SKKN Một số kinh nghiệm rèn kỹ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 6

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

Văn học là nghệ thuật của ngôn từ. Mỗi tác phẩm văn học là một viên ngọc quí, có giá trị lớn trong đời sống tinh thần của con người . Cuộc sống sẽ buồn tẻ biết bao nếu thiếu đi những tác phẩm văn học. “Văn học giúp con người hiểu bản thân mình, nâng cao niềm tin vào bản thân mình và làm nảy nở ở con người khát vọng hướng tới chân lí ” (1). Làm thế nào để học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn học, quan trọng hơn là các em có thể sáng tạo những bài văn hay, độc đáo, có sức hấp dẫn, lôi cuốn người đọc, đó là một vấn đề lớn đặt ra đối với mỗi giáo viên dạy Ngữ văn trong nhà trường.

Trong chương trình Ngữ văn THCS, phân môn Tập làm văn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp tri thức về kiểu văn bản, là môn học mang tính chất thực hành tổng hợp. Làm văn là vận dụng kết quả tổng hợp của việc học tập hai môn Văn học và Tiếng việt. Bên cạnh cung cấp kiến thức, nhiệm vụ chủ yếu của phân môn Tập làm văn là rèn luyện kỹ năng làm văn cho học sinh.

Văn miêu tả là một trong những kiểu bài Tập làm văn quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 6, giúp học sinh tạo lập các đoạn, các bài văn miêu tả sinh động, tinh tế, qua đó giúp học sinh bộc lộ tình cảm đối với những vật gần gũi, bình dị như dòng sông quê, cánh đồng lúa, mái trường…, nói rộng hơn là tình yêu đối với quê hương đất nước, con người. Vì vậy, việc rèn kỹ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 6 là rất thiết thực. Trong thực tế, một bộ phận học sinh lớp 6 chưa say mê, hứng thú khi học phân môn Tập làm văn, ngại viết văn. Bài văn các em có bố cục chưa cân đối , diễn đạt lủng củng, lan man, bài văn khô khan, không có hồn, lệ thuộc vào văn mẫu…Điều đó làm ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng môn học. Chính vì những lí do đó, là một giáo viên nhiều năm dạy Ngữ văn 6, tôi thật sự trăn trở, đã đúc rút và mạnh dạn trao đổi cùng đồng nghiệp đề tài “Một số kinh nghiệm rèn kỹ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 6”.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

Sáng kiến nhằm đúc rút kinh nghiệm rèn luyện kỹ năng làm văn miêu tả cho HS lớp 6, cụ thể là:

– Giúp học sinh nhận thức đúng đắn về môn Ngữ văn, yêu thích, chăm chỉ, tích cực học môn học. Cùng với những môn học khác, môn Ngữ văn sẽ là hành trang khám phá những chân trời mới, nguồn tri thức mới và thế giới xung quanh.

  – Giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu của đề bài để xây dựng hướng làm bài. Biết cách quan sát cảnh vật, con người…

– Rèn luyện  cho học sinh kỹ năng tìm ý, lập dàn bài cho bài văn miêu tả.

– Rèn kỹ năng diễn đạt trong văn miêu tả cho học sinh.

– Rèn kỹ năng dựng đoạn cho bài văn.

– Luyện lời văn chuyển cảnh, liên kết đoạn cho bài văn.

– Luyện viết mở bài, thân bài và kết bài.

1.3. Đối tượng nghiên cứu. 

 Đối tượng của đề tài này tập trung vào nghiên cứu những phương pháp, rèn luyện kỹ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 6, góp phần nâng cao chất lượng môn Ngữ văn.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

Để nghiên cứu đề tài này tôi đã sử dụng những phương pháp sau:

– Phương pháp nghiên cứu cơ sở lí thuyết: các tài liệu tham khảo.

– Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: điều tra khảo sát chất lượng học sinh trước và sau khi thực hiện đề tài, khảo sát thực tế giảng dạy, dự giờ đồng nghiệp.

 – Phương pháp thống kê, xử lí số liệu: thu thập, thống kê xử lí số liệu, thông tin chất lượng học tập của học sinh.

– Phương pháp đối chiếu, so sánh: trước và sau khi vận dụng sáng kiến kinh nghiệm vào giảng dạy.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

2.1. Cơ sở lí luận.

Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh …  làm cho những cái đó như hiện lên trước mắt người đọc, người nghe (2).  Muốn miêu tả được, trước hết phải biết quan sát, từ đó nhận xét, liên tưởng, ví von, so sánh…để làm nổi bật lên những đặc điểm của cảnh vật. Chúng ta hãy tham khảo ý kiến sau đây của nhà văn Tô Hoài về văn miêu tả để định hướng giúp học sinh nhận thức đúng về loại văn bản này: “ Nói miêu tả, dễ tưởng miêu tả chỉ là vẽ phong cảnh, trời nắng mưa, chớp bể mưa nguồn và thiên nhiên: vườn cây, bãi cỏ, con sông. Không, mà  đầu tiên miêu tả là chú trọng sự việc, con người. Quan sát, suy nghĩ, làm đi làm lại, lặp đi lặp lại không bao giờ ngừng, không bao giờ xong là việc làm và phương pháp duy nhất để khám phá con người và tâm trạng những con người…” (3).

Nhìn nhận vấn đề một cách cụ thể hơn, chúng ta thấy: chương trình Ngữ văn 6 so với chương trình Tiểu học mà các em đã làm quen, có nhiều những khái niệm trừu tượng. Riêng làm văn, đòi hỏi các em phải có cách viết già dặn hơn, sinh động hơn và đặc biệt trong văn miêu tả phải sinh động, giàu hình ảnh, thuyết phục người đọc. Chính vì thế, cần phải giúp các em nắm vững các bước, các thao tác cơ bản, cần thiết cho việc viết văn miêu tả như quan sát, so sánh , tưởng tượng…cũng như kỹ năng tìm ý, lập dàn ý và diễn đạt. Rèn kỹ năng làm văn miêu tả là việc làm thiết thực, giáo viên nên thực hiện một cách cặn kẽ để có được hiệu quả tốt nhất. Điều đó cũng thể hiện sự đổi mới trong quá trình dạy học – gắn lí thuyết với thực hành, cung cấp tri thức gắn với rèn luyện kỹ năng cho học sinh. Nhưng điều quan trọng hơn vẫn là sự vận dụng sáng tạo của giáo viên sau mỗi giờ lên lớp, lòng tâm huyết, say sưa nghề nghiệp, truyền cho các em lòng say mê học tập, sáng tạo nghệ thuật.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiêm.

Trường THCS nơi tôi đang công tác là một trường có bề dày thành tích trong dạy- học, nhất là thành tích bồi dưỡng HSG. Nhà trường đã có nhiều HS đạt giải cao trong các kì thi cấp huyện, cấp tỉnh về môn Ngữ văn. Điều đó thể hiện sự cố gắng vươn lên của thầy và trò, mặc dù ở đây đa số là con em của những gia đình chủ yếu sống bằng nghề nông, đời sống còn gặp nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, trên thực tế giảng dạy, chất lượng học tập của học sinh chưa đồng đều, đặc biệt là đối với học sinh lớp 6 mới bước vào bậc THCS. Đối với môn Ngữ văn, đặc biệt là phân môn Tập làm văn điều đó càng bộc lộ rõ. Các em chưa được rèn luyện kỹ năng làm bài Tập làm văn nói chung, kiểu bài miêu tả nói riêng. Kỹ năng quan sát, so sánh, liên tưởng, tưởng tượng còn hạn chế, đa số học sinh không có thói quen tìm ý, lập dàn ý trước khi viết bài. Lời văn của nhiều em còn cứng nhắc, thiếu sáng tạo, ý lan man, chưa biết tập trung vào đối tượng cần tả, chưa biết phân bố các phần hợp lí.

Một bộ phận học sinh thường có thói quen chép văn mẫu trên mạng, trong sách tham khảo, lười suy nghĩ, tìm tòi, khám phá …Một số bộ phận phụ huynh và học sinh có tư tưởng xem nhẹ môn Văn và các môn xã hội. Tâm lí ngại học, ngại viết văn dẫn tới học sinh chưa đầu tư thời gian tìm tòi suy nghĩ, chưa chịu khó học, chưa say mê, hứng thú với môn học. Kết quả các bài Tập làm văn nói chung, kiểu bài văn miêu tả nói riêng còn thấp. Điều tra chất lượng của học sinh lớp 6A qua  năm học ……….kết quả tôi thu được như sau: