SKKN Một số kinh nghiện tổ chức để tiết sinh hoạt lớp trở thành “tiết học bổ ích”

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong các nhiệm vụ của giáo viên công tác chủ nhiệm được xem là nhiệm vụ nặng nề nhất. Giáo viên chủ nhiệm là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi hoạt động liên quan đến lớp và các thành viên trong lớp. Là người xây dựng kế hoạch, tổ chức cho lớp mình thực hiện các kế hoạch, theo dõi đánh giá việc thực hiện kế hoạch của học sinh, theo dõi tình hình học tập và rèn luyện của các em, giải quyết các vụ việc xảy ra trong lớp…Một trong những nhiệm vụ mà các thầy cô bận tâm nhất đó là tiết sinh hoạt cuối tuần của lớp chủ nhiệm. Bởi lẽ trên thực tế, các tiết sinh hoạt chủ nhiệm còn gặp rất nhiều khó khăn, chưa thực sự đem lại hiệu quả như mong muốn. Để rõ hơn về thực trạng của tiết sinh hoạt cuối tuần tôi đã thăm dò ý kiến của học sinh lớp chủ nhiệm: Tổng số Cảm nhận của em về tiết sinh hoạt lớp
Rất thích Thích Bình thường Không thích
39 0 5 9 25
Như vậy đa số học sinh không thích tiết sinh hoạt lớp. Hay nói một cách khác đi là các em rất “sợ” khi phải đến tiết sinh hoạt cuối tuần. Tôi luôn băn khoăn là tại sao tiết sinh hoạt lớp lại khiến các em nhàm chán?
Hơn nữa, trong công tác chủ nhiệm, giờ sinh hoạt lớp đóng vai trò quan trọng. Đó là một trong những hoạt động giáo dục hữu ích, giúp giáo viên chủ nhiệm quản lí lớp học, xây dựng tập thể lớp đoàn kết và giúp các em phát triển những kĩ năng sống cơ bản. Chính thông qua các tiết sinh hoạt lớp giáo viên chủ nhiệm có điều kiện gắn bó với học sinh, biết được những tâm tư nguyện vọng của các em để cùng các em giải quyết những vấn đề khúc mắc trong cuộc sống và trong học tập. Để từ đó các em được trải nghiệm, được rèn luyện và phát triển theo chiều hướng tích cực.
Thế nhưng, vẫn không ít những giờ sinh hoạt lớp diễn ra trong không khí nặng nề, căng thẳng hoặc qua loa đại khái, làm sai lệch mục tiêu và mất đi ý nghĩa của tiết học này. Bởi vì vào tiết sinh hoạt chủ nhiệm, các em học sinh phải ngồi nghe những lời trách móc, mắng mỏ với nhiều “cung bậc trầm bổng” khác nhau của giáo viên chủ nhiệm về những “lỗi lầm” mà các em đã gây ra trong tuần. Nếu lớp bị xếp loại thi đua cuối bảng thì những em vi phạm sẽ phải chịu “hình phạt” như đứng trước lớp, úp mặt vào tường, lắng nghe bao lời “trách móc” của giáo viên chủ nhiệm, cuối cùng là nêu tên, khiển trách trước cờ…Và “bài ca muôn thuở” chỉ kết thúc khi giáo viên được “thỏa mãn” cơn tức. Còn học sinh thì chán nản, mong cho sớm kết thúc tiết học này. Đó cũng là điều dễ hiểu là tại sao tiết sinh hoạt lớp đã trở thành “gánh nặng” của cả giáo viên và học sinh.
Vậy  làm thế nào để tiết sinh hoạt lớp trở thành tiết học bổ ích? Làm thế nào để các em học sinh cảm thấy hứng thú và luôn mong chờ đến tiết sinh hoạt cuối tuần? Những câu hỏi đó luôn nung náu trong tôi và thôi thúc tôi thực hiện đề tài này.
2. Mục tiêu nhiệm vụ của đề tài
Xây dựng một số nội dung, phương pháp tổ chức tiết sinh hoạt lớp nhằm tạo điều kiện cho ban cán sự phát huy năng lực của mình, rèn luyện tính chủ động sáng tạo, phát huy tinh thần tự quản. Chất lượng giáo dục học sinh cũng như hiệu quả tiết sinh hoạt được nâng cao. Tạo không khí nhẹ nhàng, vui tươi, thoải mái trong giờ sinh hoạt. Giúp tiết sinh hoạt lớp trở thành một tiết học bổ ích, góp phần rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh.
3. Đối tượng nghiên cứu
– Những phương pháp và hình thức tổ chức tiết sinh hoạt lớp thành tiết học bổ ích.
4. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
– Tiết sinh hoạt lớp của lớp 9A1 trường THCS Lương Thế Vinh – huyện Krông Ana – Tỉnh Đăk Lăk.
– Thời gian: Bắt đầu thực hiện từ đầu năm học 2015 – 2016
5. Phương pháp nghiên cứu
– Phương pháp điều tra thực tế
– Nghiên cứu tài liệu.
– Trải nghiệm cuộc sống công việc đã làm.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
Để nói lên vai trò của giáo viên làm công tác chủ nhiệm, phó giáo sư tiến sĩ  Đặng Quốc Bảo – Học viện quản lý Giáo dục đã khẳng định: “Giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông là nhà quản lý không có dấu đỏ. Theo đó, giáo viên chủ nhiệm trong trường phổ thông, là linh hồn của lớp học. Có thể coi giáo viên chủ nhiệm là người lĩnh xướng của dàn nhạc bao gồm: nhạc công (giáo viên) hoàn thành bản giao hưởng hình thành nhân cách toàn vẹn cho thế hệ trẻ. Và ngày nay, với sự nhận thức về quản lý giáo dục, có thể coi giáo viên chủ nhiệm như một nhà quản lý với các vai trò: người lãnh đạo lớp học, người điều khiển lớp học, người làm công tác phát triển lớp học, người làm công tác tổ chức lớp học, người giúp hiệu trưởng bao quát lớp học, người giúp hiệu trưởng thực hiện việc kiểm tra sự tu dưỡng và rèn luyện của học sinh, người có trách nhiệm phản hồi tình hình lớp”…
Như vậy, ngoài tiết dạy trong chương trình đối với một giáo viên bộ môn thì tiết sinh hoạt lớp cũng là một tiết dạy không kém phần quan trọng đối với giáo viên chủ nhiệm lớp nên giáo viên cần có sự nhiệt tình, tận tụy, thường xuyên đổi mới hình thức, phương pháp để tiết sinh hoạt lớp trở thành tiết học bổ ích.
Theo thông tư số 12/TT- BGD&ĐT ngày 28 tháng 03 năm 2011của Bộ GD&ĐT ban hành điều lệ trường THCS, trường THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học quy định rõ nhiệm vụ và quyền hạn của giáo viên chủ nhiệm. Theo đó, trong chương trình giáo dục phổ thông, tiết sinh hoạt lớp cũng được quy định như một tiết học bắt buộc, trong đó giáo viên chủ nhiệm cũng được hưởng số tiết kiêm nhiệm theo quy định (4 tiết/tuần), học sinh cũng thực hiện đủ thời lượng của một tiết học (45 phút/ tiết). Vì vậy giáo viên chủ nhiệm lớp cần xây dựng kế hoạch, thực hiện tiết sinh hoạt lớp như một tiết học, thỏa mãn được mục tiêu về kiến thức, rèn luyện kĩ năng và hình thành thái độ cho học sinh.
2. Thực trạng
a. Thuận lợi, khó khăn
* Thuận lợi:
– Về phía giáo viên chủ nhiệm: Bản thân làm giáo viên chủ nhiệm nhiều năm nên có kinh nghiệm trong việc quản lí và điều hành lớp. Có kinh nghiệm giáo dục học sinh, hướng dẫn học sinh tự quản và tổ chức điều khiển tiết sinh hoạt cuối tuần, cũng như những buổi sinh hoạt ngoại khóa khác của lớp.
+ Bản thân đã đôi lần được cử đi tập huấn về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm lớp tại Sở GD&ĐT Đăk Lăk để giao lưu, trao đổi kinh nghiệm về công tác chủ nhiệm lớp.
+ Đã tham gia hội thi giáo viên chủ nhiệm giỏi cấp huyện. Thông qua hội thi giáo viên đã có thêm nhiều kĩ năng trong giao tiếp với học sinh, xử lí các tình huống sư phạm thường gặp, có thêm kinh nghiệm trong giáo dục kĩ năng sống cho các em khi đang ngồi trên ghế nhà trường.
– Về phía học sinh: Phần lớn các em trong ban cán sự rất hào hứng với công việc được giao, nhiệt tình và có hướng cầu tiến. Đây là lớp đa số học sinh có nề nếp, ý thức khá tốt, các em không quá vất vả trong công việc điều hành, tự quản. Số lượng học sinh khá giỏi nhiều, một số em tỏ ra rất dạn dĩ trước tập thể. Thậm chí, có những học sinh vốn rất “sợ đám đông” nhưng dần dần mạnh dạn hơn.
– Về phía nhà trường: Tạo mọi điều kiện cho giáo viên chủ nhiệm hoàn thành tốt nhiệm vụ như: Giảm số tiết dạy theo qua định, phân công chuyên môn và thời khóa biểu  hợp lý, tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất để giáo viên tổ chức tiết sinh hoạt theo hướng tích cực, bố trí giáo viên tham gia tập huấn giáo dục kĩ năng sống trong dịp hè tại Sở GD&ĐT để có thêm kinh nghiệm trong công tác tổ chức tiết sinh hoạt lớp.
2. Khó khăn:
– Về phía giáo viên chủ nhiệm: Giáo viên còn hơi lúng túng trong việc triển khai những chủ đề cụ thể của từng tháng. Lựa chọn đội ngũ ban cán sự và hướng dẫn tập huấn tổ chức để học sinh phụ trách không dễ dàng; chuẩn bị và lồng ghép nhiều nội dung trong một tiết sinh hoạt đôi lúc còn bị khống chế về mặt thời gian.
– Về phía học sinh: Vì phải tham gia nhiều cuộc thi học sinh giỏi các cấp, phải học nhiều môn và tham gia nhiều hoạt động phong trào khác nên thời gian các em chuẩn bị nội dung cho các tiết sinh hoạt lớp cuối tuần chưa nhiều, dẫn đến chất lượng chưa thật tốt.
+ Vẫn còn nhiều học sinh chưa thực sự dạn dĩ, còn rụt rè, mất tự tin khi đứng trước tập thể.
b. Thành công – hạn chế
* Thành công
– Hình thành những kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tham gia các hoạt động tập thể, kĩ năng tổ chức các hoạt động của ca nhân và tập thể. Nâng cao ý thức tự chủ, tự tin, chủ động và mạnh dạn. Để từ đó các em tham gia vào các hoạt động học tập đạt hiệu quả hơn.
– Tạo môi trường học tập vui nhộn, tích cực, góp phần bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, đất nước, người thân, bạn bè, kính trọng biết ơn thầy cô giáo, có ý thức tôn trọng và ứng xử tốt với mọi người xung quanh,  có ý thức xây dựng môi trường sống thân thiện trong lớp học, trường học, ở gia đình và ngoài xã hội. Ý thức chấp hành tốt những nội quy, quy định của pháp luật, các chuẩn mực đạo đức khi tham gia vào các hoạt động như học tập, vui chơi, giải trí hoặc các hoạt động xã hội khác ở bất cứ nơi nào. Có ước mơ, hoài bão để từ đó định hướng nghề nghiệp cho bản thân trong tương lai.
– Thực hiện tốt công tác chủ nhiệm lớp là trong đó đã xây dựng được một lớp học có nề nếp, có thói quen học tập tốt, phát huy được tính chủ động, tích cực học tập của học sinh, góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh.
– Trên cơ sở đó giáo viên có cơ hội nắm bắt đặc điểm phát triển tâm sinh lý của từng em. Là điều kiện để giáo viên nhận xét đánh giá và xếp loại đạo đức học sinh cuối năm, tạo uy tín đối với phụ huynh và học sinh trong công tác chủ nhiệm.
* Hạn chế
– Đa số các trường học rất coi trọng việc đổi mới phương pháp nhằm nâng cao chất lượng học tập nhưng chưa thật chú trọng đến việc giáo dục kĩ năng sống cho các em nên việc tổ chức tiết sinh hoạt lớp theo một tiết học chỉ là giải pháp chủ quan của giáo viên chủ nhiệm.
– Tiết sinh hoạt được thực hiện đều đặn vào cuối tuần nhưng nội dung và hình thức tổ chức chưa phù hợp, còn mang tính đối phó, qua loa.
– Đa số học sinh vẫn còn bị động, ỉ lại, nhàm chán, chưa có trách nhiệm với bản thân, chưa tích cực trong các hoạt động tập thể…
c. Mặt mạnh, mặc yếu
* Mặt mạnh
– Học sinh có kĩ năng giao tiếp, kĩ năng xử lí tình huống, biết làm chủ bản thân, tự tin, quyết đoán ở mọi nơi mọi lúc.
– Giáo viên có cơ hội gần gũi, chia sẻ những tâm tư nguyện vọng của các em. Từ đó điều chỉnh thái độ, hành vi của học sinh lớp chủ nhiệm, giúp các em phát triển theo chiều hướng tích cực.
* Mặt yếu
– Một số tiết sinh hoạt lớp còn mang tính đối phó, qua loa, chưa đáp ứng  yêu cầu.
– Còn mất khá nhiều thời gian chuẩn bị nội dung, các cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ cho việc tổ chức tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề như phòng học, máy tính, máy chiếu và một số phương tiện khác…
d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động đến việc nghiên cứu đề tài
– Dựa trên thực trạng tổ chức tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm tại trường THCS Lương Thế Vinh và huyện Krông Ana hiện nay.
– Thái độ của học sinh khi tham gia các tiết sinh hoạt lớp.
– Yêu cầu đối với tiết sinh hoạt lớp hiện nay đòi hỏi phải có sự đổi mới để nâng cao chất lượng giáo dục.
– Vai trò và nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm lớp trong trường THCS hiện nay.
– Các văn bản chỉ đạo của các cấp, kế hoạch của tổ chuyên môn, kế hoạch giáo dục thường xuyên của giáo viên yêu cầu phải đổi mới phương pháp để nâng cao hiệu quả giáo dục.
e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra.
Như chúng ta được biết, một tiết sinh hoạt chủ nhiệm đạt hiệu quả phải là tiết sinh hoạt với bầu không khí vui vẻ, thoải mái, khi mọi người cảm thấy mình là một phần của tiết sinh hoạt đó, không ai cảm thấy lạc lõng, bên ngoài cuộc. Là tiết sinh hoạt mà các em cảm nhận được giá trị hữu ích từ nội dung và phương pháp tổ chức. Để đáp ứng được yêu cầu đó, giáo viên phải mất khá nhiều thời gian đầu tư về nội dung và xây dựng phương pháp phù hợp nên đôi lúc còn chưa sẵn sàng đổi mới.
Mặc khác, giáo viên chủ nhiệm cùng lúc còn phải chịu trách nhiệm nhiều công việc khác nhau như giảng dạy, tham gia phong trào, tham gia các hoạt động của chuyên môn, đoàn thể nên không còn nhiều thời gian đầu tư thật kĩ cho các tiết sinh hoạt chủ nhiệm. Xác định được điều đó nên giáo viên chủ nhiệm cần linh hoạt trong việc xây dựng và đổi mới nội dung và phương pháp tổ chức để tiết sinh hoạt trở thành một tiết học thực sự bổ ích.
3. Giải pháp, biện pháp
a. Mục tiêu của những giải pháp biện pháp
Xây dựng nội dung và phương pháp tổ chức tiết sinh hoạt cuối tuần để khắc phục những tồn tại và tạo bầu không khí vui nhộn, sinh động, hiệu quả. Đồng thời góp phần giáo dục học sinh kĩ năng sống tích cực.
b. Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp, biện pháp
Để phát huy hiệu quả của tiết sinh hoạt lớp giáo viên cần xây dựng kế hoạch cụ thể theo hàng tuần, hàng tháng:
+ Tuần 1: Triển khai kế hoạch tuần, tháng. Phân công nhiệm vụ cho từng tổ, cá nhân thực hiện.
+ Tuần 2: Tổ chức tiết sinh hoạt chủ nhiệm với kĩ năng sống (theo chủ đề)
+ Tuần 3: Tổ chức các cuộc thi: rung chuông vàng, đố vui để học, giải đáp thắc mắc…
+ Tuần 4: Đánh giá các hoạt động của lớp, xếp thi đua của tổ, cá nhân theo tháng.
Với những tiết sinh hoạt lớp theo lối truyền thống: tổng kết đánh giá tuần học, triển khai kế hoạch tuần tới…là những công việc thường làm mà bất cứ giáo viên chủ nhiệm nào cũng đã biết. Nhưng để tổ chức tiết sinh hoạt theo một tiết học, gắn liền với việc giáo dục kĩ năng sống và giáo dục đạo đức học sinh thì có lẽ nhiều giáo viên còn bỡ ngỡ. Tôi xin đưa ra một số ví dụ cụ thể như sau