêu thích môn học, đó là một động lực để phát huy triệt để tính tích cực, chủ động và sáng tạo, niềm say mê học tập của học sinh.

  –  Hướng dẫn học sinh giải bài tập vật lí còn giúp các em nắm vững kiến thức Vật lí Trung học cơ sở làm hành trang bước lên Trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động một cách tự tin hơn. 

1.3 – Đối tượng nghiên cứu:

 – Học sinh lớp 8 trường THCS Thành Vân, năm học ………….

1.4 – Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp phân tích tổng hợp tài liệu: Nghiên cứu tài liệu trên mạng intenet, tài liệu đã được tham gia tập huấn, đặc biệt là sách giáo khoa, sách bài tập vật lí 8 và các sách tham khảo.

– Phương pháp điều tra: Tiến hành điều tra về hứng thú và chất lượng học tập bộ môn vật lí 8 tại trường THCS Thành Vân.

– Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu thu được và lập bảng thống kê về hứng thú, chất lượng học tập bộ môn trước và sau khi áp dụng đề tài nghiên cứu.

– Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát kỹ năng làm bài tập, thái độ, hứng thú học tập của học sinh khối lớp 8 khi thực hiện giir bài tập vật lí 8 ở chương I: Cơ học.

– Phương pháp kiểm tra sư phạm: Qua các bài kiểm tra để đánh giá về hiệu quả nhận thức, kĩ năng và năng lực của học sinh trước và sau khi áp dụng đề tài.

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục: Qua việc áp dụng đề tài trong thực tế giảng dạy để đúc rút ra kinh nghiệm trong việc tổ chức dạy học chương I: Cơ học.

      Phương pháp dạy hướng dẫn học sinh giải bài tập vật lí yêu cầu giáo viên chú ý hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề bài, tìm ra kiến thức có liên quan,vận dụng những kiến thức đó để giải bài tập. Đồng thời phải biết phân loại các dạng bài tập để tìm ra cách giải phù hợp . Từ đó giúp hình thành kĩ năng cơ bản cho học sinh giải bài tập Vật lí.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.

2.1 – Cơ sở lí luận.

Trong những năm gần đây, ngành giáo dục đã có nhiều đổi mới về phương pháp dạy học. Tuy nhiên việc dạy học trong nhiều trường phổ thông còn chịu tác động nặng nề bởi mục tiêu thi cử, “chạy theo thành tích” “ học để thi, dạy để thi” chứ chưa quan tâm đến học sinh học được gì.

  Ở mỗi quốc gia, đổi mới phương pháp dạy học là một yêu cầu thực tiễn của Giáo dục – Đào tạo trong cải cách CNH – HĐH đất nước. Bởi lẽ mỗi đất nước muốn CNH – HĐH  phải lấy giáo dục làm quốc sách hàng đầu, là chìa khóa mở cửa vào tương lai, không thể không đào tạo những con người chủ động, sáng tạo. Chính vì mục tiêu này mà tư tưởng chỉ đạo phát triển giáo dục của Đảng ta là: “Xây dựng con người và thế hệ tha thiết gắn bó với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, phát huy tích cực của cá nhân…có tư duy sáng tạo, có kỹ năng thực hành giỏi” (NQ 02/ HNTWW- khóa VIII). Nghị quyết TW 2 cũng yêu cầu “ Đổi mới mạnh mẽ PPDH, khắc phục lối truyền thụ một chiều rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học.

1.2 – Thực trạng vấn đề:

•  Thực trạng:

Hiện nay với yêu cầu đòi hỏi sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học, Về nội dung chương trình sách giáo khoa vật lí cấp trung học cơ sở đã có những thay đổi cơ bản, tạo điều kiện để đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình học tập. Thời lượng dành cho môn vật lí THCS là 5 tiết / tuần. Môn Vật lí được bố trí ở cả bốn lớp, từ lớp 6 đến lớp 9.

Việc giảm thời lượng của chương trình dẫn tới việc giảm khối lượng và mức độ yêu cầu về : kiến thức, kỹ năng của chương trình vật lí.

Trong một bài học, mỗi đơn vị kiến thức hoặc kỹ năng được trình bày dưới dạng những định hướng hoạt động nhằm giúp học sinh tìm ra và chiếm lĩnh kiến thức,  kỹ năng  dưới sự hướng dẫn của giáo viên.