SKKN Một số kinh nghiệm sử dụng bản đồ tư duy để nâng cao hiệu quả dạy học môn Ngữ Văn 6

PHẦN MỘT: MỞ ĐẦU

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI.

  Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trường phổ thông.

      Trong những năm gần đây, một trong những vấn đề được Đảng và Nhà nước quan tâm hàng đầu là đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục. Với phương pháp dạy học mới, người học đóng vai trò trung tâm, chủ động, tích cực, tự giác trong học tập, Giáo viên (GV) là người tổ chức, hướng dẫn học sinh (HS) tự khám phá kiến thức mới, dạy cho HS không chỉ kiến thức mà cả phương pháp học. Trong đó, cốt lõi là phương pháp tự học.  

     Một thực tế dễ nhận thấy ở HS miền núi là khả năng tư duy, mức độ tiếp thu kiến thức còn hạn chế, các em chưa hứng thú trong học tập, còn thụ động, ỷ lại, chưa tự giác, tích cực, chưa có phương pháp học tập hiệu quả.

    Đặc biệt là đối tượng HS lớp 6, với đặc điểm tâm lí lứa tuổi của HS tiểu học: hồn nhiên, trong sáng. Khi bước vào lớp 6, các em có tâm lí lo lắng, bỡ ngỡ, khi chưa biết cách học, chưa biết cách ghi chép, chưa biết hệ thống kiến thức, chưa có khả năng ghi nhớ sâu, thâu tóm hay trình bày vấn đề, trong khi số lượng môn học và khối lượng kiến thức của các em lại nhiều hơn, khó hơn. Nếu các em không có được phương pháp học đúng đắn, phù hợp, kết quả học tập sẽ không cao, từ đó có thể dẫn tới sự tự ti, nhút nhát trong tâm hồn trẻ thơ của các em, đó sẽ là một sự khuyết tật về tính cách sau này.

    Trong khi đó, Môn Ngữ Văn là một môn học chính trong nhà trường, khối lượng kiến thức nhiều, thời gian trong một tiết học lại ngắn, nếu HS không biết cách ghi chép, không có phương pháp học phù hợp thì hiệu quả học tập sẽ không cao.

Trong  khi tiếp nhận dạy môn Ngữ Văn lớp 6, tôi đã rất chú trọng dạy làm sao để giúp các em hình thành được cách học, phương pháp học phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi để giúp các em yêu thích bộ môn Ngữ Văn, khơi gợi trong các em hứng thú học tập, thích thú hơn khi học, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học.

          Về đổi mới phương pháp dạy học và sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học, tôi đã được làm quen với các Kĩ thuật dạy học tích cực như: dạy học theo góc, dạy học theo Hợp đồng, kỹ thuật khăn phủ bàn….trong đó có kỹ thuật dạy học  bằng Bản đồ tư duy (BĐTD). Tôi nhận thấy đây là một kỹ thuật dạy học thực sự hiệu quả và rất phù hợp với đối tượng HS lớp 6 Trường THCS Ái Thượng . 

    Kỹ thuật này sẽ giúp các em có được phương pháp học hiệu quả, từ đó sẽ

 đạt kết quả cao trong học tập, không chỉ môn Ngữ Văn mà các môn học khác, giúp nâng cao chất lượng giáo dục. Nên trong năm học ……….., tôi đã chọn để tài “Một số kinh nghiệm sử dụng bản đồ tư duy để nâng cao hiệu quả dạy học môn Ngữ Văn 6 ở Trường trung học cơ sở Ái Thượng” để nghiên cứu và bước đầu thu được những thành quả đáng mừng.

2. ĐỐI TƯỢNG NGIÊN CỨU.

 Sáng kiến chủ yếu tập trung vào nghiên cứu: Kĩ thuật dạy học bằng bản đồ tư duy trong dạy học ngữ văn 6 bậc trung học cơ sở. 

3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: 

Thông qua việc nghiên cứu, tìm hiểu đưa ra những nhận định đánh giá về phương pháp học tập truyền thống của học sinh, đề xuất giải pháp ứng dụng bản đồ tư duy trong dạy học. Tự bồi dưỡng tay nghề chuyên môn, nghiệp vụ và đóng góp kinh nghiệm vào việc đổi mới phương pháp học tập, nâng cao hiệu quả dạy học ngữ văn.S

4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

Trong quá trình nghiên cứu đề tài tôi đã áp dụng những phương pháp cụ thể sau:

4.1. Phương pháp quan sát:

Phương pháp quan sát cho phép thu thập kết quả từ việc ghi chép. Nhằm quan sát thực tế phương pháp học tập truyền thống của học sinh  lớp 6 trường THCS Ái Thượng.

4.2. Phương pháp thu thập phân tích tài liệu:

– Tài liệu viết: Dựa vào vở ghi, đề cương ôn tập của học sinh khối 6.

– Tài liệu thống kê: Dựa vào những số liệu, bảng thống kê về kết quả học tập của học sinh trường THCS Ái Thượng, huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa.

4.3. Phương pháp phỏng vấn sâu:

       Đối tượng phỏng vấn:học sinh trường THCS Ái Thượng,huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa. 

4.4. Phương pháp dùng bảng hỏi:      

– Đối tượng: học sinh trường THCS Ái Thượng, huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa. Mục đích nhằm thăm dò ý kiến, thái độ của về phương pháp học tập kiểu truyền thống, khảo sát về nhu cầu ứng dụng bản đồ tư duy vào việc học tập và đánh giá những mặt mạnh của việc ứng dụng bản đồ tư duy.

4.5. Phương pháp thực nghiệm: dạy một tiết cụ thể.

PHẦN HAI: NỘI DUNG

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:

    Nhà văn Gor.ki từng nói, văn học là nhân học, học văn cũng chính là học cách làm người. Học văn sẽ giúp các em hình thành, phát triển và hoàn thiện nhân cách, sự đa dạng, phong phú về mặt tâm hồn. Môn Văn với những câu chuyện, những bài thơ, những kỹ năng sử dụng Tiếng Việt và Tập làm văn sẽ giúp các em biết cách giao tiếp, đặc biệt nó sẽ giúp các em biết yêu cái đẹp, cái hay, cái tốt, biết căm ghét cái xấu xa, cái giả dối. Từ đó bồi đắp thêm tâm hồn cho các em , bồi đắp thêm tình yêu gia đình, quê hương, đất nước cũng như các tình cảm khác.

   Tất cả điều đó chỉ có thể làm được khi các em yêu thích môn văn. Nhưng, nếu không có phương pháp học tập hiệu quả ngay từ đầu cấp, sẽ dẫn tới các em chán nản, thờ ơ với môn văn, như vậy vai trò của môn văn trong nhà trường THCS sẽ bị lu mờ.

   Việc sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học không phải là mới lạ. Song, với đối tượng học sinh lớp 6, các em vừa thay đổi môi trường học tập, từ cấp Tiểu Học lên học ở cấp Trung Học Cơ Sở, số lượng môn học và kiến thức tăng lên. Nên nhiều học sinh bỡ ngỡ đã không theo kịp sự thay đổi này, dẫn đến học hành giảm sút so với thời kì học ở bậc Tiểu Học. Vì thế, để nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ Văn, phải gây được  hứng thú học tập của HS, bên cạnh việc đổi mới phương pháp dạy học, thì nhất thiết phải giúp các em có phương pháp học tập phù hợp, hiệu quả, và sử dụng BĐTD là thiết thực nhất, vì nó phù hợp với tâm lí lứa tuổi ( thích vẽ), cách ghi chép, ghi nhớ thông tin nhanh, hiệu quả, điều rất cần thiết với HS lớp 6.