SKKN Rèn luyện kĩ năng phân tích các mối liên hệ Địa lí qua bài “thiên nhiên trung và nam mĩ” Địa lí lớp 7

• MỞ ĐẦU.

1.1.Lí do chọn đề tài nghiên cứu.

          Địa lí học là một ngành khoa học có phạm trù rộng lớn và có tính thực nghiệm, nó không chỉ dừng lại ở việc mô tả các sự vật và hiện tượng địa lí xảy ra trên bề mặt Trái Đất mà còn tìm cách giải thích, phân tích, so sánh, tổng hợp các yếu tố địa lí, cũng như thấy được mối quan hệ giữa chúng với nhau. Mặt khác nó còn góp phần vào việc phát hiện, khai thác, sử dụng, bảo vệ và cải tạo tài nguyên thiên nhiên – môi trường một cách hợp lí nhằm góp phần vào việc xây dựng, phát triển kinh tế-xã hội nước nhà.

Để góp phần nâng cao chất lượng dạy- học cũng như thực hiện hiệu quả của phong trào thi đua tiếp tục “đổi mới phương pháp dạy học,dạy học theo chuẩn kiến thức kĩ năng và đổi mới kiểm tra đánh giá” thì cần  phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập, rèn luyện kĩ năng sống, kĩ năng làm việc nhóm, rèn luyện sức khỏe, thực hiện nhiệm vụ năm học, nâng cao chất lượng gắn với rèn luyện phẩm chất đạo đức lối sống nhân văn. Trong đó  rèn luyện các kĩ năng địa lí như quan sát, phân tích các mối liên hệ địa lí, nhận xét, đánh giá, so sánh, tổng hợp các bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh địa lí… học sinh sẽ tự mình phát hiện tri thức và khắc sâu nội dung bài học hiện tại cũng như các bài học khác. Ngoài ra, còn có tác dụng giúp giáo viên tổ chức tiết học đạt hiệu quả cao.

Trong chương trình bộ môn địa lí lớp 7 chứa nhiều nội dung cơ bản, đại cương yêu cầu học sinh phải tư duy, đồng thời  phải nổ lực rèn luyện các kĩ năng địa lí.    Một trong những kĩ năng cơ bản cần có được trong chương trình địa lí lớp 7 là kĩ năng phân tích các mối liên hệ địa lí. Việc phát hiện các mối liên hệ địa lí  sẽ giúp các em thích thú hơn, tư duy linh hoạt, nhạy bén hơn và từ đó giúp các em giải thích được các hiện tượng địa lí khác nhau. 

Một nội dung cơ bản trong chương trình địa lí lớp 7 là tìm hiểu các châu lục.  Trong từng châu lục học sinh sẽ tìm hiểu các khu vực từ điều kiện tự nhiên đến dân cư, xã hội và  kinh tế. Hiểu được đặc điểm tự nhiên sẽ giúp các em hiểu rõ hơn về đặc điểm kinh tế xã hội và trong điều kiện tự nhiên nếu học sinh hiểu được đặc điểm vị trí sẽ thấy được ảnh hưởng tới khí hậu, sông ngòi, cảnh quan…Vì vậy tôi đã chọn Bài 42, tiết 45: “Thiên nhiên Trung và Nam Mĩ” là bài học mà kĩ năng phân tích các mối liên hệ địa lí cần được đặc biệt quan tâm.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

    – Tìm hiểu nguyên nhân vì sao HS lại “sợ” học địa lí nói chung và các bài địa lí tự nhiên các Châu Lục.

    – Hướng dẫn cho HS một số kĩ năng cần thết để HS phân tích được các mối liên hệ địa lí.

    – Tạo hứng thú cho HS khi tham gia học Địa Lí để từ đó nâng cao chất lượng môn học.

 1.3. Đối tượng nghiên cứu.

    Là HS lớp 7 của trường THCS Hoằng Đồng.

    Đề tài sẽ nghiên cứu, tổng kết lại vấn đề: Sau tác động kết quả học tập của HS có được nâng cao không? 

    1.4. Phương pháp nghiên cứu.

– Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc và nghiên cứu những tài liệu liên quan đến những vấn đề nghiên cứu. 

– Phương pháp quan sát điều tra: Phân tích hệ thống hóa tài liệu thu thập được. 

– Phương pháp thực nghiệm: Tổ chức dạy thực nghiệm để kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của việc dạy học.

– Phương pháp thu thập số liệu, sử lý thông tin:  

   Điều tra kết quả học tập của HS  từ đó thấy được mức độ và hiệu quả đạt được của HS khi thực hiện đề tài. Qua đó rút kinh nghiệm và thực hiện tốt hơn trong quá trình xây dựng đề tài.    

• NỘI DUNG.

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Sự vật hiện tượng trên bề mặt trái đất rất đa dạng, phức tạp, luôn biến đổi không ngừng theo một qui luật khách quan, song lại có mối quan hệ rất mật thiết với nhau.  Với học sinh lớp 7, các em mới chỉ hiểu được các sự vật hiện tượng một cách rất sơ lược trong chương trình Địa lí lớp 6, nhưng tại sao lại xảy ra hiện tượng đó, các sự vật hiện tượng trên trái đất có mối quan hệ với nhau như thế nào thì hầu như học sinh còn mơ hồ. Vậy nếu chúng ta chỉ dạy cho học sinh nắm kiến thức không thôi mà không rèn luyện cho học sinh kỹ năng, đặc biệt là “kỹ năng phân tích các mối liên hệ địa lí”  như thế nào cho hiệu quả thì các em sẽ không hiểu được bản chất sự vật, hiện tượng địa lí, từ đó việc giải thích các hiện tượng địa lí liên quan sẽ sơ sài, có khi lại không có cơ sở khoa học nữa.

Đây là một kỹ năng  hết sức quan trọng, vì bản chất của khoa học địa lí là gắn với không gian, với bản đồ và gắn với mối liên hệ giữa các sự vật hiện tượng. Kỹ năng này không chỉ dựa vào sự hiểu biết về địa đồ học mà còn phải dựa vào kiến thức địa lí, càng nắm vững, hiểu sâu, càng tích lũy được nhiều kiến thức địa lí thì kỹ năng càng thành thạo. Vì thế việc rèn luyện kỹ năng phân tích các mối liên hệ địa lí cho học sinh là rất cần thiết và nếu học sinh tiếp thu tốt kĩ năng này sẽ làm cho các tiết dạy địa lí về sau hay khi các em học lên lớp 8, 9 nhẹ nhàng hơn dù cho lượng kiến thức mà học sinh cần phải đạt được ngày càng lớn. Qua đó giáo viên thực hiện tốt vai trò là người “hướng dẫn” trong hoạt động dạy của mình, phát huy được vai trò “trung tâm” trong hoạt động học của học sinh. 

Tôi hi vọng đây sẽ là tư liệu tham khảo cho nhiều giáo viên đã, đang và sẽ trưc tiếp giảng dạy như tôi.    

Tôi nghĩ: kinh nghiệm của tôi sẽ không đủ lớn, sẽ không hoàn thiện. Nếu như không có sự đóng góp chân thành từ phía quý bậc đi trước và quý đồng nghiệp. Vì vậy tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp chân thực để sáng kiến của tôi được  hoàn thiện hơn.

2.2.Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

Môn Địa lý 7 nhằm giúp học sinh có những kiến thức phổ thông cơ bản, cần thiết về các môi trường địa lý và các hoạt động của con người ở trên Trái Đất cũng như các châu lục; Góp phần hình thành cho học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục tư tưởng, tình cảm đúng đắn, giúp cho học sinh bước đầu vận dụng kiến thức địa lý để ứng xử phù hợp với môi trường tự nhiên, xã hội xung quanh, phù hợp với yêu cầu của đất nước và thế giới trong thời đại mới.

Bài 42, tiết 45: “Thiên nhiên Trung và Nam Mĩ”  là bài học rèn luyện cho học sinh kĩ năng phân tích các mối liên hệ địa lí, cụ thể là mối liên hệ giữa địa hình với khí hậu và các yếu tố tự nhiên khác, từ đó có được sự phân tích, so sánh để thấy rõ sự phân hóa của địa hình và khí hậu, thấy được sự phân hoá của khí hậu dẫn đến cảnh quan cũng thay đổi theo.

Như vậy để hiểu bản chất đặc điểm thiên nhiên Trung và Nam Mĩ thì việc rèn luyện kĩ năng này là rất cần thiết. Tuy vậy, việc thực hiện tiết dạy này trên lớp cũng có không ít khó khăn:

 Về phía giáo viên.

Trong nhiều năm đổi mới sách giáo khoa và phương pháp dạy học trong bộ môn địa lí cho thấy kết quả học sinh đã rèn được nhiều kĩ năng như khả năng làm việc độc lập, có tư duy, sáng tạo trong việc học tập bộ môn địa lí. Tuy nhiên trong quá trình dạy học việc rèn luyện kĩ năng cơ bản cho học sinh thường bị bỏ qua do giáo viên nghĩ rằng nó đơn giản và học sinh nào cũng tự biết được. Có những giáo viên còn hời hợt hoặc không chú ý đến việc rèn luyện các kĩ năng cho học sinh mà chỉ quan tâm đến việc trình bày các kiến thức cho các em.

 Về phía học sinh

Học sinh lớp 7 mặc dù đã học qua chương trình lớp 6 nhưng kĩ năng kỹ năng phân tích các mối liên hệ địa lí thông qua tranh ảnh, biểu đồ, lược đồ…còn nhiều khó khăn.