SKKN Nâng cao hiệu quả bài thi thpt môn lịch sử 12 bằng đổi mới phương pháp hướng dẫn ôn luyện

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ: 

1. Lí do chọn đề tài 

Bác Hồ đã từng nói: “Dân ta phải biết sử ta cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”, điều đó cho thấy Lịch sử là một môn học đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình thành nhân cách, tư tưởng và tinh thần của mỗi người. 

Tuy nhiên, hiện nay vị trí của môn Lịch sử ở trường phổ thông chưa thật sự được coi trọng. Nhiều HS chưa thực sự hứng thú đối với môn học, thái độ học tập mang tính đối phó, nặng về ghi nhớ máy móc, không hiểu bản chất của sự kiện…nên trong nhiều năm qua, Lịch Sử là môn học, môn thi luôn gây “nóng” trên các phương tiện truyền thông và tạo nên sự quan tâm, chú ý bởi dư luận xã hội. Môn Lịch sử nói riêng và các môn khoa học xã hội đang bị quay lưng trong việc lựa chọn khối thi, ngành thi của nhiều HS. Việc HS bây giờ ngại học Lịch sử, ngán thi môn này là một sự thật xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học trong các trường THPT.  

Năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện “Đổi mới kì thi tốt nghiệp THPT, kì thi tuyển sinh Đại học, Cao đẳng theo hướng đảm bảo tính thiết thực, hiệu quả, khách quan và công bằng; kết hợp kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục với kết quả thi”, do đó môn Lịch sử chính thức chuyển từ thi tự luận sang hình thức trắc nghiệm khách quan. Với tinh thần chủ động, Ban giám hiệu trường THPT Phan Thúc Trực đã chỉ đạo tổ nhóm chuyên môn xây dựng kế hoạch đưa ra những giải pháp tối ưu nhằm đảm bảo, nâng cao chất lượng dạy và học đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới thi cử. Thực hiện chủ trương của Ban giám hiệu với trách nhiệm cao, tổ nhóm chuyên môn chúng tôi đã xây dựng kế hoạch, đề ra những giải pháp, rút kinh nghiệm sau mỗi kì thi, năm thi và điều chỉnh kịp thời, đúng hướng. Do đó, chúng tôi đã đúc rút được những kinh nghiệm góp phần ổn định và nâng cao chất lượng bộ môn qua các năm thi. Dù chất lượng bộ môn được nâng cao, đặc biệt là chất lượng bài thi THPT môn Lịch sử của trường THPT Phan Thúc Trực có kết quả vượt trội so với các trường trên địa bàn huyện Yên Thành và có vị trí cao trong xếp hạng của Sở giáo dục và đào tạo Nghệ An, nhưng so với các bộ môn khác, điểm số môn Lịch sử vẫn còn thấp. Vì vậy, làm thế nào để nâng cao hiệu quả ôn thi THPT môn Lịch sử vẫn luôn là điều trăn trở đối với mỗi GV bộ môn.  

Với tư cách là một GV nhiều năm dạy ôn thi khối 12, tôi xin mạnh dạn đưa ra một số giải pháp hướng dẫn nhằm nâng cao hiệu quả bài thi THPT môn Lịch Sử bằng đổi mới phương pháp hướng dẫn ôn luyện. 

2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu

a. Mục tiêu 

Xác lập luận cứ khoa học và cơ sở thực tiễn trong nghiên cứu thực trạng bài thi THPT môn Lịch Sử khối 12. Trên cơ sở đó, tiến hành đề xuất các phương pháp, kĩ thuật để nâng cao hiệu quả bài thi THPT môn Sử 12. 

b. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Để hoàn thành nhiệm vụ trên, các nhiệm vụ nghiên cứu được đặt ra như sau: 

• Nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn của việc đổi mới phương pháp dạy học, phương pháp ôn thi THPTở bộ môn Lịch Sử khối 12. 
• Đề xuất các phương pháp, kĩ thuật để nâng cao hiệu quả bài thi THPT môn Lịch sử 12. 
• Tổ chức thực nghiệm đánh giá hiệu quả của các phương pháp, kĩ thuật ôn thi đã tiến hành. 

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 

a. Đối tượng nghiên cứu 

• Đề tài nghiên cứu: Nâng cao hiệu quả bài thi THPT môn Lịch Sử 12 bằng đổi mới phương pháp hướng dẫn ôn luyện. 
• HS các lớp 12 trường THPT Phan Thúc Trực, Yên Thành, Nghệ An. b. Phạm vi nghiên cứu 
• Phạm vi không gian: Một số trường THPT trên địa bàn huyện Yên Thành, Nghệ An. 
• Phạm vi thời gian: Nghiên cứu được thực hiện từ năm học 2020 – 2021 đến năm học 2021 – 2022.  
• Phạm vi nội dung: Một số phương pháp và kĩ thuật ôn thi nhằm nâng cao hiệu quả bài thi THPT môn Lịch Sử 12.  

• Đóng góp của đề tài 

Việc đề xuất một số phương pháp và kĩ thuật hướng dẫn ôn thi THPT đã được chúng tôi tiến hành triển khai có hiệu quả ở trường THPT Phan Thúc Trực sẽ góp phần vào việc nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT nói riêng, nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử nói chung không chỉ ở trường THPT Phan Thúc Trực mà còn có thể áp dụng ở các trường THPT khác. 

• Tính mới của đề tài 

Qua nghiên cứu, tổng hợp tài liệu, chúng tôi thấy vấn đề làm sao nâng cao chất lượng, hiệu quả ôn thi THPT môn Lịch sử cho khối 12 là một vấn đề được nhiều chuyên gia, GV và HS quan tâm trong những năm gần đây. Vì vậy có khá nhiều bài viết, đề tài sáng kiến kinh nghiệm đề cập đến vấn đề này. Tuy nhiên các bài viết chủ yếu chỉ đề cập đến các kĩ năng ôn luyện mang tính chất thủ thuật riêng chứ chưa có bài viết nào mang tính chất hệ thống, bài bản dành cho HS.  Bên cạnh các bài viết phân tích, các bài phỏng vấn, cũng có một số đề tài Sáng kiến kinh nghiệm đề cập đến các giải pháp nâng cao hiệu quả ôn thi THPTcho HS khối 12 môn Lịch sử nhưng các giải pháp đưa ra chủ yếu thiên về tổng hợp kiến thức Lịch sử, hoặc về đổi mới phương pháp trong dạy học.Với đề tài này, tôi mạnh dạn đưa ra một hệ thống các giải pháp nhằm hướng dẫn cách thức ôn thi môn Lịch sử cho HS để nâng cao hiệu quả và chất lượng bài thi THPT, hơn nữa đề tài này đã được áp dụng và bước đầu mang lại hiệu quả cao trong ôn luyện cho HS khối 12 tại trường THPT Phan Thúc Trực.  

Các giải pháp đưa ra được xây dựng trên cơ sở kinh nghiệm giảng dạy và quan sát, học hỏi của bản thân nhằm đảm bảo tính giáo dục, tính khả thi và tính thực tiễn trong môi trường giáo dục hiện nay.  

 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU: 

Chương 1. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn 

1. Cơ sở lí luận 

Trong những năm gần đây, việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học đang là vấn đề nóng bỏng trong các trường THPT. Với việc đổi mới này, các thầy cô từ chỗ quan tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng được cái gì qua việc học. Và phương pháp dạy học cũng chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chấtđể từ đó bồi dưỡng cho HS phương pháp tự học, hình thành khả năng học tập suốt đời. Nhìn chung, việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay  bao gồm các nhân tố sau đây:  

• Mục tiêu dạy học: Chuyển từ chủ yếu trang bị kiến thức sang hình thành, phát triển phẩm chất và năng lực người học; – Chương trình dạy học: Chuyển từ tập trung, bao cấp sang phân cấp: Chương trình khung của Bộ, chương trình địa phương, chương trình nhà trường; 
• Nội dung dạy học: chuyển từ nội dung kiến thức hàn lâm sang tinh giản, chọn lọc, tích hợp, đáp ứng yêu cầu ứng dụng vào thực tiễn và hội nhập quốc tế; 
• Phương pháp dạy học: Chuyển từ chủ yếu truyền thụ một chiều, HS tiếp thu thụ động (hoạt động dạy của GV là trung tâm) sang tổ chức hoạt động học cho HS, HS tự lực, chủ động trong học tập (hoạt động học của HS là trung tâm, GV là người hỗ trợ, hướng dẫn); 
• Hình thức dạy học: Các giờ học chuyển từ chủ yếu diễn ra trên lớp học truyền thống sang việc đa dạng hóa các hình thức dạy học, kết hợp cả trong và ngoài lớp học, ngoài nhà trường: dạy học tại di sản, dạy học gắn với sản xuất kinh doanh, tăng cường các hoạt động xã hội, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nghiên cứu khoa học, hoạt động trải nghiệm sáng tạo…Từ chủ yếu dạy học toàn lớp sang kết hợp giữa dạy học nhóm nhỏ, cá nhân với toàn lớp học. 
• Kiểm tra đánh giá: Từ chủ yếu kiểm tra việc ghi nhớ kiến thức sang đánh giá năng lực; từ chủ yếu đánh giá kết quả học tập sang kết hợp đánh giá kết quả học tập với đánh giá quá trình, đánh giá sự tiến bộ của HS.