SKKN Nâng cao kĩ năng thực hành luyện viết bài văn miêu tả cho học sinh lớp 6 thông qua tiết trả bài

1. MỞ ĐẦU

    1.1. Lí do chọn đề tài:

         Trong chương trình Ngữ Văn THCS tích hợp, phân môn Tập làm văn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các tri thức cơ bản về các kiểu văn bản, hình thành cho học sinh các kỹ năng nói (kể chuyện, tóm tắt), hiểu khái quát về văn bản, bố cục chung và nội dung các phần trong bố cục cũng như thực hành viết bài văn. Bản thân hoạt động tập làm văn là một hoạt động tích hợp, tích hợp tri thức Văn học và Tiếng Việt vào việc tạo lập các văn bản mới. Với môn Ngữ Văn, về kiến thức Văn học, không chỉ là tìm hiểu nội dung, ý nghĩa của một tác phẩm hay hiểu, thuộc các  khái niệm, làm được bài tập cũng như lấy được các ví dụ về phân môn Tiếng Việt mà ngoài các kĩ năng trên, học sinh còn phải có kĩ năng viết bài văn một cách thành thạo. Mặt khác, Ngữ Văn  từ lâu là một bộ môn khoa học xã hội hay song cũng là môn học khiến nhiều học sinh ngại học, ngại viết, nhất là trong các tiết viết bài Tập làm văn. 

      Và đối với  bộ môn Ngữ Văn 6 thì Tập làm văn cũng là một phân môn giữ vị trí quan trọng của môn học. Những bài làm Tập làm văn là kết quả tích hợp của  phân môn Tiếng Việt và Văn học. Vì vậy, dạy học Tập làm văn ở trường trung học cơ sở nói chung và ở lớp 6 nói riêng là một quá trình phức tạp bao gồm nhiều hoạt động của giáo viên và học sinh. Quá trình đó nhằm giúp học sinh nắm vững phương pháp, kĩ năng học bộ môn, bồi dưỡng tâm hồn và khả năng cảm thụ văn chương, phát triển năng lực tư duy sáng tạo, trí tưởng tượng  của học sinh để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp giáo dục là nhằm đào tạo nên một thế hệ trẻ năng động và sáng tạo hơn, phù hợp với công cuộc công nghiệp hoá và hiện đại hoá quê hương, đất nước.

Đối với học sinh lớp 6, các em còn rất hồn nhiên, trong sáng, kĩ năng viết bài văn chưa thành thạo nên chất lượng bài viết chưa cao, đặc biệt là văn miêu tả vì sự tư duy, liên tưởng, trí tưởng tượng của các em chưa phong phú,  kĩ năng quan sát của các em chưa tốt; chủ yếu là tả thực, thấy gì tả đấy nên nội dung tả chưa đa dạng, kém sinh động… Vì vậy, đối với giáo viên giảng dạy môn Ngữ Văn 6, ngoài việc cung cấp cho các em kiến thức nội dung các bài học theo chuẩn kĩ năng và theo hướng dẫn của sách giáo khoa thì giáo viên còn phải luyện cho các em phương pháp, kĩ năng viết bài văn nói chung và bài văn miêu tả nói riêng.

Vậy, chúng ta cần phải làm gì để khắc phục thực trạng này ? Đứng trước vướng mắc trên, bản thân tôi là một giáo viên tham gia giảng dạy nhiều năm, lại trực tiếp dạy môn Ngữ Văn 6 nên trong khi giảng dạy,  tôi luôn chú ý rèn kĩ năng viết bài văn nói chung và kĩ năng viết  bài văn miêu tả nói riêng cho các em. Và bằng sự hiểu biết nhất định của bản thân, tôi xin đưa ra một vài ý kiến của mình về Nâng cao kĩ năng thực hành luyện viết bài văn miêu tả cho học sinh lớp 6 thông qua tiết trả bài nhằm hình thành cho học sinh phương pháp, kĩ năng khi viết bài văn miêu tả. Đây cũng chính là lí do khiến tôi chọn vấn đề này làm đề tài nghiên cứu.

      1.2. Mục đích nghiên cứu.

– Khắc phục khó khăn trong quá trình viết bài văn miêu tả cho học sinh lớp 6.

– Giúp học sinh có được kĩ năng viết văn miêu tả có hiệu quả hơn.

– Định hướng cho giáo viên trong việc chữa lỗi viết bài văn miêu tả cho học sinh để kết quả dạy học đạt kết quả tốt hơn.    

       1.3. Đối tượng nghiên cứu.

 – Học sinh lớp 6                                                       

       1.4. Phương pháp nghiên cứu.

1.4.1 Nghiên cứu lí thuyết

1.4.2. Phương thức quan sát

1.4.3. Phương thức đọc, chấm, chữa bài cho học sinh

1.4.4. Phương thức thực hành: thông qua trực tiếp giảng dạy phân môn   Tập làm văn lớp 6

1.4.5. Trao đổi với đồng nghiệp . 

1.5. Những điểm mới của Sáng kiến kinh nghiệm.

Tìm ra được những điều kiện để tổ chức một tiết trả bài có hiệu quả cao nhất, nhằm phát triển một trong bốn kỹ năng quan trọng mà môn Ngữ Văn hướng tới. 

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

      2.1. Cơ sở lý luận của Sáng kiến kinh nghiệm :

Chương trình Tập làm văn 6 đặt trọng tâm ở thực hành: Xây dựng bài qua thực hành, thực hành nhận biết  và thực hành làm văn bản. Thực hành qua phần luyện nói tạo điều kiện cho học sinh lớp 6 quen bạo dạn phát biểu miệng trước tập thể. Thực hành còn được thể hiện qua phần luyện viết. Đây cũng là kỹ năng không kém phần quan trọng, cần được chú trọng rèn luyện ở học sinh lớp 6. Nhưng khác với tiết luyện nói, giáo viên và tập thể học sinh có thể nhận biết và sửa lỗi ngay cho học sinh trên lớp. Hơn thế, kỹ năng nói còn phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố chủ quan: giọng nói, tâm thế học sinh, vấn đề nói , năng khiếu… Còn kỹ năng viết  những bài viết Tập làm văn – công sức, trí tuệ, tình cảm, sự nỗ lực phấn đấu, nguyện vọng… của các em lại ít có dịp được bộc lộ rõ rệt trước đám đông, ít được người khác biết đến. Chính vì vậy, các ưu điểm cũng như các khiếm khuyết của các em không được phát hiện nhanh chóng và chịu sự kiểm tra, đánh giá sát của tập thể như luyện nói. Do vậy, vai trò của người giáo viên trong việc hình thành, phát triển, uốn nắn… kỹ năng viết bài Tập làm văn cho các em học sinh lớp 6 là vô cùng quan trọng, gần như là quyết định. Điều đó đặt ra một số vấn đề khác, tưởng chừng rất đơn giản nhưng lại đòi hỏi một tâm huyết và tình yêu nghề không bao giờ vơi cạn ở người giáo viên. Lúc này đây hơn bao giờ hết, người thầy cần thể hiện vai trò rèn rũa , uốn nắn cẩn trọng, tỉ mỉ, thường xuyên và nhiệt tình từng lỗi nhỏ của các em cũng như phát hiện và đánh giá đúng những thành công (dù là nhỏ) của các em. Có nghĩa là giáo viên phải thực hiện khâu chấm chữa bài một cách cẩn thận và khoa học nhất. Và  giờ trả bài phải làm hết công năng của nó. Đó là những giây phút học trò hoàn toàn được đánh giá và nhận xét đúng mực nhất về “đứa con tinh thần” của mình. Đồng thời còn giúp các em có nhu cầu tự bổ sung, tự điều chỉnh cách viết, lỗi chính tả …, thậm chí có thể viết laị bài hoàn chỉnh nhất. Và như vậy, kỹ năng viết của các em sẽ được nâng dần và hoàn thiện theo thời gian.

      2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng Sáng kiến kinh nghiệm.

Mặc dù tiết trả bài Tập làm văn có vai trò vô cùng quan trọng như vậy nhưng trong thực tế ở nhà trường THCS nói chung và ở lớp 6 nói riêng, tiết trả bài  chưa được đánh giá đúng mức. Chính vì vậy, đôi khi còn được thực hành một cách đơn giản hoá, nhiều khâu, nhiều mục bị cắt bỏ, đơn giản trả bài chỉ để… phát bài, gọi điểm, nhắc qua  một số lỗi dễ thấy. Thậm chí, còn được dùng để… dạy bù cho kịp chương trình khi bị mất tiết. Bản thân học sinh cũng chưa có tâm thế và sự chuẩn bị cần thiết để học tiết trả bài. Suốt một thời kỳ dài từ khi chưa đổi mới chương trình, tiết trả bài phần Tập làm văn chỉ được ghi “Trả bài viết số…” và chấm hết. Điều đó đồng nghĩa với việc học sinh không phải soạn bài, chuẩn bị cho tiết học này. Và thế là tiết trả bài chỉ do giáo viên soạn – giảng – trả bài. Học sinh nhận bài, nghe nhận xét. Đôi khi , các em không nhớ đề bài mình làm, không biết mình đã viết gì nhất là đối với những học sinh học lực trung bình, yếu và kém . Vậy thì làm sao các em có thể tìm thấy lỗi của mình. Làm sao có thể nâng cao kỹ năng thực hành viết được. Nhưng, có điều đáng mừng là  hiện nay, chương trình SGK Ngữ Văn đổi mới đã rất coi trọng tiết trả bài . Ở SGK, tiết trả bài được thể hiện bằng hệ thống câu hỏi về nội dung, về hình thức và bố cục bài làm cần phải đạt được trong tiết trả bài. Điều này đã tạo cho học sinh một thói quen soạn trước tiết trả bài ở nhà, do vậy, việc nắm, nhớ lại đề, nội dung mình đã viết là hoàn toàn có thể được. Hơn nữa, tạo tâm thế tốt để các em đón nhận một tiết trả bài hoàn toàn chủ động, bình tĩnh . Như vậy là để viết tốt một bài Tập làm văn, học sinh được thực hành nhuần nhuyễn nhiều lần. Viết bài khi soạn ở nhà , viết vào giấy kiểm tra và cuối cùng là khắc sâu, củng cố ở tiết trả bài khi được giáo viên chấm, chữa cụ thể trong bài của mình cũng như qua tiết trả bài trên lớp .