SKKN Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện dành cho học sinh lớp 9

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài.

Tôi rất tâm đắc câu nói của Vijaya Lankshmi Pandit: “ Mục tiêu của giáo dục không phải là dạy cách kiếm sống hay cung cấp công cụ để đạt được sự giàu có, mà đó phải là con đường dẫn lối tâm hồn con người vươn đến cái “ Chân” và thực hành cái  “Thiện”. Đúng vậy! Môn Ngữ văn có sứ mệnh cao đẹp đó: hình thành những con người có ý thức tự tu dưỡng, biết yêu thương, quí trọng gia đình, bè bạn, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới những tư tưởng, tình cảm cao đẹp như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải, lòng căn ghét cái xấu, cái ác. Đó là những con người biết rèn luyện để có tính tự lập, có tư duy sáng tạo, bước đầu có năng lực cảm thụ giá trị chân, thiện, mỹ trong nghệ thuật. Đó cũng là những con người biết ham muốn để đem tài trí của mình cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

Trên thực tế, việc giảng dạy môn Ngữ văn ở bậc THCS rất phong phú về đề tài và đa dạng về thể loại trong đó có thể loại nghị luận. Văn nghị luận chiếm vị trí quan trọng trong nội dung chương trình giảng dạy môn Ngữ văn lớp 7.8.9. Mặc dù việc dạy văn nghị luận trong nhà trường đã được tiến hành từ lâu, song phương pháp, hiệu quả giảng dạy còn nhiều điều trăn trở vì một số giáo viên chưa chú trọng nhiều đến việc rèn các kĩ năng viết văn nghị luận cho học sinh. Bên cạnh đó, thực trạng học văn, viết văn nghị luận ở trường mà tôi đang công tác còn nhiều hạn chế trong cách thức trình bày, lập luận thiếu sự thuyết phục và có hạn chế trong việc viết văn nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện.…Vì vậy, tôi thiết nghĩ, mỗi giáo viên cần phải rèn cho học sinh kĩ năng viết văn nghị luận. Trong đó, kĩ năng viết văn nghị luận phải xuất phát từ kĩ năng viết đoạn văn nghị luận. 

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài

Mục tiêu

– Tìm ra được phương pháp rèn cho học sinh cách viết đoạn văn nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện. 

– Đổi mới cách làm, phương pháp giảng dạy nghị luận văn học nhất là nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện (tức là phân tích, cảm nhận…về nhân vật)

Nhiệm vụ

– Nghiên cứu thực trạng về dạy học ngữ văn nói chung và dạy văn nghị luận văn học nói riêng tại trường THCS Lương Thế Vinh.

– Đề ra những giải pháp hiệu quả và cụ thể để giúp học sinh rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện

3. Đối tượng nghiên cứu

– Phương pháp rèn kĩ năng viết văn nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện.

4. Giới hạn của đề tài

– Đề tài này được nghiên cứu và thử nghiệm tại trường THCS Lương Thế Vinh – H.Krông Ana – T. Đăk Lăk

– Nghiên cứu để tìm ra các giải pháp hay rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm truyện.

Những vấn đề này đã được nhiều tác giả nghiên cứu trước đây, nhưng qua quá trình giảng dạy tôi đã đúc rút ra những kinh nghiệm của riêng mình. Có những nội dung cũ, có nội dung mới, nhưng tôi muốn chia sẻ những kinh nghiệm của mình đã qua thử nghiệm và có kết quả khả quan.

5. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu các nghiên cứu về dạy Ngữ văn, đặc biệt là nghị luận văn học

– Phương pháp quan sát: Quan sát quá trình giảng dạy của giáo viên và quá trình lĩnh hội của học sinh.

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm:

+ Tham khảo những kinh nghiệm của đồng nghiệp đi trước.

+ Tham khảo kinh nghiệm của các trường bạn.

– Phương pháp thử nghiệm: Thử áp dụng các giải pháp vào quá trình giảng dạy Ngữ văn ở lớp 9A1, 9A4 trường THCS Lương Thế Vinh.

1. PHẦN NỘI DUNG
2. Cơ sở lí luận 

Từ năm 1998, Bộ giáo dục đã triển khai dự án phát triển giáo dục THCS nhằm đổi mới toàn diện bậc học này.Môn Ngữ văn là môn có vị trí vô cùng quan trọng trong các môn học ở bậc học phổ thông và cũng là môn học có nhiều thay đổi nhất trong việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập. Nhiều vấn đề được đặt ra, trong đó đổi mới phương pháp dạy, nâng cao chất lượng học được đặt lên hàng đầu.

Để dạy tốt môn Ngữ văn 9, nhất là văn nghị luận, đòi hỏi giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp, tích hợp nhiều phân môn. Tùy vào từng chủ đề của bài học mà giáo viên tích hợp cho thích hợp. Giáo dư Lê Trí Viễn đã từng nói: “Dạy văn lấy cảm làm đâu”. Giáo viên dạy văn, nhất là văn nghị luận không thể nghèo nàn về cảm xúc. Bởi hướng dẫn học sinh làm văn nghị luận nhất là nghị luận về nhân vật phải có cảm xúc chân thật. Giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn ngoài vốn kiến thức về chuyên môn còn phải không ngừng trau dồi, học hỏi nâng cao trình độ, nâng cao kiến thức xã hội; giáo viên còn có khả năng sử dụng và truyền đạt ngôn từ cho học sinh. 

Môn Ngữ văn là một môn rất quan trọng, có ý nghĩa trong việc hình thành, định hướng, phát triển nhân cách cho học sinh. Học văn là học làm người, học phép ứng nhân xử thể trong cuộc sống. Đây cũng là một môn học nghệ thuật kích thích trí tưởng tượng bay bổng, sáng tạo của người học. Vì thế để dạy tốt môn Ngữ văn, người dạy phải không ngừng trau dồi kiến thức chuyên môn, kiến thức về cuộc sống, xã hội.

Là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy môn Ngữ văn, tôi rất mong muốn tìm được những phương pháp dạy học tích cực mới để giúp học sinh lĩnh hội kiến thức tốt hơn.

2. Thực trạng
3. Thuận lợi

  –Về phía nhà trường: Được sự chỉ đạo, quan tâm sâu sát của chi bộ Đảng, của Ban Giám Hiệu nhà trường, được sự giúp đỡ của các đồng chí trong tổ chuyên môn.

– Về phía giáo viên: Giáo viên giảng dạy nhiệt tình, luôn tìm tòi học hỏi để trau dồi kiến thức đồng thời tìm ra được những phương pháp học tập tích cực. Giáo viên đã được trực tiếp giảng dạy nhiều năm, đặc biệt là dạy học sinh lớp 9; giáo viên đã nhiều năm ôn thi tuyển sinh cho học sinh cuối cấp và ôn thi học sinh giỏi các cấp. Tôi nhận thấy rằng  khối lớp này đề cập tới chủ yếu là kiểu văn nghị luận. Và tôi đã thấy được những điểm yếu của học sinh, trong đó có kĩ năng viết đoạn văn nghị luận về nhân vật trong tác phẩm truyện còn hạn chế nên trăn trở. Tôi đã rèn cho học sinh về vấn đề này và đã thu được kết quả khả quan.

     – Về phía học sinh: Ở những lớp dưới, các em đã có hiểu biết căn bản cách trình bày đoạn văn như đoạn văn tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh. Ít nhất, học sinh có thể hình dung thế nào là một đoạn văn. Tuy mỗi đoạn văn trên đều mang đặc trưng riêng biệt của nó nhưng các em đã có thể biết tập hợp các câu văn phù hợp về vấn đề để tạo thành một đoạn văn..

Học sinh đã được học văn nghị luận ở lớp 7 và 8, đặc biệt là học sinh lớp 8 đã được học cách xây dựng đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản.

1. Khó khăn

* Những vấn đề còn tồn tại và hạn chế của chương trình SGK.

Mặc dù các em đã được học về văn nghị luận ở lớp 7 (tiết 79, 83, 84, 87, 88, 91, 92, 98, 99, 100, 103, 104, 112, 116 và học về cách xây dựng đoạn văn  ở lớp 8 ( tiết 12, 17, 99,100 ) nhưng chương trình Ngữ văn lớp 9 không có tiết ôn tập văn nghị luận nên học sinh có thể quên những lí thuyết cơ bản về văn nghị luận cũng như đoạn văn nghị luận.

Riêng đối với nghị luận về một tư tưởng, đạo lí, học sinh lớp 9 chỉ được học trong 03 tiết cách thức làm một bài văn, trong khi đó khi thi học kì và thi tuyển sinh, các em không làm thành bài mà viết đoạn văn độc lập với số câu qui định. Quan trọng