SKKN Phương pháp giảng dạy các bài thực hành trong môn Sinh học 7

Phần 1: Mở đầu

1. Lí do chọn đề tài:

        Trong những thập niên gần đây, xã hội đã có nhiều chuyển biến theo hướng văn minh hiện đại để đáp ứng với trình độ phát triển ngày càng cao, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ sinh học. Do đó đòi hỏi con người phải có kiến thức về khoa học trong đó có bộ môn sinh học. Lĩnh vực công nghệ sinh học ngày càng được phát triển mạnh mẽ và ứng dụng sâu rộng trên phạm vi toàn cầu. Để có thể tiến kịp với sự phát triển trong lĩnh vực sinh học công nghệ của các nước trên thế giới thì ngay ở những khâu mở đầu chúng ta phải tạo được nền tảng và trang bị một cách vững chắc, biết sử dụng kiến thức áp dụng đạt hiệu quả cao, muốn áp dụng có hiệu quả thì phải có sự luyện tập, thực hành nhiều, thường xuyên.

        Như chúng ta đã biết, môn Sinh học nói chung và môn Sinh học 7 nói riêng là môn khoa học thực nghiệm, lấy quan sát và thí nghiệm làm phương pháp nghiên cứu chủ yếu. Vì vậy, trong giảng dạy môn Sinh học thì tiết thực hành: Quan sát thí nghiệm có ý nghĩa to lớn. Việc thực hành góp phần củng cố, phát triển các khái niệm động vật học. Khi học sinh được tự mình làm các thí nghiệm và quan sát động vật, các em sẽ tăng cường chú ý, hứng thú với những kết quả thực hành được, giúp các em có những biểu tượng cụ thể về cấu tạo, chức năng và hoạt động sống của động vật, các khái niệm động vật sẽ được “phát triển”, “kiểm tra” và “củng cố”, giúp các em ghi nhớ kiến thức một cách tích cực, vững chắc.

       Mặc khác, việc thực hành còn giúp giáo viên và học sinh:

           + Rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo bộ môn, bao gồm các kỹ năng như sử dụng kính lúp, kính hiển vi, bộ đồ mổ,…Theo dõi và ghi chép các hiện tượng sinh học và động vật sẽ tạo điều kiện cho học sinh tập sự nghiên cứu và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế đời sống và chăn nuôi. Điều đó có tác dụng trong việc giáo dục kỹ thuật tổng hợp cho học sinh.

           + Bồi dưỡng năng lực tư duy, rèn luyện trí thông minh, sáng tạo: khi thực hành học sinh phải tự quan sát, ghi chép, phán đoán và tự rút ra kết luận cần thiết, “lý thuyết khoa học” sẽ được chứng minh hoặc được rút ra từ thực tế sinh động do các em tự làm.

           + Gây hứng thú học tập phần động vật học, lòng ham muốn nghiên cứu khoa học và các phẩm chất đạo đức khác.

         Ngoài ra, trong thực hành, học sinh đứng ở vị trí nhà nghiên cứu. Qua đó, cùng với tri thức, các em còn lĩnh hội được cả phương pháp nghiên cứu khoa học bộ môn. Đồng thời, để đi đến kết quả đúng đòi hỏi học sinh phải có tính kiên nhẫn, tự lực, tính chính xác và đôi khi cả óc sáng tạo. Kết quả là các em có sự say mê học tập và các năng khiếu cá nhân được phát triển. Đối với trường THCS, môn Sinh học giúp học sinh tìm hiểu, khám phá thế giới động vật đa dạng, phong phú. Cho nên thực hành giữ vai trò cực kỳ quan trọng, buộc giáo viên phải nghiên cứu để giảng dạy đạt hiệu quả tốt, đó là vấn đề về Phương pháp giảng dạy các bài thực hành trong môn Sinh học 7 là rất cần thiết đối với bản thân mỗi người giáo viên. Đó là lí do tôi chọn SKKN “Phương pháp giảng dạy các bài thực hành trong môn Sinh học 7 ở trường THCS Nga Lĩnh, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá”.

2. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu một số phương pháp giảng dạy loại bài thực hành trong môn Sinh học ở lớp 7 từ tuần 1 đến tuần 20. 
3. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 7A, 7B trường THCS Nga Lĩnh.
4. Phương pháp nghiên cứu:
5. Đọc tài liệu:

   – Sách tham khảo:

     + Động vật không xương sống, động vật có xương sống.

+ Phương pháp mổ động vật.

       – Sách giáo viên sinh 7.         

       – Sách giáo khoa sinh 7.

1. Điều tra, đàm thoại qua đó biết chính xác kỹ năng thực hành, hứng thú học tập của học sinh, từ đó có cơ sở thực tiễn nhằm giúp cho đề tài đưa ra phương pháp giảng dạy loại bài thực hành phù hợp với thực tiễn học tập của học sinh ở trường.
2. Dự giờ đồng nghiệp rút ra kinh nghiệm và học hỏi  từ đồng nghiệp về vấn đề mà đề tài đã đưa ra.
3. Kiểm tra, đối chiếu:

       – Kiểm tra:

       + Giáo viên áp dụng sáng kiến kinh nghiệm mới trên lớp

       + Cho học sinh làm kiểm tra

       – Quan sát:

       + Cách tiến hành của học sinh

        + Quan sát khả năng vận dung kiến thức đã học ở bài thực hành vào việc lĩnh hội tri thức mới.

        – Phân tích tổng hợp: Sau khi đọc tài liệu và phân tích đối tượng học sinh đã tìm hiểu để vận dụng các phương pháp phù hợp, có hiệu quả. Tổng hợp kết quả thu thập được trong thực tế, qua đó thấy được hiệu quả khả thi của SKKN.

Phần 2: Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

1. Cơ sở lí luận sáng kiến kinh nghiệm:

Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII của Đảng khẳng định “Phải đổi mới phương pháp dạy học, khắc phục lối truyền đạt kiến thức một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học”. Việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay chính là việc dạy tốt và học tốt theo hướng lấy người học làm trung tâm của quá trình dạy học. Muốn vậy, giáo viên cần phải nắm vững và vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong từng tiết dạy của mình.

Phương pháp thực hành là một trong những phương pháp dạy học khám phá có hướng dẫn, có tác dụng rèn luyện tập dượt cho học sinh làm quen dần với phương pháp nghiên cứu của khoa học thực nghiệm, đồng thời trau dồi cho các em cả phương pháp nhận thức tích cực, chuẩn bị cho các em thực sự trở thành những con người làm chủ xã hội, người lao động “có văn hóa”. Sau này, dễ có khả năng thích ứng cao trong hoàn cảnh khoa học kỹ thuật tiến bộ phát triển với nhịp độ cao và thường xuyên đổi mới. Phương pháp thực hành cũng giúp các em tích cực chiếm lĩnh kiến thức mà không phải do thầy cô truyền đạt, không phải tiếp thu một cách thụ động. Ngoài ra, còn giáo dục các em có tính kiên trì, bền bỉ, trung thực… trong học tập.

Trong môn Sinh học 7, kiến thức rất đa dạng, phong phú, nếu học sinh không thực hành sẽ ảnh hưởng đến việc tiếp thu tri thức, tính sáng tạo của học sinh. Đặc biệt là trong giảng dạy theo phương pháp mới, học sinh giữ vai trò chủ động trong tiếp thu tri thức, còn giáo viên giữ vai trò hướng dẫn, gợi ý giúp học sinh tìm tri thức. Việc thực hành vừa phù hợp với phương pháp mới, vừa phù hợp với đặc thù bộ môn, giúp học sinh:

         + Có được kỹ năng, kỹ xảo: quan sát, mổ, nhận xét, vẽ hình. Khi mổ nhiều động vật học sinh có được thao tác mổ nhanh, đẹp, chính xác, sử dụng đồ mổ một