SKKN Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong dạy tiết “ôn tập” Địa lí 7

MỤC LỤC

A/ PHẦN MỞ ĐẦU

I/ Lí do chọn đề tài:

Ngày nay trong quá trình hội nhập nền kinh tế thế giới, giáo dục được coi là một lĩnh vực rất quan trọng đóng góp vào sự nghiệp phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Vì vậy, vấn đề chất lượng dạy – học nói chung và dạy học môn Địa lí nói riêng ngày càng trở thành mối quan tâm chung của các nhà sư phạm, các nhà quản lí giáo dục và cả xã hội. Đảng và nhà nước ta đã khẳng định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển” và Nghị quyết TW2 khóa VIII tiếp tục khẳng định phải: “Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học”.

Xuất phát từ những yêu cầu thực tiễn, trong giảng dạy Địa lí, để có thể đạt được mục tiêu đó, người giáo viên phải vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học. Các giờ dạy học thực sự phải là những giờ học thú vị, tạo được hiệu quả cao trong việc truyền thụ kiến thức và giáo dục học sinh. Nhưng trên thực tế, Địa lí là môn học mà nhiều phụ huynh và học sinh cho rằng là môn phụ nên ít được quan tâm. Cộng thêm trong quá trình giảng dạy, nhiều giáo viên còn nặng về truyền thụ lí thuyết nên Địa lí càng trở nên khô khan đặc biệt càng nhàm chán và đơn diệu hơn khi dạy các tiết “Ôn tập” trong phân phối chương trình. Vậy làm thế nào để mỗi khi học các tiết Địa Lí nói chung và tiết “Ôn tập” nói riêng trở thành sự đam mê thích thú, sự mong ước được tìm hiểu khám phá của mỗi học sinh? Chính vì vậy, tôi đã đưa một số trò chơi vào các bài dạy của mình để gây hứng thú học tập cho học sinh và cũng phù hợp với tâm lí lứa tuổi của các em: thích hoạt động, hiếu động và ưa khám phá. Học sinh được học tập một cách nhẹ nhàng, thoải mái nhưng rất hào hứng, không khí học tập hứng khởi và phấn chấn mà kiến thức vẫn được khắc sâu, dễ nhớ, dễ thuộc.

Với các lí do trên, tôi đã lựa chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong dạy tiết Ôn tập Địa lí 7 ở trường THCS Hà Vinh”. Đề tài này phần nào khích lệ phong trào học tập môn Địa lí của học sinh, giúp học sinh khám phá và có cái nhìn mới hơn về môn học và cũng làm phong phú thêm vốn trò chơi của các em.

II/ Mục đích nghiên cứu: 

Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Địa lí ở cấp THCS đặc biệt trong các tiết “Ôn tập” theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tăng cường hoạt động cá thể phối hợp với hoạt động giao lưu.         Quan trọng hơn, khi tham gia vào các trò chơi học tập sẽ tạo điều kiện cho các em ngoài việc tiếp thu kiến thức môn học một cách tự giác mà còn rèn luyện, phát triển cả về trí tuệ, thể lực và nhân cách. Từ đó sẽ hình thành và rèn luyện cho học sinh kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Dẫn đến những đổi mới về nội dung và phương pháp dạy học nhằm thúc đẩy quá trình tự học của học sinh,  để có thể học tập lên và học tập suốt đời.

III/ Đối tượng nghiên cứu:

Cách tổ chức một số trò chơi trong dạy tiết “Ôn tập” môn Địa lí 7 tại trường THCS Hà Vinh – Hà Trung – Thanh Hóa.

IV/ Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu để thu thập thông tin về cơ sở lí luận của trò chơi, về đặc điểm tâm lí lứa tuổi của học sinh,…

– Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động dạy và học môn Địa lí chủ yếu thông qua dự giờ, thăm lớp ở trong trường để thu thập thông tin liên quan đến việc sử dụng trò chơi.

– Phương pháp điều tra: Xây dựng phiếu điều tra cho giáo viên và học sinh để thu thập thông tin về thực trạng của vấn đề nghiên cứu

– Phương pháp thực nghiệm: Thực nghiệm kết quả nghiên cứu về ứng dụng trò chơi trong môn Địa lí, so sánh và đối chiếu  với thực trạng.

                                   B/ PHẦN NỘI DUNG 

I/ Cơ sở lí luận của vấn đề: 

        Từ trước đến nay, có nhiều tác giả cho rằng việc sử dụng trò chơi trong dạy học là rất cần thiết và mang lại nhiều tác dụng cho người học, không chỉ là phương tiện mà còn là phương pháp giáo dục. Như tác giả Trương Thị Xuân Huệ trong công trình nghiên cứu: “Sử dụng phương pháp trò chơi trong công tác chuẩn bị trí tuệ cho trẻ em học toán lớp 1” khẳng định: trò chơi có nhiệm vụ giáo dục, có nội dung và luật chơi cho trước do người lớn sáng tác và đưa vào cuộc sống của trẻ. Và Bác Hồ đã nói: “Trong lúc học cũng cần cho chúng vui, trong lúc vui cũng cần cho chúng học”.

Trong suy nghĩ của nhiều người, nhiều học sinh, Địa lí được coi là môn “đất đá, khô khan” nên rất ít học sinh yêu thích môn học này nhất là với tiết dạy “Ôn tập”. Bài “Ôn tập” vô cùng cần thiết cho vấn đề củng cố kiến thức cho các em trong tất cả các môn học nói chung. Riêng đối với môn Địa lí thì đây là một trong những bài khó dạy, vì trong sách giáo khoa không có bài ôn tập cụ thể, lại không có sách nào hướng dẫn một tiết ôn tập một cách chi tiết. Hơn nữa, cũng chưa có tác giả nào đề cập đến vấn đề sử dụng trò chơi trong dạy tiết “Ôn tập”. Có chăng, một số tác giả chỉ đề cao vai trò, tác dụng và giới thiệu các trò chơi có thể sử dụng trong dạy học. Cũng có một số sáng kiến kinh nghiệm thể hiện dạy tiết “Ôn tập” bằng phương pháp dạy học mới.

      Hơn nữa, xét về cơ sở tâm lí học sinh THCS nói chung và học sinh khối lớp 7 nói riêng thuộc lứa tuổi thiếu niên mà giao tiếp là hoạt động chủ đạo của các em. Trong đó giao tiếp với bạn chiếm vị trí quan trọng trong đời sống và có ý nghĩa thiết thực đối với sự phát triển  nhân cách của thiếu niên. Sự phát triển tri giác của học sinh THCS được tăng lên rõ rệt. Các em có khả năng phân tích và tổng hợp khi tri giác sự vật hiện tượng. Tuy nhiên, tri giác của các em vẫn còn hạn chế: thiếu kiên trì, còn vội vàng, hấp tấp trong tri giác. Ở lứa tuổi này, ghi nhớ chủ định, ghi nhớ ý nghĩa, ghi nhớ lôgic đang dần được chiếm hơn ghi nhớ máy móc. Nhưng các em thường mâu thuẫn trong ghi nhớ, mặc dù có khả năng ghi nhớ ý nghĩa song các em vẫn tùy tiện trong ghi nhớ. Còn ghi nhớ máy móc các em chưa hiểu đúng về vai trò của ghi nhớ này nên xem là học vẹt và coi thường. Đặc biệt hơn đó là sự phát triển chú ý của các học sinh THCS phát triển mạnh song không bền vững. Điều này phụ thuộc vào hứng thú nhận thức, vào tài liệu cần lĩnh hội, vào tâm trạng, thái độ của học sinh trong giờ học. Bởi vậy, giáo viên cần tổ chức giờ học có nội dung hấp dẫn, Vậy thông qua các trò chơi trong học tập Địa lí sẽ giúp các em rèn luyện kỹ năng quan sát, phát triển tốt cả hai loại ghi nhớ trên và nhất là tạo điều kiện cho học sinh phải tích cực hoạt động, tích cực suy nghĩ, tham gia xây dựng bài,…

Chính vì lẽ đó, tôi thấy rằng đề tài: “Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong dạy tiết Ôn tập Địa lí 7 ở trường THCS Hà Vinh” của tôi là cần thiết nhằm phần nào thay đổi nhận thức cũng như cách dạy, cách học về môn Địa lí đối với nhiều người, đặc biệt với người dạy và người học.

II/ Thực trạng của vấn đề:

1. Thực trạng : 

Tiết “Ôn tập” có vai trò quan trọng trong chương trình Địa lí nói chung và Địa lí 7 nói riêng. Bởi tiết “Ôn tập” ngoài việc củng cố, hệ thống hóa kiến thức về: dân cư thế giới, vị trí – đặc điểm tự nhiên và hoạt động kinh tế của con người ở các môi trường Địa lí và các châu lục, còn rèn luyện kỹ năng và giáo dục thái độ cho các em. Qua tiết dạy này, giáo viên ôn chắc phần mục tiêu cần đạt được, đồng thời bổ sung phần kiến thức học sinh bị khuyết hoặc còn non, còn thiếu nhằm chuẩn bị cho kiểm tra một tiết có kết quả tốt nhất. Thế nhưng, trên thực tế, các tiết “Ôn tập” lại ít được giáo viên và học sinh quan tâm nhất. Vì sao lại vậy?

1. Đối với giáo viên:

– Giáo viên có tâm lí rất ngại dạy tiết “Ôn tập” vì nội dung hoặc dàn ý ôn tập không có trong sách giáo khoa hay các sách tham khảo.

– Giáo viên tổ chức tiết ôn tập rất đơn giản, chưa chu đáo thậm chí là sơ sài (chủ yếu soạn và dạy theo câu hỏi cuối mỗi bài học trong sách giáo khoa)

– Giáo viên không đổi mới phương pháp: thường sử dụ