SKKN Rèn luyện kỹ năng giải toán về tỷ lệ thức cho học sinh lớp 7

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nhận thức là một quá trình, phải từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Đó là nguyên lý giáo dục hết sức đúng đắn mà mỗi thầy, cô giáo chúng ta đều đã biết ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường sư phạm. Nguyên lý ấy phải được tuân theo thường xuyên trong quá trình dạy học. Dạy học là cả một nghệ thuật. Mỗi thầy, cô giáo là một nghệ sĩ truyền thụ tri thức cho học sinh. Truyền thụ giỏi hay dở tùy thuộc vào việc vận dụng sáng tạo nguyên lý trên cho mỗi môn, mỗi bài dạy của mỗi người như thế nào.

Đi từ những bài toán đơn giản đến những bài toán phức tạp, đó chính là cách rèn luyện tư duy cho học sinh trong quá trình dạy và học toán, giúp các em không bị động, làm chủ được tình huống, biến kiến thức thành niềm tin, tự tin ở năng lực của chính mình, kiến thức được ghi nhớ vững chắc từ đó xử lý các thông tin một cách chính xác, nhanh chóng.

Đối với một số em đã có thói quen tìm tòi, thì việc mở rộng khai thác các bài toán đã học sẽ giúp các em có cơ sở khoa học khi phân tích, phán đoán tìm lời giải một cách linh hoạt, sáng tạo hơn.

Là một giáo viên dạy toán 7, tôi nhận thấy đa phần học sinh lớp 7 (Kể cả học sinh có năng lực) từ việc tiếp thu kiến thức về lý thuyết định nghĩa, tính chất của tỷ lệ thức, tính chất dãy tỷ số bằng nhau đến vận dụng kiến thức đã học vào việc giải bài tập về tỷ lệ thức học sinh còn lúng túng rất nhiều. Từ việc tìm ra hướng giải đến việc thực hiện các bước giải, kể cả những bài tương đối bình thường đến những bài toán khó .

Hơn nữa bản thân tôi nhận thấy kiến thức về tỷ lệ thức, tính chất dãy tỷ số bằng nhau khá quan trọng trong việc giải bài toán tỉ lệ thuận, tỉ lệ nghịch, tìm độ dài đoạn thẳng, cạnh của một tam giác trong các tam giác đồng dạng (ở lớp 8,9)…vv

Trong quá trình giảng dạy tôi luôn trăn trở là làm thế nào để học sinh phân biệt được từng dạng và cách giải từng dạng đó, cần rút kinh nghiệm những gì để học sinh làm bài được điểm tối đa.

Chính vì thế nên tôi đã chọn đề tài “Rèn luyện kỹ năng giải Toán về tỷ lệ thức cho học sinh lớp 7 trường THCS Quảng Hưng ” để nghiên cứu và phổ biến cho đồng nghiệp cùng tham khảo  trong những năm học vừa qua.

1. Mục đích nghiên cứu 

Giúp giáo viên tìm ra phương pháp dạy phù hợp với mọi đối tượng học sinh, làm cho học sinh có thêm hứng thú khi học môn toán.

Giúp học sinh thấy được môn toán rất gần gũi với các môn học khác và thực tiễn cuộc sống và giúp  học sinh có cái nhìn tổng quát hơn về dạng toán tỉ lệ thức, để mỗi học sinh sau khi học xong chương trình toán lớp 7 đều phải nắm chắc loại toán này và biết cách giải chúng. 

Rèn luyện cho học sinh khả năng phân tích, xem xét bài toán dưới dạng đặc thù riêng lẻ. Mặt khác cần khuyến khích học sinh tìm hiểu cách giải để học sinh phát huy được khả năng tư duy linh hoạt, nhạy bén khi tìm lời giải bài toán, tạo được lòng say mê, sáng tạo, ngày càng tự tin, không còn tâm lý ngại ngùng đối với việc giải toán tỉ lệ thức.

III. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài bao gồm các dạng toán liên quan đến tỷ lệ thức, tính chất của dãy tỷ số bằng nhau trong chương trình toán học ở lớp 7 THCS và trong quá trình thực hiện cần tập trung một số vấn đề sau: 

–  Về lý thuyết:

+ Định nghĩa về tỷ lệ thức.

+ Tính chất của tỷ lệ thức.

+ Tính chất của dãy tỷ số bằng nhau.

+ Các kiến thức liên quan.

– Về các dạng toán:

+ Liệt kê các tỷ lệ thức từ các số cho trước .

+ Cho một tỷ lệ thức, hãy suy ra các tỷ lệ thức khác .

+ Tìm các số chưa  biết khi cho biết tỷ lệ thức hoặc các đẳng thức .

+ Các bài toán thực tế trong đời sống con người liên quan đến tỷ lệ thức .

1. Phương pháp nghiên cứu

– Tham khảo tài liệu về một số bài soạn mẫu trong quyển một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở

  – Tham khảo ý kiến cũng như phương pháp dạy của đồng nghiệp thông qua các buổi sinh hoạt  chuyên môn, dự giờ thăm lớp.

  – Điều tra khảo sát kết quả học tập của học sinh.

  – Thực nghiệm dạy ở lớp 7.

  – Đánh giá kết quả học tập của học sinh sau khi dạy thực nghiệm.

1. NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận

Toán học không những là một môn khoa học có mặt hầu hết trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội góp phần quan trọng trong phát triển chủ thể xã hội đó là con người, toán học còn là môn thể thao của trí tuệ giúp chúng ta nhiều trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp học tập, phương  pháp giải quyết vấn đề và giúp chúng ta rèn luyện trí thông minh sáng tạo.

Mục tiêu Giáo dục trong giai đoạn hiện nay là phải đào tạo ra con người có trí tuệ, giàu tính sáng tạo và có tính nhân văn cao. Để đào tạo ra lớp người như vậy thì Bộ  Giáo Dục đã xác định ”Phải áp dụng phương pháp dạy học  hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề”, “Phải đổi mới giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nề nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến, phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, dành thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”.

Định hướng này đã được pháp chế hoá trong luật giáo dục điều 28 mục II đã nêu ”Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động sáng tạo của học sinh, phải phù hợp với đặc điểm của từng môn học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”.

        Dạy toán, học toán là quá trình tư duy liên tục cho nên việc tìm tòi, đúc kết kinh nghiệm của người dạy toán, học toán là không thể thiếu được. Trong đó, việc chuyển tải kinh nghiệm để dạy tốt là điều trăn trở của nhiều giáo viên. Việc truyền thụ kiến thức sẽ trở nên hấp dẫn học sinh hơn nếu giáo viên hiểu biết hơn ý đồ của sách giáo khoa, giúp học sinh năm vững vấn đề một cách hệ thống, dẫn dắt học sinh đi từ điều đã biết đến điều chưa biết. Bên cạnh đó việc khai thác mở rộng kiến thức giúp học sinh say mê học Toán, phát huy khả năng tư duy sáng