SKKN Một số phương pháp rèn kỹ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 6

1. MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài.

Ngữ văn là môn học đặc biệt với 3 phân môn: Văn bản, Tiếng Việt, Tập làm văn;  môn học làm nền tảng, giúp con người hiểu biết được mọi phương diện của  các lĩnh vực từ trong cuộc sống đời thường cho đến các hiện tượng thế giới tự nhiên khác. Môn Ngữ văn có vị trí đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu chung của trường THCS, góp phần hình thành những con người có ý thức tự tu dưỡng, biết thương yêu, quý trọng gia đình, bè bạn, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới những tư tưởng, tình cảm cao đẹp như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải, sự công bằng, lòng căm ghét cái xấu, cái ác.

Thế nhưng trong thực tế xã hội hiện nay thì Ngữ văn là một trong những môn học mà đa số học sinh không thích học vì nhiều lý do: kiến thức nhiều, viết nhiều, đọc nhiều lại quá dài, thiếu thực tế… Đặc biệt trong phân môn Tập làm văn, kiểu bài văn miêu tả ở lớp 6. Ở cấp tiểu học học sinh đã được làm quen với bài văn miêu tả ở lớp 2 và được cơ bản hoàn thiện kỹ năng viết ở lớp 5, nhưng hầu như các em mới chỉ quen với những bài văn mẫu được học thuộc lòng. Vì lẽ thế, lên trung học cơ sở lượng kiến thức nhiều hơn, đòi hỏi yêu cầu cao hơn nên học sinh còn lúng túng chưa có phương pháp học đúng, thực tế hiện nay có nhiều học sinh khi tiến hành bài viết văn miêu tả còn thiếu các kỹ năng cơ bản, chưa nắm rõ phương pháp, cách hiểu mơ màng, lối nói, lối viết tùy tiện nghĩ gì viết đấy dẫn đến bài văn không có hồn, khô cứng, bức tranh miêu tả quá trần trụi, thiếu sức hấp dẫn, thuyết phục. Chính vì thế là giáo viên đang trực tiếp dạy Ngữ văn lớp 6, tôi luôn suy nghĩ, trăn trở là làm thế nào để giúp các em có cách cảm thụ văn  tốt, viết đúng bài văn miêu tả, nên đã mạnh dạn đổi mới một số thao tác nhỏ trong cách nghĩ, cách làm văn miêu tả của học sinh, giúp các em yêu văn, yêu những cảnh vật xung quanh cuộc sống đời thường như: dòng sông, cánh đồng, con đò, mái đình…bước đầu có tính tự lập, có tư duy sáng tạo, có năng lực cảm thụ các giá trị chân, thiện, mĩ trong nghệ thuật, trước hết trong văn học; có năng lực thực hành và năng lực sử dụng tiếng Việt như công cụ để tư duy và giao tiếp, giúp các em sống tốt hơn, đẹp hơn.

Với lý do trên, tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến: Một số phương pháp rèn kỹ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 6 ở trương THCS Nga Thanh.

2. Mục đích nghiên cứu.

Tôi tiến hành sáng kiến này với các mục đích cơ bản sau:

Thứ nhất: Giúp học sinh nhận thức đúng đắn về vị trí quan trọng của môn Ngữ văn, yêu quí bộ môn, chăm chỉ tích cực học môn học. Cùng với những môn học khác, môn  Ngữ văn sẽ là hành trang giúp các em khám phá những chân trời mới, nguồn tri thức mới, thế giới xung quanh.

Thứ hai: Giúp học sinh nắm được một số vấn đề chung về văn miêu tả.

Thứ ba: Giúp học sinh rèn luyện kĩ năng bài văn miêu tả: quan sát, tưởng tượng so sánh, nhận xét đánh giá, ngôn từ, tình cảm để học sinh viết tốt bài văn miêu tả.

Thứ tư: Cung cấp cho các em vốn tri thức phong phú về các vấn đề liên quan để các em nâng cao nhận thức và kĩ năng sống, sống tốt hơn, đẹp hơn, từng bước hoàn thiện nhân cách của mình. Đặc biệt giúp các em thấy được vị trí, tầm quan trọng, giá trị của văn miêu tả trong kể chuyện, trong thuyết minh, trong biểu cảm và trong nghị  luận mà các em sẽ tiếp tục học ở các lớp 7,8,9

Thứ năm: Hình thành và phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát và khả năng nhận xét, đánh giá của con người. Và những trang miêu tả sẽ luôn làm cho tâm hồn và trí tuệ của người học thêm phong phú, giúp cho học sinh có thể cảm nhận văn học và cuộc sống một cách tinh tế hơn, sâu sắc hơn.

3. Đối tượng nghiên cứu.

Đối tượng áp dụng sáng kiến là học sinh  hai lớp 6A, 6B trường THCS Nga Thanh

Thực hiện dạy lý thuyết vào những tiết học chính và tích cực thực hành vào những buổi học bồi dưỡng.

4. Phương  pháp nghiên cứu

Để đạt được mục đích và thực hiện những nhiệm vụ mà sáng kiến kinh nghiệm đặt ra, tôi sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cơ bản sau:

Tổ chức dạy học thực tế ở lớp 6A, 6B.

Tổ chức, khảo sát để so sánh kết quả.

Đọc, nghiên cứu tài liệu tham khảo

Tổng hợp, phân tích để đúc rút thành kinh nghiệm.

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Văn miêu tả đã được đưa vào chương trình tiểu hoc, các em đã bắt đầu làm quen với văn miêu tả, phù hợp với đặc điểm tâm lí tuổi thơ (ưa quan sát, thích nhận xét, sự nhận xét thiên về cảm tính …), góp phần nuôi dưỡng mối quan hệ, sự quan tâm của các em với thế giới xung quanh, trong đó quan trọng nhất là với thiên nhiên, góp phần giáo dục tình cảm thẩm mĩ, lòng yêu cái đẹp, góp phần phát triển ngôn ngữ ở trò. Chương trình Ngữ văn lớp 6, các em bắt đầu làm văn miêu tả từ học kì II với số tiết Tập làm văn miêu tả 16 tiết. Mục tiêu là trang bị kiến thức và rèn luyện kĩ năng làm văn, góp phần cùng với các môn học khác làm giàu vốn sống, rèn luyện tư duy, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mĩ, hình thành nhân cách cho học sinh, như vậy so với chương trình Tiểu học mà các em đã làm quen, văn miêu tả ở chương trình  lớp 6 có nhiều những khái niệm trừu tượng, đòi hỏi các em phải có cách viết già dặn hơn, sinh động hơn và đặc biệt trong văn miêu tả phải có hình ảnh sống động, thuyết phục lòng người. Để viết được bài văn miêu tả hay như vậy nhất thiết người viết phải có năng lực rất quan trọng đó là năng lực quan sát, tưởng tượng so sánh, nhận xét đánh giá, ngôn từ, tình cảm...để  học sinh viết tốt bài văn miêu tả. Xu-khôm-lin-xki nhà giáo dục Xô Viết cho rằng việc học sinh tiếp xúc với thiên nhiên, việc dạy các em miêu tả cảnh vật nghe thấy, nhìn thấy… là con đường có hiệu quả nhất để giáo dục các em và phát triển ngôn ngữ. Ông phê phán cách tổ chức học tập tách học sinh với thế giới xung quanh. Ông biểu dương cách dạy để học sinh hòa mình vào thiên nhiên, miêu tả thiên nhiên  “… Hết tiết dạy này đến tiết dạy khác, tôi dắt trẻ đi vào nguồn bất tận và vĩnh cửu của tri thức là thiên nhiên, vào vườn cây, vào rừng, ra bờ sông và cánh đồng. Cùng đi với trẻ, tôi bắt đầu dạy các em dùng ngôn ngữ để diễn đạt những sắc thái tinh tế của hiện tượng và sự vật”. Cũng có nghĩa là nhà giáo dục Xô Viết  đang cung cấp cho học sinh của mình kỹ năng quan sát sự vật hiện tượng để từ đấy các em mới liên tưởng, so sánh thú vị. Đó cũng là những cơ sở vô cùng quý giá để chúng ta thực hiện dạy học văn một cách nhẹ nhàng, đi vào tâm hồn trẻ một cách tự nhiên, đạt hiệu quả cao.

“ Văn miêu tả là một trong những kiểu văn bản rất quen thuộc và phổ biến trong cuộc sống cũng như trong sáng tạo văn chương. Đây là loại văn bản có tác dụng rất lớn trong việc tái hiện đời sống, hình thành và phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát và khả năng nhận xét, đánh gia của con người. Với đặc trưng của mình, những trang miêu tả làm cho tâm hồn con người và trí tuệ người đọc thêm phong phú, giúp cho ta có thể cảm nhận văn học và cuộc sống một cách tinh tế, sâu sắc hơn” (Đỗ Ngọc Thống, Phạm Minh Diệu – Văn miêu tả trong nhà trường phổ thông, nhà xuất bản Giáo dục, 2003). Cần hiểu rõ: Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc hình dung ra được những đặc điểm tính chất nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh nhằm làm cho những cái đó như hiện lên trước mắt người đọc. Qua văn miêu tả, người đọc không chỉ cảm nhận được vẻ bề ngoài, màu sắc, hình dáng, kích thước, trạng thái…Còn hiểu rõ hơn bản chất bên trong của đối tượng. Như vậy để miêu tả và viết tốt bài văn, đoạn văn miêu tả, người viết phải nắm được các kỹ năng cơ bản cốt lõi của của văn miêu tả: quan sát, so sánh, tưởng tượng, nhận xét đánh giá.