SKKN Nâng cao hiểu biết và ý thức bảo vệ thân thể cho học sinh lớp 7 trường THCS & THPT Bá Thước thông qua lồng ghép kĩ năng vệ sinh – Bảo vệ thân thể trong dạy học bộ môn Sinh học 7

                                                    PHẦN 1. MỞ ĐẦU

Trong bối cảnh hiện nay, ngành giáo dục và đào tạo đang nỗ lực đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong hoạt động học tập, phù hợp với xu thế phát triển của đất nước. Việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục là yêu cầu cấp thiết mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra cho ngành Giáo dục. Công tác này đã và đang triển khai thực hiện trên quy mô toàn quốc, được đội ngũ cán bộ giáo viên tích cực hưởng ứng theo “Nghị quyết Số: 29-NQ/TW “ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã được hội nghị trung ương 8 (khóa XI) thông qua” và chỉ thị số 16/cp-ttg của thủ tướng chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (cách mạng công nghệ 4.0) Thay đổi mạnh mẽ các chính sách, nội dung, phương pháp giáo dục và dạy nghề nhằm tạo ra nguồn nhân lực có khả năng tiếp nhận các xu thế công nghệ sản xuất mới, trong đó cần tập trung vào thúc đẩy đào tạo về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM), ngoại ngữ, tin học trong chương trình giáo dục phổ thông; đẩy mạnh tự chủ đại học, dạy nghề; thí điểm quy định về đào tạo nghề, đào tạo đại học đối với một số ngành đặc thù. Biến thách thức dân số cùng giá trị dân số vàng thành lợi thế trong hội nhập và phân công lao động quốc tế.

 Một trong những nội dung căn bản của đổi mới GD đó là lấy học sinh làm trung tâm – hiếu đơn giản: giáo viên chỉ là người hướng dẫn, học sinh tự chiếm lĩnh tri thức. Thực tế cho thấy rằng, sự chiếm lĩnh tri thức chỉ thực sự có giá trị khi học sinh có thể vận dụng những điều đã học từ nhà trường vào giải quyết các vấn đề trong cuộc sống, kịp thời ứng phó với các tình huống nảy sinh từ thực tiễn. Do vậy một yêu cầu nữa đặt ra cho người thầy, đó là: phải dạy cho các em kĩ năng sống.

Bộ môn sinh học ở bậc THCS, trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản và tương đối hoàn chỉnh về cấu tạo và hoạt động của cơ thể sống thông qua các đại diện vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật và con người, hiện tượng di truyền và biến dị, mối quan bệ giữa sinh vật và môi trường….Riêng đối với chương trình Sinh học 7, học sinh nghiên cứu, khám phá về thế giới động vật xung quanh các em. Trên cơ sở kiến thức đã có các em tìm hiểu thêm về đời sống của các loài động vật gần gũi để biết vai trò của chúng trong đó không thể bỏ qua những tác hại mà một số động vật có thể gây hại cho con người, vật nuôi, cây trồng để có biện pháp phòng tránh hiệu quả. 

Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua chương trình Sinh học 7 là một điều hết sức quan trọng và cần thiết đặc biệt là kĩ năng liên quan đến sức khỏe, kỹ năng phòng tránh một số bệnh tật do các động vật có hại gây ra cho con người nhất là các em lại sống ở khu vực miền núi gần gũi với thiên nhiên hay gặp phải những vấn đề nêu trên. Với mong muốn giúp học sinh tích cực và chủ động trong việc tiếp thu kiến thức trang bị cho bản thân và gia đình các em về chủ đề này, từ đó mong các em có thể tự giải đáp những tò mò, thắc mắc của bản thân đồng thời có những hành trang cần thiết cho việc chăm sóc sức khỏe bản thân và những người thân yêu trong gia đình, tôi đã  thực hiện tìm hiểu, thu thập thông tin, một số phương pháp dạy học lồng ghép nhằm khai thác có hiệu quả nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua một số bài ở sách giáo khoa Sinh học 7.

 . Vì vậy, tôi đã tìm hiểu và hoàn thành đề tài: “ Nâng cao hiểu biết và ý thước bảo vệ thân thể cho học sinh lớp 7 trường THCS & THPT Bá Thước thông qua lồng ghép kĩ năng vệ sinh- bảo vệ thân thể trong dạy học bộ môn Sinh học 7″

PHẦN 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ: 

Giáo dục kĩ năng sống, đây là một trong những nội dung của phong trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực, là yêu cầu và xu hướng của xã hội hiện đại trong thời kì toàn cầu hóa như hiện nay.

Theo tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục liên hợp quốc (UNESCO), kỹ năng sống gắn liền với 4 trụ cột của giáo dục: học để biết (gồm các kỹ năng tư duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức hậu quả…); học làm người ( gồm các kỹ năng ca nhân như: tự nhận thức, kiểm soát cảm xúc, tự tin…); học để chung sống với người khác ( gồm các kỹ năng xã hội như: hợp tác, thương lượng, giao tiếp…); học để làm ( gồm các kỹ năng thực hiện công việc và các nhiệm vụ như: đảm nhận trách nhiệm, xác định mục tiêu…). Do vậy cần phải xây dựng chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tiếp cận năng lực, chú trọng vào việc yêu cầu học sinh học xong phải thể hiện được, làm được; biết vận dụng những kiến thức để giải quyết các tình huống trong cuộc sống,…Vì thế việc học tập theo hướng tiếp cận này trở nên gần gũi và thiết thực đối với cá nhân và cộng đồng.

Thực tế cho thấy khả năng đáp ứng của bộ môn sinh học đối với đề tài này là rất lớn, chúng ta có thể tiếp cận và thực hiện được.

Trên thực tế việc giáo dục toàn diện cho học sinh, trong đó có kĩ năng sống ở những trường miền núi như trường THCS & THPT Bá Thước còn rất hạn chế. Các trường nói chung còn chú trọng việc dạy kiến thức chứ chưa quan tâm nhiều đến việc dạy các em thái độ, hành vi, kĩ năng ứng xử trong các mối quan hệ (với con người, với các sinh vật và môi trường thiên nhiên…)

Mặt khác theo chuyên đề đổi mới đánh giá, trong các đề bài kiểm tra luôn có các câu hỏi vận dụng ở mức độ thấp và vận dụng ở mức độ cao để biết được khả năng của các em tiếp thu kiến thức và vận dụng như thế nào?  Đối với môn Sinh học những câu hỏi vận dụng luôn có nội dung liên quan đến sự ứng dụng hiểu biết sinh học để giải thích những hiện tượng thực tế thường gặp trong đời sống. Nếu trong quá trình giảng dạy trên lớp mà giáo viên không làm tốt khâu lồng ghép kĩ năng sống vào trong các bài học thì học sinh sẽ không trả lời được các câu hỏi vận dụng đó chứ chưa nói đến gặp trong thực tế.

2. 2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ

Qua khảo sát học Sinh lớp 7, cụ thể là học sinh lớp 7 trường THCS & THPT Bá Thước tôi thấy: 

Thái độ của các em khi nói đến những vấn đề liên quan đến kĩ năng vệ sinh- bảo vệ thân thể còn rất lúng túng, thậm trí không biết phải xử lí thế nào nếu gặp phải những rắc rối liên quan đến vấn đề này trong thực tiễn. Ví dụ: Khi bị rắn cắn phải xử lí như thế nào? Biện pháp phòng bệnh giun sán ra sao?…. hay đơn giản như: mắc màn khi ngủ có cần thiết không?

Qua một năm học khi chưa áp dụng sáng kiến trên tôi thấy kết quả như sau:

Từ bảng số liệu trên cho ta thấy kĩ năng sống trong thực tế của các em là rất hạn chế, để giải quyết và xử lý các vấn đề thật không hề đơn giản cho các em.