SKKN Rèn luyện kỹ năng khai thác bài toán thông qua Chuyên đề cộng, trừ phân số theo quy luật Toán 6

1. MỞ ĐẦU.

1.1. Lý do chọn đề tài.

       Toán học là một môn khoa học giữ vai trò rất quan trọng trong nền khoa học tự nhiên. Toán học giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, óc sáng tạo, có cái nhìn tổng quát, chính xác, khoa học. Hình thành kỹ năng học toán nói riêng là một quá trình phức tạp khó khăn, phải phối hợp , đan xen, lồng ghép các biện pháp sư phạm hài hoà. Để có kỹ năng phải qua quá trình luyện tập. Việc luyện tập có hiệu quả, nếu biết khai thác nội dung học tập từ kiến thức ban đầu sang một nội dung tương tự, giúp học sinh lặp đi lặp lại nhiều lần trong nhiều tình huống khác nhau nhằm rèn luyện cũng cố, khắc sâu kiến thức, phát triển năng lực tư duy và óc sáng tạo cho học sinh.     

       Để thực hiện được mục tiêu đào tạo học sinh trở thành người lao động tự chủ, năng động và sáng tạo, việc bồi dưỡng năng lực và sáng tạo cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng của nhà trường. Từ việc học sinh giải các bài tập SGK, học sinh có thể từng bước giải các bài tập nâng cao, những bài toán hay và khó. Để từ đó phát triển năng lực, tư duy, óc sáng tạo, óc phân tích tổng hợp….Từng bước bồi dưỡng đào tạo nhân tài cho đất nước, thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của Đảng ta trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Là giáo viên dạy môn toán trong trường phổ thông, tôi ý thức được rằng. Toán học là môn học tự nhiên, nó có vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển tư duy của con người, nó là chìa khoá để con người khám phá ra các lĩnh vực khác như tin học, vật lý, hoá học, y học… 

Sau nhiều năm trực tiếp giảng dạy môn toán và bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi đã không ngừng học hỏi nâng cao tay nghề, học hỏi đồng nghiệp và những người có kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi. Đặc biệt qua các kỳ thi học sinh giỏi do huyện tổ chức thì hầu như đề thi học sinh giỏi toán 7; 8; 9 các năm đều có dạng toán cộng, trừ phân số theo quy luật. Mặc dù ở lớp 6 không tổ chức thi cấp huyện, nhưng dạng toán này lại có từ lớp 6, nếu các em được học, được bồi dưỡng thì đây lại là nền tảng quan trọng có ý nghĩa thiết thực trong việc dạy học môn toán, nhằm nâng cao chất lượng dạy học, tạo nguồn học sinh khá giỏi trong những năm tiếp theo.  Bản thân tôi nhận thấy các bài toán về cộng, trừ  phân số viết theo quy luật nội dung xuyên suốt chương trình toán THCS. Đây là dạng bài toán tương đối khó đối với học sinh lớp 6. Học sinh khó hiểu khi đứng trước dạng bài toán này, học sinh còn lúng túng, chưa định ra phương pháp giải bài tập (chưa tìm ra quy luật của dãy số). Trong khi đó dạng toán này trong sách giáo khoa lớp 6 chỉ đưa ra một vài bài toán dạng sao (*), không đưa ra phương pháp giải cụ thể, bắt buộc học sinh tự vận dụng kiến thức của mình. Dạng toán “Dãy phân số viết theo quy luật” là dạng toán tương đối khó đối với học sinh lớp 6, tổng hợp nhiều kiến thức, đối với học sinh phải phân tích, phán xét, nhận dạng nhanh bài toán để đưa ra quy luật của dãy số. Đặc biệt là những bài tập nâng cao rất đa dạng, phong phú, mỗi bài có một sắc thái riêng. Làm thế nào để học sinh phát hiện và giải quyết vấn đề, khai thác phát triển được những bài tập này là một việc làm không dễ chút nào, buộc học sinh phải suy nghĩ, phát hiện vấn đề, nhưng làm thế nào để học sinh tự tìm tòi phát hiện vấn đề? Nếu giáo viên  làm thay cho học sinh thì coi như không giải quyết được vấn đề gì, mà quan trọng nhất là tự học sinh định hướng đúng cách giải qua mỗi bài tập khó.

      Đây không chỉ là vấn đề trăn trở của riêng tôi mà còn là của tất cả đồng nghiệp đang mang trên mình trách nhiệm to lớn của người Thầy. Qua thực tế nhiều năm giảng dạy môn toán và bồi dưỡng học sinh giỏi, bản thân tôi đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm, trong đó nổi trội là kinh nghiệm rèn luyện kỹ năng khai thác bài toán thông qua chuyên đề cộng, trừ phân số theo quy luật toán 6 là nền tảng có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc dạy và học môn toán. Vì vậy tôi đã mạnh dạn trình bày kinh nghiệm của mình về “Rèn luyện kỹ năng khai thác bài toán thông qua chuyên đề cộng, trừ phân số theo quy luật toán 6”, để nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THCS. 

1.2.Mục đích nghiên cứu.

– Đánh giá thực trạng kỹ năng khai thác bài toán thông qua chuyên đề cộng, trừ phân số theo quy luật toán. 

– Đề xuất một số kỹ năng giải toán cộng, trừ phân số theo quy luật nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi cho học sinh lớp 6 làm nền tảng cho những năm tiếp theo.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

– Rèn luyện kỹ năng khai thác bài toán thông qua chuyên đề cộng, trừ phân số theo quy luật cho học sinh khá giỏi khối 6, nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THCS.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

    Đúc kết kinh nghiệm qua nhiều năm giảng dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi tôi đưa ra phương pháp nghiên cứu như sau.

• Dự thảo nội dung nghiên cứu.
• Xây dựng đề cương nghiên cứu.
• Thu thập xử lý thông tin: Đọc và nghiên cứu tài liệu.
• Khảo sát thực tế.
• Tìm hiểu thái độ học sinh đối với việc học tập bộ môn.
• Hướng dẫn học sinh chủ động lĩnh hội và sử dụng tri thức toán học thông qua chuyên đề “ Cộng, trừ phân số theo quy luật”.
• Học hỏi đồng nghiệp có kinh nghiệm.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

    Xuất phát từ mục tiêu Giáo dục trong giai đoạn hiện nay là phải đào tạo ra con người có trí tuệ phát triển, giàu tính sáng tạo và có tính nhân văn cao. Định hướng này đã được pháp chế hoá trong luật giáo dục điều 24 mục II đã nêu ”Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động sáng tạo của học sinh, phải phù hợp với đặc điểm của từng môn học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”

“Phương pháp giải các bài toán  cộng, trừ dãy phân  số viết theo quy luật” với mục đích định ra hướng giải quyết bài toán, phương pháp nhận biết, nhận dạng, phương pháp giải đối với một dãy số nhất định. Đặc biệt còn đưa ra cho học sinh phương pháp phân tích bài toán một cách nhanh chóng, đọc ra được quy luật của dãy số nhanh nhất, hợp lí nhất. Để bồi dưỡng học sinh giỏi đạt kết quả cao thì không chỉ kiến thức sách giáo khoa, mà học sinh cần được học các chuyên đề nâng cao, ở nhiều dạng toán với mỗi loại, nếu chúng ta chỉ dạy mà không đi sâu khai thác phát triển bài toán thì chỉ sau một thời gian ngắn khi gặp lại đa số học sinh quên cách giải, như vậy việc học sẽ không mang lại kết quả cao. Tuy nhiên trong quá trình dạy toán và bồi dưỡng học sinh giỏi với mỗi chuyên đề mà giáo viên đi sâu hướng dẫn học sinh biết khai thác phát triển bài toán sẽ mang lại kết quả cao. Chính vì vậy cần phải khai thác phát triển bài toán đối với từng chuyên đề.

Nội dung đề tài này góp phần nâng cao kiến thức, tư duy toán học, khả năng phân tích, tính toán cho học sinh, đồng thời giúp cho giáo viên lựa chọn phương pháp hợp lí, phù hợp với từng bài, từng đối tượng học sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, đào tạo nhân tài cho đất nước.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

    Là một giáo viên dạy môn Toán ở trường THCS, qua quá trình thực tế dạy toán  và nhiều năm bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi thấy với những năm chưa áp dụng cách khai thác phát triển bài toán cho từng chuyên đề, thì kết quả thi học sinh giỏi cấp huyện rất thấp, năm học ……….. trong đề thi học sinh giỏi cấp huyện toán 8 có một bài về phân số theo quy luật thì học sinh trường tôi chưa làm được, kết quả thi học sinh giỏi còn hạn chế. Năm học ………..tôi được phân công dạy môn toán 6, bản thân tôi nghỉ rằng mình cần phải đổi mới cách dạy môn toán để nâng cao chất