SKKN Rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội (khoảng 200 từ) cho học sinh lớp 9

1. MỞ ĐẦU

1.1 Lý do chọn đề tài

       Văn nghị luận, nhất là nghị luận xã hội chính là tinh hoa của các môn khoa học xã hội. Biết nghị luận là con người biết phán đoán và suy luận, có tư duy logic để trình bày và bảo vệ quan điểm của mình; đồng thời biết phản bác những quan điểm, nhận thức sai lệch một cách thuyết phục. Rõ ràng việc thể hiện, tranh luận và bảo vệ hay bác bỏ các quan điểm là một thước đo quan trọng đối với sự trưởng thành của mỗi con người.Trong những năm gần đây kiểu văn nghị luận xã hội đã được chú trọng trong các nhà trường trung học. Trước hết văn nghị luận xã hội có vai trò to lớn thúc đẩy nhận thức của học sinh về các vấn đề xã hội, từ  hiểu biết, nhận thức đúng đắn đó giúp các em có những hành động chuẩn mực trong ứng xử của cuộc sống. Văn nghị luận trau dồi cho các em sự phát triển lành mạnh về tâm hồn, định hướng những hành vi chuẩn mực, phù hợp đạo đức lối sống của người Việt Nam ta. Bởi vậy văn nghị luận đã trở thành tiêu chí đánh giá đối với học sinh không chỉ trong những bài kiểm tra, thi học sinh giỏi, thi vào lớp 10 và ngay cả thi tốt nghiệp THPT rồi đến kì thi Đại học. Đây là một quy định đối trong khung đề kiểm tra hoặc đề thi. Sự chuyển biến này là cơ hội và cũng là thách thức đối với học sinh. Một thời gian khá dài, làm văn trong nhà trường chỉ tập trung vào nghị luận văn học khiến cho học sinh cảm thấy văn chương xa rời thực tế cuộc sống. Rèn luyện văn nghị luận xã hội giúp học sinh không chỉ hoàn thiện kĩ năng trình bày quan điểm của mình, mà còn cung cấp tri thức vô cùng phong phú về những vấn đề xã hội. Thế nhưng thách thức đặt ra đối với học sinh và giáo viên cũng không phải là nhỏ. Học sinh quá quen với tư duy văn học, kiến thức về xã hội còn hạn chế, tài liệu tham khảo nghị luận xã hội không nhiều, kĩ năng làm bài chưa thuần thục, nhận diện vấn đề chưa tốt, người viết lại phải dùng kiến thức của mình để giải quyết về một vấn đề trong cuộc sống chứ không phải cố định ở một văn bản trong sách giáo khoa… Tất cả những điều đó tạo nên áp lực, gây khó khăn cho học sinh. Như vậy, rèn luyện kĩ năng NLXH cho học sinh sẽ không chỉ nhằm kiểm tra kiến thức tổng hợp về mọi mặt đời sống của học sinh, mà còn nhằm phát triển khả năng tư duy nhận thức vấn đề xã hội đồng thời góp phần rèn giũa, bồi dưỡng phẩm chất nhân cách con người cho các em học sinh.

Qua một số giờ dự giờ lên lớp và bản thân tôi trực tiếp ra đề và chấm bài cho học sinh, tôi đã quyết định chọn nghiên cứu đề tài: “Rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội ( khoảng 200 từ) cho học sinh lớp 9”. Nhằm trao đổi với đồng nghiệp một vài kinh nghiệm, qua đó giúp cho học sinh lớp 9 nắm vững hơn phương pháp làm kiểu bài này, với mong muốn nâng cao chất lượng bài thi, bài kiểm tra và kết quả học tập của các em, đặc biệt là từ đó, giúp cho các em học sinh phát triển khả năng tư duy và nhận thức đúng đắn để hoàn thiện nhân cách của bản thân.

 1.2. Mục đích nghiên cứu

        Trong những năm qua, bản thân tôi luôn được phân công giảng dạy môn Ngữ văn 9, tôi luôn có ý thức trong việc giảng dạy, đặc biệt đã chú trọng rèn luyện cho học sinh kĩ năng làm bài nghị luận nói chung và bài văn nghị luận xã hội nói riêng, vì đây là một thể loại đang được xem là mới và khó. Nhất là trong cấu trúc đề thi do Sở giáo dục quy định mới nhất năm 2018,  quy định tất cả các bài làm của học sinh từ hai tiết trở lên, đến các bài thi học sinh giỏi, đề thi vào lớp 10 đều có văn nghị luận xã hội, dưới dạng một đoạn văn (khoảng 200 từ), khác với dạng viết bài văn nghị luận ngắn như trước đây. Từ bài văn ngắn nay yêu cầu chỉ còn đoạn văn, vậy học sinh sẽ làm bài thế nào cho phù hợp với yêu cầu của đề ? Đề tài nghiên cứu của tôi nhằm giúp học sinh biết cách trình bày đoạn văn nghị luận khoảng 200 từ

1.3 Đối tượng nghiên cứu

       Xuất phát từ  tầm quan trọng và thực trạng của việc làm bài nghị luận xã hội ở trường THCS hiện nay, để tạo tiền đề cho việc học và làm văn của các em ở các bậc học tiếp theo, Nhằm trao đổi với đồng nghiệp một vài kinh nghiệm, qua đó giúp cho học sinh lớp 9 nắm vững hơn phương pháp làm kiểu bài này, với mong muốn nâng cao chất lượng bài thi, bài kiểm tra và kết quả học tập của các em.

1.4. Phương pháp pháp nghiên cứu

       Để giải quyết nhiệm vụ mà đề tài đặt ra, tôi sử dụng một số phương pháp như phân tích, khảo sát, nêu ví dụ, so sánh…

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

 2.1. Cở sở lí luận.

              Như chúng ta đã biết trong cấu trúc đề thi cấp huyện, cấp tỉnh, hay thi vào THPT môn Ngữ văn những năm hiện nay đều có câu hỏi, yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức xã hội và đời sống để viết đoạn văn nghị luận xã hội ngắn khoảng 200 từ (khoảng 20 đến 25 dòng). Trước đây là một bài văn nghị luận xã hội ngắn ( khoảng 300 từ). Căn cứ vào ngữ liệu mở của phần Đọc hiểu, yêu cầu viết đoạn văn, dù hỏi thế nào thì cũng chỉ quy về hai dạng bài. Cụ thể là:

         – Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí.

         – Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống.

    Học sinh phải biết bám sát vào quy định trên để định hướng ôn tập và làm bài thi cho hiệu quả. Ở kiểu bài nghị luận xã hội, học sinh qua những trải nghiệm của bản thân, trình bày những hiểu biết, ý kiến, quan niệm, cách đánh giá, thái độ…của mình về các vấn đề xã hội, từ đó rút ra được bài học (nhận thức và hành động) cho bản thân. Để làm tốt khâu này, học sinh không chỉ biết vận dụng những thao tác cơ bản của bài văn nghị luận (như giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận, so sánh, bác bỏ…) mà còn phải biết trang bị cho mình kiến thức về đời sống xã hội .

   Khi viết đoạn văn nghị luận xã hội nhất thiết phải có dẫn chứng thực tế. Cần tránh tình trạng hoặc không có dẫn chứng hoặc lạm dụng dẫn chứng mà bỏ qua các bước đi khác của quá trình lập luận.

   Mặt khác với kiểu bài nghị luận xã hội, học sinh cần làm rõ vấn đề nghị  luận, sau đó mới đi vào đánh giá, bình luận, rút ra bài học cho bản thân. Thực tế cho thấy nhiều học sinh mới chỉ dừng lại ở việc làm rõ vấn đề nghị luận mà coi nhẹ khâu thứ hai, vẫn coi là phần trọng tâm của bài nghị luận…Vì những yêu cầu trên mà việc rèn luyện giúp cho học sinh có kĩ năng làm tốt một đoạn văn nghị luận xã hội là một việc làm rất cần thiết.

 2.2 Thực trạng vấn đề.