SKKN Rèn luyện khả năng tư duy logic và kỹ năng trình bày lời giải hình học cho học sinh lớp 7

MỤC LỤC

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài

Nếu hỏi đa số học sinh THCS: Môn học nào khó nhất? Tôi tin nhiều học sinh trả lời ngay: Môn Toán. Nếu hỏi học sinh lớp 7, 8, 9: Đại số và Hình học, các em ngại học phần nào hơn? Có lẽ đa số học sinh trả lời đó là Hình học.

Môn Toán nói chung và hình học nói riêng tất nhiên là môn học “đau đầu” vì môn học này giúp học sinh phát triển tư duy cao. Khác với phần Đại số luôn có nhiều quy tắc tính toán có tính chất thuật toán mà chỉ cần có bài giải mẫu là học sinh có thể làm theo được, phần hình học thực sự là phần không thể tìm được cách giải cụ thể chung cho các bài toán. Tuy nhiên, một lợi ích to lớn từ phần hình học đó là rèn luyện cho học sinh phát triển tư duy một cách logic chặt chẽ có hệ thống thông qua các bài toán chứng minh. Chính vì vậy mà trong quá trình dạy học người giáo viên phải biết tận dụng các bài toán hình học để phát triển, rèn luyện cho các em các phẩm chất trí tuệ này.

      Tư duy logic góp phần giúp cho học sinh có tính kỷ luật, làm việc theo quy trình, định hình lối sống khoa học. Học sinh có tư duy logic trong quá trình tìm tòi lời giải cho một bài toán chứng minh hình học sẽ biết phải xuất phát từ đâu sử dụng các giải thiết, tính chất, định lý đã có như thế nào cho hiệu quả. Từ đó việc trình bày lời giải cho bài toán trở nên dễ dàng dù phần trình bày lời giải có thể tương đối dài. Trình bày lời giải hợp lý chính là giúp người đọc học được lối tư duy của người trình bày lời giải đó. Trong việc rèn luyện tư duy logic, kỹ năng trình bày lời giải hình học cho học sinh phương pháp dạy của giáo viên đóng vai trò cực kì quan trọng. Đặc biệt là đối với học sinh lớp 7, các em mới bước đầu làm quen với suy luận, tập dượt chứng minh, nếu giáo viên không khéo, không có phương pháp truyền thụ phù hợp sẽ không tạo được lối tư duy phù hợp khi giải các bài toán hình học điều đó sẽ gây rất nhiều khó khăn cho học sinh khi giải các bài toán ở mức độ cao hơn ở các nội dung học tiếp theo.

      Việc rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cho mỗi bài phải thể hiện dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Hướng dẫn cho học sinh biết suy nghĩ đúng đắn, biết phân tích các mệnh đề toán học một cách chặt chẽ, biết diễn đạt vấn đề mình hiểu một cách ngắn gọn, rõ ràng, biết vận dụng kiến thức để giải bài tập một cách linh hoạt, sáng tạo hay nắm được đặc điểm, bí quyết để giải các bài tập khác nhau đều nhằm mục đích chung là nâng cao trình độ suy luận và khả năng thực hành của học sinh. Những vấn đề đó không thể truyền thụ cho học sinh trong một vài tiết mà trong suốt quá trình giảng dạy và phải được lặp lại nhiều lần mới có thể biến thành kỹ xảo, thói quen trong học sinh được.

       Thực tế dạy học cho thấy phần hình học có nhiều các khái niệm, định lý, tính chất yêu cầu học sinh phải ghi nhớ nhưng nhiều học sinh yếu và trung bình đã cố gắng nhưng không thể nhớ được nhiều, hoặc nếu có thì không bền vững. Vậy lí do là gì? Đó là các em không biết phải áp dụng những kiến thức đó vào việc giải các bài tập như thế nào, cho nên không có hứng thú với việc ghi nhớ đó. Nếu có thể làm cho học sinh tự làm được bài tập chứng minh hình học thì các em sẽ thấy được tầm quan trọng của các khái niệm, định lý và việc ghi nhớ  chúng là vấn đề dễ dàng.

Như vậy, chúng ta thấy rõ ràng tầm quan trọng của việc rèn luyện tư duy cho học sinh trong quá trình dạy học của giáo viên. Do vậy việc tìm tòi phương án dạy học phù hợp cho học sinh là rất quan trọng để học sinh có được lối tư duy logic, tìm và trình bày được lời giải hoàn chỉnh cho một bài tập hình học.  

   Xuất phát từ những nhận thức trên bản thân đã và đang giảng dạy môn Toán lớp 7, tôi mạnh dạn đưa ra đề tài “Rèn luyện khả năng tư duy logic và kỹ năng trình bày lời giải hình học cho học sinh lớp 7 trường THCS Quang Hiến bằng phương pháp phân tích ngược” góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn.

2. Mục đích nghiên cứu

Tôi chọn đề tài: “Rèn luyện khả năng tư duy logic và kỹ năng trình bày lời giải hình học cho học sinh lớp 7 trường THCS Quang Hiến bằng phương pháp phân tích ngược” với mục đích như sau:

Thứ nhất là rèn luyện khả năng tư duy logic, sáng tạo Toán học, trước mỗi bài tập tôi đã cho học sinh tìm nhiều cách giải, đồng thời giáo viên cũng phải gợi ý và cung cấp cho học sinh nhiều cách giải. Trên cơ sở đó học sinh tự tìm ra cách giải hợp lý nhất. Phát hiện ra được cách giải tương tự và khái quát phương phát đường lối chung. Trên cơ sở đó với mỗi bài toán cụ thể các em có thể khái quát hoá thành bài toán tổng quát và xây dựng các bài toán tương tự.

Điều mong muốn thứ hai đó là mong muốn thêm một số kinh nghiệm dạy học hình học 7, đó là rèn luyện kỹ năng trình bày lời giải hình học 7 cho học sinh.

Thứ ba là các giáo viên dạy Toán lớp 7 có thể tích lũy thêm một số kinh nghiệm dạy học hình học cho học sinh, để học sinh có thể yêu thích phần hình học tạo tiền đề cho các lớp sau.

Đồng thời qua sáng kiến này tôi cũng tự đúc rút cho bản thân mình những kinh nghiệm để làm luận cứ cho phương pháp dạy học mới của tôi những năm tiếp theo.

3. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu là các bài tập hình học lớp 7 trong sách giáo khoa và các bài tập ví dụ trong tài liệu chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Toán trung học cơ sở.

4. Phương pháp nghiên cứu

  Trong quá trình thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này tôi đã sử dụng những phương pháp sau:

Quan sát trực tiếp các đối tượng học sinh để phát hiện ra những vấn đề mà học sinh thấy lúng túng, khó khăn khi giáo viên yêu cầu giải quyết vấn đề đó.

Điều tra toàn diện các đối tượng học sinh khối lớp 7 để thống kê học lực của học sinh. Tìm hiểu tâm lý của các em khi học môn Toán, quan điểm của các em khi giải bài tập hình học 7.