SKKN Nâng cao hứng thú học tập của học sinh trong chương trình lịch sử Việt Nam lớp 11 bằng phương pháp kể chuyện lịch sử

• Mở đầu

• Lý do chọn đề tài

Lịch sử là một bộ môn khoa học nghiên cứu về quá khứ, đặc biệt là những sự kiện liên quan đến con người. Lịch sử là quá khứ chứa đựng nhiều giá trị văn hoá và nguồn dữ liệu quý giá để đánh giá sự phát triển ở hiện tại. Bất kì quốc gia nào cũng đều học môn lịch sử bởi lịch sử có giá trị vô cùng quan trọng , sử học nuôi dưỡng đạo đức con người, giáo dục con người tính cần cù, chăm chỉ, sáng tạo, yêu thương, đoàn kết gia đình, yêu quê hương đất nước. Việc học lịch sử lại càng vô cùng quan trọng trong xu thế toàn cầu hoá hiện nay.

Với tư cách là một môn khoa học, bộ môn lịch sử trong trường phổ thông có vai trò quan trọng trong việc đào tạo giáo dục học sinh trở thành một con người toàn diện, giáo dục đạo đức, thẩm mĩ, thế giới quan khoa học cho học sinh như giáo dục lòng yêu nước, truyền thống dân tộc, lòng biết ơn…Lịch sử không chỉ dạy cho học sinh tình cảm yêu ghét trong đấu tranh giai cấp mà còn bồi dưỡng cho các em năng lực đối xử với mọi người xung quanh, biết yêu quý cái đẹp, yêu lao động, sự căm thù quân cướp nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Khơi dậy ở học sinh sự thông cảm sâu sắc và lòng kính yêu đối với quần chúng nhân dân. Bởi vì lịch sử chính là “cô giáo của cuộc sống”, giúp các em có ý thức giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc và kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng dân tộc của cha ông trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc hiện nay.

Tuy nhiên, hiện nay bộ môn lịch sử trong trường THPT chưa thực sự được đề cao. Vị trí, vai trò của lịch sử bị một bộ phận không nhỏ phụ huynh và học sinh thờ ơ xem nhẹ. Bên cạnh đó, trong các tiết dạy lịch sử đa số giáo viên chỉ nặng về cung cấp kiến thức sự kiện, con số trong sách giáo khoa mà chưa chú ý sử dụng những hình thức khác để bổ trợ làm cho tiết học thêm sinh động. Yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng, đáp ứng nhu cầu đào tạo. Một biện pháp quan trọng trong đó là sử dụng tài liệu tham khảo trong đó có sử dụng những mẫu chuyện lịch sử kết hợp hình ảnh nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh.

Lịch sử Việt Nam giai đoạn từ năm 1858 – 1918 có vị trí quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc. Nội dung chính của giai đoạn này là cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp và cuộc đấu tranh chống xâm lược, bảo vệ nền độc lập và giải phóng dân tộc của nhân dân ta; trong đó, nội dung đấu tranh chống xâm lược được coi là sợi chỉ đỏ xuyên suốt. Trong giai đoạn này gắn với mỗi bước phát triển của lịch sử là những sự kiện, nhân vật – những mẩu chuyện lịch sử. Những câu chuyện lịch sử kết hợp đồ dùng trực quan sẽ có tác dụng cụ thể hoá kiến thức, giúp các em tái hiện quá khứ một cách chân thực nhất . Đồng thời có tác dụng mạnh mẽ đến tư tưởng tình cảm của học sinh hình thành trong các em lý tưởng sống cao đẹp, ý thức trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, quê hương đất nước.

Xuất phát từ thực tế trên, với hơn 10 năm giảng dạy lịch sử ở Trung tâm GDNN – GDTX Hoa Bằng tôi phải từng bước đổi mới phương pháp dạy học bộ

môn, để tìm ra phương pháp hay, cách dạy mới giúp học sinh có thể tiếp cận kiến thức môn học một cách dễ dàng, gây hứng thú cho học sinh, để các em được sống lại với quá khứ thăng trầm của lịch sử dân tộc Việt Nam và thế giới.

Để nâng cao hiệu quả bài học, nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh tôi xin trình bày đề tài: “Nâng cao hứng thú học tập của học sinh trong chương trình lịch sử Việt Nam lớp 11 bằng phương pháp kể chuyện lịch sử”. Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên có một giờ dạy học lịch sử có hiệu quả tốt hơn, học sinh lĩnh hội kiến thức tự giác, chủ động, ngày càng yêu thích  môn học.

• Mục đích nghiên cứu

Nhằm đổi mới phương pháp dạy – học của giáo viên và học sinh khối 11 ở Trung tâm GDNN – GDTX Hoa Bằng, giúp giáo viên có thêm một phương pháp dạy mới, học sinh có một cách học mới để tiếp thu và lĩnh hội những tri thức lịch sử hiệu quả, góp phần phát huy năng lực tư duy, tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.

• Đối tượng nghiên cứu

Trong phạm vi sáng kiến kinh nghiệm này, tôi nghiên cứu và áp dụng cho đề tài là học sinh khối 11 ở ba lớp tôi đang trực tiếp giảng dạy là 11B1, 11B2, 11B3 Trung tâm GDNN – GDTX Hoa Bằng năm học ……….

• Phương pháp nghiên cứu

Để hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này, tôi đã thực hiện các bước cụ thể sau đây:

• Nghiên cứu các tài liệu lí luận và vấn đề sử dụng các câu chuyện, giai thoại trong dạy học lịch sử ở trường THPT.
• Nghiên cứu tìm hiểu SGK, sách giáo viên, sách bài tập, tài liệu chuẩn kiến thức và kĩ năng, các tài liệu tham khảo kiến thức lịch sử lớp 11.
• Thông qua việc thao giảng, dự giờ đồng nghiệp để trao đổi rút kinh nghiệm, đặc biệt là những tiết dạy học có sử dụng kể chuyện lịch sử.
• Cho học sinh làm bài kiểm tra, sử dụng phiếu trắc nghiệm khách quan sau những tiết có sử dụng kể chuyện lịch sử để tổng kết kinh nghiệm sư phạm, đúc rút kinh nghiệm kịp thời để điều chỉnh quá trình dạy – học cho phù hợp với đối tượng học sinh.

– Phương pháp thực nghiệm: tiến hành soạn và thực nghiệm các tiết dạy cụ thể để khẳng định tính khả thi, hiệu quả của việc sử dụng kể chuyện lịch sử trong dạy học lịch sử.

• Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

• Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm

Lịch sử là khoa học nghiên cứu xã hội và con người trong sự phát triển của nó, nghiên cứu quá khứ cuộc sống của nhân loại một cách toàn diện với những quy luật chung và tính cụ thể. Khoa học lịch sử vì thế có những đặc trưng riêng:

Thứ nhất: tri thức lịch sử mang tính khái quát. Đó là những sự kiện lịch sử đã xảy ra, người ta không thể quan sát trực tiếp được lịch sử quá khứ mà chỉ nhận thức chúng một cách gián tiếp thông qua các nguồn tài liệu.

Thứ hai: Tính không lặp lại. Mỗi sự kiện, hiện tượng chỉ xảy ra trong một thời gian không gian nhất định.

Thứ ba: Tính cụ thể. Mỗi sự kiện lịch sử bao giờ cũng diễn ra trong một hoàn cảnh cụ thể về không gian, thời gian nhất định. Đặc điểm này đòi hỏi khi trình bày các sự kiện, hiện tượng lịch sử càng cụ thể, sinh động, có hình ảnh bao nhiêu thì càng hấp dẫn hứng thú bấy nhiêu.

Thứ tư: Tính hệ thống. Sự vận động từ quá khứ tới hiện tại, từ hiện tại tới tương lai trong hiện thực lịch sử luôn là quá trình phát triển hợp quy luật.

Từ đặc trưng trên của bộ môn cho ta thấy trong giảng dạy lịch sử ngoài sách giáo khoa là tài liệu cơ bản thì việc sử dụng tài liệu tham khảo trong đó các mẩu chuyện lịch sử cũng là một nguồn kiến thức quan trọng giúp học sinh hiểu sâu sắc kiến thức lịch sử, mà lịch sử là một câu chuyện dài, rất hay và ý nghĩa. Người thầy có nhiệm vụ khơi gợi cho học sinh cảm nhận cái hay của câu chuyện.

Sử dụng những mẩu chuyện lịch sử trong giai đoạn lịch sử Việt nam từ 1858

-1918 gắn với biết bao sự kiện, nhân vật sẽ giúp các em hiểu rõ quá trình xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp và quá trình kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta. Nhờ đó, từng sự kiện, biến cố lịch sử quan trọng sẽ hiện lên với đầy đủ tính cụ thể, gợi cảm và đầy kịch tính của nó, đem đến cho học sinh những cảm xúc mạnh mẽ không thể nào quên.

• Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

• Thực trạng chung của Trung tâm

Trung tâm GDNN – GDTX Hoa Bằng những năm qua, mặc dù còn gặp nhiều khó khăn cả về cơ sở vật chất và con người nhưng với sự nỗ lực cố gắng của tập thể Trung tâm đã đạt được nhiều thành tích đáng kể trong việc nâng cao chất lượng dạy

• học, đặc biệt là tỉ lệ học sinh giỏi và học sinh thi đậu tốt nghiệp, các trường trung cấp, cao đẳng, đại học. Một thực tế vẫn tồn tại là qua nhiều năm Trung tâm vẫn chưa khắc phục được là chất lượng “đại trà” còn thấp, tỉ lệ học sinh yếu kém còn nhiều, trong đó môn lịch sử chiếm một số lượng tương đối .

• Về phía giáo viên

• Ưu điểm:

Tổ văn hoá của Trung tâm GDNN – GDTX Hoa Bằng hiện nay có 13 giáo viên trẻ, tuổi đời, tuổi nghề đang bước vào độ chín, được đào tạo chính quy, có năng lực chuyên môn vững vàng, nhiệt tình, yêu nghề, cầu tiến, có tinh thần trách nhiệm cao trong công tác chuyên môn, ham học hỏi, tìm tòi và sáng tạo.

• Hạn chế:

Trong qúa trình giảng dạy, phần lớn giáo viên chỉ dựa vào sách giáo khoa mà chưa chú trọng vào việc mở rộng