SKKN Một số kinh nghiệm rèn kỹ năng làm tốt đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu học sinh lớp 2

I. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
Tiếng Việt là một môn học có vai trò hết sức quan trọng trong cuộc sống giao tiếp cũng như trong quá trình học tập của học sinh. Dạy học Tiếng Việt là dạy học tiếng mẹ đẻ. Dạy học Tiếng Việt giúp các em hình thành 4 kỹ năng cơ bản: Nghe, nói, đọc, viết. Từ đó mở rộng vốn ngôn ngữ và sự hiểu biết về ngôn ngữ. Tiếng Việt là chìa khoá để mở cánh cửa tri thức, là điều kiện phương tiện để học tốt các môn học khác.
Môn Tiếng Việt ở nhà trường Tiểu học bao gồm các phân môn: Tập đọc, Tập viết, Chính tả, Luyện từ và câu, Kể chuyện, Tập làm văn. Mỗi phân môn đều có nhiệm vụ riêng của nó xong đều có một đặc điểm chung là hình thành và phát triển 4 kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết.
Phân môn Tập làm văn có tính chất tổng hợp, đòi hỏi học sinh phải bộc lộ cả năng lực tư duy, năng lực giao tiếp, năng lực Tiếng Việt lẫn khả năng cảm thụ, thái độ, cảm xúc cá nhân. Phân môn Tập làm văn hơn bất kỳ một phân môn nào khác đặt lên hàng đầu yêu cầu phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh. Do đó dạy Tập làm văn phải tích cực hoá được hoạt động học tập của học sinh, phải tạo điều kiện để học sinh chủ động, tự do thể hiện cái “tôi” của mình một cách rõ ràng, bộc bạch cái riêng của mình một cách trọn vẹn.
Phân môn Tập làm văn trong môn Tiếng Việt hội đủ 4 kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết. Đối với học sinh lớp 2 thì đây là một phân  môn  khó. Bởi lứa tuổi các em, vốn kiến thức và hiểu biết còn hạn hẹp. Bên cạnh đó còn một số khó khăn khách quan như  học sinh vùng nông thôn, bố mẹ làm nghề nông, làm nghề tự do các em ít có điều kiện giao tiếp, việc diễn đạt ngôn ngữ  kém, việc tiếp thu kiến thức khá chậm, học sinh nghèo vốn từ ngữ… Điều này ảnh hưởng nhiều đến việc học tập nói chung, học phân môn Tập làm văn nói riêng.
Trong chương trình Tiếng Việt lớp 2, ngay từ đầu năm học, các em được làm quen với đoạn văn và được rèn kỹ năng viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu. Trong quá trình làm bài, tôi nhận thấy các em còn lúng túng, nhiều học sinh làm bài chưa hoàn chỉnh, diễn đạt chưa rõ ý, lặp câu, lặp từ, dùng từ chưa phù hợp, câu văn chưa có hình ảnh.
Năm học ……….. tôi được nhà trường phân công dạy lớp 2, tôi rất băn khoăn và trăn trở: Làm thế nào để giúp các em thực hiện được mục tiêu đề ra? Bản thân tôi luôn cố gắng để tìm ra những biện pháp nâng cao chất lượng học tập cho học sinh lớp mình phụ trách. Đây là lí do tôi quyết định chọn và áp dụng: “Một số kinh nghiệm rèn kỹ năng làm tốt đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu cho học sinh lớp 2 ở trường Tiểu học Thị trấn Cẩm Thủy.”
2. Mục đích nghiên cứu:
– Nắm bắt thực trạng về “Viết đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu ” của học sinh lớp 2  Trường Tiểu học Thị Trấn.
– Nắm được nội dung, phương pháp dạy họcTiếng việt nói chung và phương pháp dạy học tập làm văn nói riêng.
– Nhằm nâng cao hiệu quả dạy tập làm văn cho học sinh lớp 2 từ đó rút ra những kết luận sư phạm ứng dụng vào việc dạy tập làm văn ở tiểu học nói riêng và giảng dạy các môn học khác nói chung.
– Giúp học sinh rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn ngắn và kĩ năng vận dụng vốn từ vào trong giao tiếp và có vốn từ phong phú hơn.
– Đề xuất một số biện pháp giúp học sinh lớp 2 làm tốt đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu.
– Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng học tập phân môn tập làm văn của học sinh.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu, tổng kết một số kinh nghiệm trong dạy học tập làm văn lớp 2 về kỹ năng làm tốt đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu.
làm tốt đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu 4. Phương pháp nghiên cứu:
– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế
– Phương pháp quan sát
– Phương pháp thống kê
– Phương pháp thực nghiệm
– Phương pháp kiểm tra đánh giá sau thực nghiệm
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:
Phân môn Tập làm văn có tính chất thực hành, tổng hợp các phân môn của môn Tiếng Việt. Tập làm văn sử dụng toàn bộ các kỹ năng được hình thành và phát triển do nhiều phân môn khác của môn Tiếng Việt đảm nhiệm (kỹ năng đọc, nghe nói, viết chữ, viết chính tả, dùng từ đặt câu..). Tập làm văn còn đòi hỏi học sinh huy động với kiến thức nhiều mặt (Từ hiểu biết về cuộc sống đến tri thức về văn học, khoa học thường thức…) có liên quan đến đề bài.
Bài Tập làm văn là sản phẩm tổng hợp của vốn sống, vốn văn học, năng lực tư duy, năng lực giao tiếp, sự thành thạo trong việc sử dụng ngôn ngữ, sự sáng tạo của cá nhân học sinh. Qua bài Tập làm văn (kết quả học tập phân môn Tập làm văn) ta sẽ thấy trình độ sử dụng Tiếng Việt, những tri thức và hiểu biết về cuộc sống của học sinh.
Phân môn tập làm văn lớp 2 giúp cho học sinh nắm vững đơn vị tri thức cơ bản của khoa học Việt ngữ. Trên cơ sở hình thành kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết đạt đến trình độ đúng, tạo điều kiện học sinh nắm được tri thức khoa học mới. Vì vậy dạy học sinh tiếp thu được chương trình mới, kiến thức Tập làm văn là góp phần không nhỏ vào việc hình thành mục tiêu giáo dục và đào tạo.
2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
2.1. Đặc điểm tình hình
Về giáo viên: Trường tiểu học Thị Trấn có đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn vững vàng, trình độ đào tạo đạt chuẩn  và trên chuẩn. Tuổi đời còn trẻ có tâm huyết với nghề nghiệp. Tất cả các cán bộ giáo viên đều được tham gia các chuyên đề thay sách giáo khoa.
Về học sinh: Năm học  ……….. trường Tiểu học Thị Trấn có 103 học sinh khối 2 được chia thành 3 lớp, lớp 2C do tôi phụ trách. Đa số các em học sinh học đúng độ tuổi, ngoan ngoãn, lễ phép với thầy cô. Các em có đủ sách giáo khoa, đồ dùng học tập, chịu khó học bài, chuẩn bị bài và làm bài tập đầy đủ trước khi đến lớp.
Về nhà trường: Ban giám hiệu nhà trường đã thường xuyên quan tâm chỉ đạo sát sao đến công tác dạy và học, tạo điều kiện thuận lợi cho việc dạy và học cho giáo viên và học sinh.
2.2. Thực trạng về việc dạy Tập làm văn của giáo viên
Qua một số năm thực hiện dạy học lớp 2 và thông qua việc dự giờ thăm lớp và qua trao đổi với những giáo viên dạy lớp 2 tôi nhận thấy: Đa số các giáo viên đều cho rằng dạy học sinh lớp 2 viết đoạn văn là một nội dung khó. Để học sinh viết được một đoạn văn đạt kết quả cao đòi hỏi giáo viên phải có sự chuẩn bị một cách công phu vì vậy rất nhiều giáo viên rất ngại dạy môn Tập làm văn nhất là khi được phân công dạy giờ thao giảng bởi vì khi dạy bài có nội dung viết đoạn văn thì tốn rất nhiều thời gian chuẩn bị bài. Học sinh làm bài lâu dẫn đến quá thời gian tiết học.
Trong quá trình xây dựng kế hoạch cũng như tiến trình dạy học trên lớp một số giáo viên còn phụ thuộc vào sách giáo viên, chưa có sự sáng tạo, linh hoạt trong việc sử dụng các phương pháp cũng như các hình thức dạy học sao cho phù hợp với từng bài, từng đối tượng học sinh. Vì vậy chưa tạo được hứng thú cho học sinh trong giờ học, chưa phát huy được vốn kiến thức sẵn có của các em vào bài học.
2.3. Thực trạng về việc học Tập làm văn của học sinh
Qua quá trình dự giờ thăm lớp, qua việc chấm chữa bài của học sinh trong lớp cũng như trong bài thi kiểm tra định kỳ của học sinh, tôi thấy chất lượng viết đoạn văn của các em còn chưa tốt. Nhiều học sinh làm bài chưa đạt yêu cầu, còn lúng túng trong việc dùng từ đặt câu. Các em thường lặp lại câu đã viết, dùng từ sai chưa chính xác. Các em còn chưa biết sử dụng dấu câu, còn sử dụng một cách tự do. Đặc biệt đối với lớp có học sinh Tân Thành – kĩ năng giao tiếp còn hạn chế dẫn đến việc sử dụng từ ngữ đặt câu chưa hay chưa sáng tạo; câu văn bị khô khan không có hình ảnh.
Trong các giờ học Tập làm văn có nội dung viết đoạn văn, học sinh thường  không làm bài xong trong tiết học mà phải làm bài tiếp ở buổi 2.
Bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp giảng dạy trên lớp, tôi luôn luôn trăn trở trước thực trạng của học sinh khi viết đoạn văn. Vì vậy trong tuần học thứ 8 các em bắt đầu được làm quen với bài tập viết đoạn văn. Để nắm bắt tình hình thực tế của học sinh, sau khi học xong tiết Tập làm văn tuần 8, tôi đề nghị với ban giám hiệu cho phép tôi được khảo sát chất lượng viết đoạn văn của học sinh lớp 2C với đề bài: Viết đoạn văn ngắn từ 4 đến 5 câu nói về cô giáo lớp 1 của em.
Kết quả khảo sát như sau:
Lớp
Sĩ số
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
SL
TL
SL
TL
SL
TL
2C
32
10
31,5 %
15
47 %
7
21,5 %

Căn cứ vào bài làm của học sinh, thống kê các lỗi trong bài làm của học sinh cho thấy có 7 bài chưa hoàn thành, các bài này có các lỗi phổ biến như sau:
–  Chưa biết trình bày bài  thành đoạn văn.
–  Số lượng câu chưa đảm bảo.
–  Chưa biết sử dụng dấu câu.
–  Bài viết lặp từ, lặp câu.
Tìm hiểu về nguyên nhân dẫn đến các lỗi trên, tôi nhận thấy lí do các em mắc lỗi là do:
– Do viết đoạn văn là nội dung mới với các em nên chưa nắm được cách trình bày bài.
– Học sinh chưa biết cách phát triển câu văn từ các câu hỏi gợi ý.
– Chưa hiểu chính xác về câu .
– Do vốn từ ngữ của các em còn nghèo nàn.
– Khả năng giao tiếp của các em còn hạn chế.
Từ những thực trạng của việc dạy – học viết đoạn văn cho học sinh lớp 2, tôi nhận thấy làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học Tập làm văn với nội dung viết đoạn văn cho học sinh lớp 2 đạt hiệu quả cao là một vấn đề đặt ra và sớm được giải quyết.
3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề:
Để  việc dạy và học nội dung viết đoạn văn cho học sinh lớp 2 đạt hiệu quả hơn, tôi xin đưa ra một số biện pháp cụ thể như sau:
Biện pháp 1. Nắm vững nội dung chương trình phân môn tập làm lớp 2 nói chung và nội dung viết đoạn văn nói riêng.
Dạy học tập làm văn cho học sinh lớp 2 là dạy cho học sinh các nội dung :
– Dạy thực hành các nghi thức lời nói tối thiểu như: chào hỏi, tự giới thiệu, cảm ơn, xin lỗi, nhờ cậy, yêu cầu, khẳng định, phủ định, tán thành, từ chối, chia vui, chia buồn,..
– Dạy một số hiểu biết và kĩ năng phục vụ học tập và đời sống: Khai bản tự thuật ngắn, viết bức thư ngắn, nhận và gọi điện thoại, đọc và lập danh sách học sinh, tra mục lục sách, đọc thời khóa biểu, đọc và lập thời gian biểu,…
– Bước đầu dạy cách tổ chức đoạn văn, bài văn, rèn kĩ năng diễn đạt( nói, viết) thông qua nhiệm vụ kể một sự việc đơn giản hoặc tả sơ lược về người, vật xung quanh theo gợi ý bằng tranh, bằng câu hỏi.
– Rèn luyện kĩ năng nghe thông qua các bài tập kể lại hoặc nêu ý chính của mẩu chuyện đã nghe.
Trong các nội dung trên nội dung viết đoạn văn là nội dung khó đối với học sinh lớp 2. Nội dung viết đoạn văn ngắn được đưa vào chương trình lớp 2 từ tuần học thứ 8 trở đi. Nội dung viết đoạn văn trong chương trình sách giáo khoa lớp 2 gồm có những nội dung sau:
– Viết đoạn văn về cô giáo( thầy giáo) lớp 1 của em : Tuần 8
– Viết đoạn văn về gia đình : Tuần 13
– Viết đoạn văn về một người thân : Tuần 10, Tuần 15, Tuần 34
– Viết về các mùa trong năm : Tuần 20
– Viết về một loài chim : Tuần 21
– Tả ngắn về biển: Tuần 26
– Viết về một con vật: Tuần 27
– Tả ngắn về một loại quả: Tuần  28
– Viết về Bác Hồ: Tuần 31
– Kể một việc làm tốt: Tuần 33
– Viết về một em bé: Tuần 35
– Viết về một loài cây: Tuần 35
Việc nắm vững nội dung chương trình sách giáo khoa giúp giáo viên nắm vững nội dung yêu cầu của từng dạng bài, từ đó giáo viên có thể giúp học sinh hệ thống hoá một cách chắc chắn, phân biệt rõ đặc điểm của các đối tượng sẽ giúp các em tránh được những nhầm lẫn đáng tiếc, ảnh hưởng đến chất lượng bài viết của các em.