SKKN Thực hiện một số biện pháp cải thiện và nâng cao kỹ năng vẽ màu sáp trong môn Mỹ thuật cho học sinh lớp 1 (Bộ sách Cánh diều)

I. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài.

Trong cuộc sống của chúng ta ngày nay có muôn vàn cái đẹp. Cái đẹp trong thiên nhiên, cái đẹp trong mối quan hệ xã hội, cái đẹp trong nghệ thuật, …Sẽ thiệt thòi biết bao nhiêu nếu chúng ta không rung cảm trước vẻ đẹp ấy. Mĩ thuật giúp con người biết cảm thụ và sáng tạo ra cái đẹp, đồng thời đấu tranh loại trừ cái xấu làm cho cuộc sống ngày một hoàn thiện, hoàn mĩ hơn. Vẽ tranh chính là hình thức rèn luyện cho học sinh vận dụng những hiểu biết đã học để có thể tiếp cận và sáng tạo ra cái đẹp, tạo điều kiện để phát triển năng khiếu mĩ thuật, …Vẽ tranh có tính chất tổng hợp kiến thức của các phân môn, kích thích thói quen quan sát, tìm tòi và khám phá cái đẹp của thiên nhiên và cuộc sống xung quanh. Qua đó, vẽ tranh làm giàu thêm kiến thức, phát triển trí tưởng tượng, sáng tạo, rèn luyện cho học sinh thói quen làm việc chăm chỉ, nghiêm túc, say mê. Đó cũng là cơ sở để học sinh hoạt động, tiếp xúc với ngôn ngữ mĩ thuật, bước đầu nhận thức cái đẹp và thể hiện được sự hiểu biết của mình trên bức tranh.

Là người giáo viên dạy Mĩ thuật, tôi luôn mong ước với kiến thức của mình có thể giúp các em, nhất là các em mới vào lớp một nhìn nhận và thể hiện cái đẹp thông qua các bài vẽ tranh đề tài.

Nhằm phát huy cách vẽ hồn nhiên, ngây thơ của các em học sinh lớp một, giúp các em ngày càng yêu thích bộ môn Mĩ thuật, làm nền tảng cho việc giáo dục thẩm mĩ cho học sinh khi học những lớp tiếp theo. Chình vì vậy tôi chọn đề tài : “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả phân môn vẽ tranh môn Mĩ thuật lớp 1” với mong muốn  giúp các em có bài vẽ hoàn chỉnh hơn, nét vẽ thật tự nhiên, sắp xếp hình ảnh chính phụ rõ ràng, cân đối, phù hợp trong khuôn khổ giấy, màu sắc hài hòa, tươi sáng có đậm có nhạt. Thể hiện được những tình cảm, lòng say mê, óc sáng tạo trong môn Mĩ thuật.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài

1. Mục tiêu

Học sinh lớp một các em còn nhỏ tuổi nên sắp xếp hình vẽ trong khung tranh chưa cân đối; còn rời rạc không thuận mắt; màu sắc thiếu đậm, nhạt hoặc phối hợp màu chưa hài hòa và cũng có em vẽ hình đẹp nhưng do chưa biết sắp xếp hình ảnh hợp lí và trọng tâm trong tranh, có em vẽ đẹp nhưng chưa biết phối hợp màu cũng làm cho các bức tranh chưa đẹp. Để giúp các em vẽ tốt được phân môn vẽ tranh thì người giáo viên luôn phải tạo cho các em những kĩ năng vẽ hình phù hợp vào khung tranh, sắp xếp hình trong tranh hợp lí, nổi bật về nội dung đề tài, tạo nét vẽ tự nhiên; ngộ nghĩnh; ngây thơ; trong sáng; biết thể hiện và chiêm ngưỡng cái đẹp, càng ngày càng yêu quý môn học, thể hiện bài vẽ theo cảm nhận và sự sáng tạo riêng. Muốn đạt được những điều đó thì người giáo viên luôn luôn phải đổi mới phương pháp dạy học, có phương pháp và hình thức dạy học phù hợp gây hứng thú tạo cho các em sự tự tin và lòng yêu thích môn học ngay từ khi bước chân vào cấp tiểu học, với tiêu chí giúp trẻ làm quen với môn Mĩ thuật – cụ thể là với ngôn ngữ của mĩ thuật (đường nét, hình mảng, bố cục, màu sắc).

1. Nhiệm vụ

Để thành công đề tài này người giáo viên cần nắm được tâm lý lứa tuổi học sinh, khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng của các em. Cần chọn các phương pháp và hình thức dạy học phù hợp; sử dụng đồ dùng dạy học hợp lý. Luôn tạo hứng thú và sự tự tin cho học sinh khi thể hiện các bài vẽ tranh. Do đó dựa vào các kiến thức đã học, tôi thấy mình có nhiệm vụ phải truyền thụ lại cho học sinh, nhất là học sinh lớp một cách vẽ hình, tìm bố cục thuận mắt trong tranh, sắp xếp các hình ảnh phù hợp với khổ giấy; thể hiện đuợc nội dung đề tài càng ngày càng yêu thích môn Mĩ thuật, hào hứng khi được học môn Mĩ thuật.

3. Đối tượng nghiên cứu

– Học sinh lớp 1A, 1D một trường Tiểu học ……

         4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu

– Cấu trúc chương trình môn Mĩ thuật lớp một ở Tiểu học. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên. Tâm lí học đại cương, mạng Internet, Các phương pháp dạy học, đồ dùng dạy học và trò chơi lồng ghép trong môn học, học sinh khối lớp 1A, 1D trường TH …….

5. Phương pháp nghiên cứu

– Nghiên cứu tài liệu, sách vở;

– Phương pháp thực nghiệm sư phạm;

– Phương pháp trực quan.

– Phương pháp trò chơi học tập

II. NỘI DUNG

1. Cơ sở lí luận để thực hiện đề tài

Đặc điểm tâm lý của học sinh lớp một.

– Học sinh lớp một là lứa tuổi ngây thơ trong sáng, biểu hiện tình cảm yêu ghét rõ ràng. Đây là lứa tuổi mà các em  bắt đầu làm quen với cái mới, hình thành những kiến thức cơ bản, cần thiết về đường nét, hình khối, đậm nhạt, màu sắc, bố cục.

– Các em bắt đầu tập quan sát, qua đó phát triển tư duy, trí tưởng tượng, sáng tạo, bước đầu cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống, con người, biết vận dụng những kĩ năng đó vào trong cuộc sống. Trong quá trình làm bài, các em thường e ngại, sợ sai nên phần nào hạn chế, không thể hiện được hết ý tưởng của mình.

– Sự phát triển thể chất tâm lý, trí tuệ của các em thường không đồng đều, không phải em nào cũng có năng khiếu mĩ thuật, đa phần các em còn bỡ ngỡ vụng về trong khi vẽ, điều chỉnh hình vẽ nét bút không theo suy nghĩ của bản thân, và lứa tuổi này còn ở tuổi ham thích vui chơi hoạt động, do đó trong bài vẽ đặc biệt là các bức tranh đề tài thể hiện rõ dấu ấn của sự hồn nhiên ngây thơ, ngộ nghĩnh và hết sức chân thành.

– Ở lớp một đa số các em thích vẽ theo suy nghĩ, ý thích của mình hơn là vẽ theo sự hướng dẫn của giáo viên, nghĩ gì và vẽ nấy, đặt bút vào là vẽ không theo trình tự khuôn khổ các bước vẽ hoặc các em cũng thường làm giống với những bài mẫu tham khảo được. Ở lứa tuổi này tri giác của các em mang tính đại thể, ít đi sâu vào chi tiết, tri giác những gì gây ấn tượng mạnh đối với các em hoặc tri giác những gì yêu thích. Tình cảm có ảnh hưởng đến độ nhanh, độ bền. Tư duy của các em còn mang tính đại thể cho nên cần có đồ dùng trực quan trong mỗi tiết học để các em tri giác tốt hơn. Nắm vững đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học, cụ thể là học sinh lớp một, giúp cho bản thân tôi rất tự tin trong việc nghiên cứu hướng dẫn cho các em vẽ tốt các bài vẽ tranh đề tài.

2. Thực trạng

a. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài

  * Thuận lợi

 – Được sự quan tâm giúp đỡ, chỉ đạo sát xao của Ban giám hiệu nhà trường; sự quan tâm của cha mẹ học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp;

– Bản thân là giáo viên được đào tạo hệ sư phạm chính quy, được tham gia bồi dưỡng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ của cấp trên tổ chức, có đủ điều kiện để đáp ứng cho việc dạy học môn Mĩ thuật ở trường tiểu học;

– Trường có tương đối đầy đủ về thiết bị, đồ dùng dạy học như : tranh vẽ về các đề tài khác nhau cỡ lớn;

– Có nhiều cha mẹ học sinh quan tâm đến việc học hành của con em. Học sinh ngoan, ham mê học vẽ;

– Có được sự hợp tác tốt giữa giáo viên và học sinh;

– Qua quá trình học tập, tìm hiểu qua sách báo, tài liệu cũng như quá trình giảng dạy đã giúp cho tôi có những kinh nghiệm thiết thực trong khi thực hiện.

  * Khó khăn:

  – Bên cạnh những thuận lợi nêu trên thì vẫn còn một số khó khăn còn gặp phải:

 + Hầu hết học sinh ở đây đều là con em thuần nông, con em dân tộc thiểu số nên điều kiện đầu tư cho các em còn hạn chế, điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến tinh thần học tập của các em;

 + Do quan niệm của một số cha mẹ học sinh về môn học này cho rằng đó là môn học phụ, chưa coi trọng kết quả của giáo viên và học sinh, thiếu sự quan tâm mua sắm đồ dùng học tập, điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng học tập của học sinh và giảng dạy của giáo viên, gây cảm giác chán nản, không tự tin khi đến trường của các em;

+ Trường chưa có phòng học chức năng riêng biệt, nên sản phẩm làm ra của học sinh không thể trưng bày và giữ gìn  lâu được;

+ Ngoài ra tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh trong nhà trường chưa phong phú, chưa phù hợp các bài học cụ thể… Vì thế ảnh hưởng lớn đến kết quả học tập và giảng dạy của giáo viên và học sinh.

b. Những thành công và hạn chế khi thực hiện đề tài.

*Thành công

 – Phân môn vẽ tranh nhằm phát triển khả năng tư duy sáng tạo và bồi dưỡng óc thẩm mĩ cho học sinh, giúp học sinh hiểu khái quát về cách vẽ tranh, biết tạo ra những bức tranh đẹp, đồng thời qua phân môn này giáo dục học sinh thêm yêu cuộc sống và con người. Từ đó, các em có ý thức quan sát tinh tế về sự vật, hiện tượng trong cuộc sống, là cơ sở để học tốt các môn học khác. Là giáo viên giảng dạy Mĩ thuật để có những kiến thức truyền thụ lại cho các em thì bản thân cũng phải không ngừng tìm tòi, học hỏi qua sách báo, mạng Internet, đồng nghiệp, tài liệu chuyên môn, luôn luôn đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, luôn tạo không khí lớp học sôi nổi, tạo cảm giác hứng thú trong mỗi tiết học. Vận dụng tốt các phương pháp và hình thức dạy học giúp học sinh luôn thoải mái, tự tin thể hiện những bài vẽ, nét vẽ ngộ nghĩnh, đáng yêu, tạo ra những bức tranh đầy cảm xúc, có bố cục cân đối, hài hòa, màu sắc tươi sáng có đậm, có nhạt.

*Hạn chế

– Học sinh chưa nắm bắt được cách xây dựng hình tượng điển hình, bài vẽ còn chung chung, mang nặng tính hình thức.

– Trong khi tiến hành bài vẽ các em không tuân theo trình tự tiến hành các bước vẽ, mà làm theo ngẫu hứng, thích vẽ cái gì thì vẽ, ít chú trọng trước sau hay chính phụ trong bài vẽ.

– Học sinh tiểu học chưa có thói quen sưu tầm tài liệu để phục vụ cho bài học, chưa có thói quen quan sát nhận xét sự vật hiện tượng cho bài vẽ để bài vẽ có chiều sâu và hiệu quả hơn.

– Kỹ năng sử dụng màu vẽ của các em chưa tốt, chưa cẩn thận.

c. Mặt mạnh, mặt yếu

* Mặt mạnh

– Tạo cho các em sự tự tin, hứng thú, lòng yêu thích môn học, thích thể hiện mình trước bạn bè và thầy cô giáo.

– Căn cứ vào đặc trưng, mục tiêu của môn Mĩ thuật và đặc biệt là phân môn vẽ tranh, đồng thời giáo dục học sinh yêu thiên nhiên, biết bảo vệ môi trường xung quanh và tạo ra được những bức tranh đẹp.

– Tạo không khí tiết học sôi nổi; bài vẽ tranh của các em sẽ tốt hơn; rõ nội dung đề tài; hình ảnh trong tranh sinh động; màu sắc tươi sáng, có đậm nhạt. Càng ngày càng nhiều em yêu thích môn học.

* Mặt yếu

– Do thói quen vẽ nét bằng chì dễ tẩy, vẽ bằng màu khó tẩy xóa nên nhiều em chưa đủ tự tin để vẽ bằng bút dạ màu. Một số học sinh lười động não đã lạm dụng tranh mẫu để vẽ theo khi được quan sát tranh mẫu hoặc mô hình mẫu. Khi lồng ghép hoạt động trò chơi học tập một số học sinh còn gây ồn ào hoặc chưa tích cực tham gia.

– Chính vì những thuận lợi và khó khăn, mặt mạnh, mặt yếu, thành công, hạn chế như trên nên bản thân là một giáo viên trực tiếp dạy môn Mĩ thuật nên luôn luôn trăn trở làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy và học, đó chính là lý do tôi chọn để nghiên cứu đề tài này.

d. Các nguyên nhân và yếu tố tác động      

– Trong những năm học vừa qua, tôi được phân công giảng dạy môn Mĩ thuật tại trường Tiểu học Trưng Vương, nay chuyển về công tác tại trường TH ……, tôi thấy tình hình học Mĩ thuật của các em chưa sôi nổi, chưa yêu thích môn học, rất nhiều học sinh ở đây là người dân tộc thiểu số, các em  nhút nhát, rụt rè chưa mạnh dạn, một số học sinh không có đầy đủ đồ dùng nên các em không đủ tự tin khi vào tiết học, những điều này ảnh hưởng rất lớn đến việc học Mĩ thuật.

     Như chúng ta đã biết học sinh lớp một các em còn quá nhỏ nên việc truyền đạt kiến thức và kĩ năng đến các em hết sức khó khăn nên tôi đã dùng nhiều phương pháp khác nhau để gây hứng thú, tạo đồ dùng trực quan, trò chơi học tập, hướng dẫn cụ thể, dùng ngân hàng hình vẽ có liên quan, dùng nhiều bài vẽ mẫu cho các em được quan sát để các em có thể tiếp cận bài học một cách nhẹ nhàng và hứng thú nhất. Tạo cho các em sự tự tin khi thể hiện bài vẽ của mình.

e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra

Hiện nay học sinh ở Mẫu giáo đã được làm quen với môn Mĩ thuật nhưng do cách tư duy tưởng tượng của các em vẫn còn tản mạn, ít có tổ chức, hình ảnh tưởng tượng còn đơn giản hay thay đổi, chưa bền vững, chỉ một số ít học sinh vào lớp một có ý thức sắp xếp bố cục trong tờ giấy, còn đa số học sinh lớp một bỡ ngỡ chưa làm quen được với cách học của cấp tiểu học, các em vẽ hình bằng chì, hình vẽ nhỏ, hay tẩy xoá không tự tin khi vẽ hình, tạo bố cục trống trải hoặc vẽ các hình ảnh giáp lề dưới của bức tranh, không đẹp mắt dẫn đến khó tô màu, khó biểu đạt nội dung đề tài. Có những bố cục lỏng lẻo vụng về, lúng túng của các em khi xây dựng bố cục. Về hình tượng thì đa phần các em chưa có suy nghĩ tìm tòi về dáng, hình, động tác của nhân vật và nhất là những đặc điểm điển hình trong từng thể loại đề tài hay nội dung mà các em lựa chọn. Bởi hình tượng các em chọn vẽ còn chung chung, thiếu cái động, tĩnh, thiếu chiều sâu của bức tranh. Chính vì vậy muốn thành công khi thực hiện đề tài giáo viên cần nắm được tâm lý, lứa tuổi của học sinh, cần chọn các phương pháp và hình thức dạy học dạy học phù hợp, sử dụng đồ dùng dạy học phù hợp với bài học, luôn tạo hứng thú và sự tự tin cho học sinh khi các em thể hiện bài vẽ của mình. Luôn tạo môi trường thân thiện, tạo cảm hứng cho các em sẽ hỗ trợ việc học mĩ thuật một cách có hiệu quả.

– Dạy Mĩ thuật cũng như các bộ môn khác cần tìm hiểu rõ đối tượng cần truyền đạt. Ở đây, đối tượng tìm hiểu là học sinh lớp một, bộ môn Mĩ thuật là môn học mà kiến thức của nó vừa cụ thể, rõ ràng vừa chung chung trừu tượng, khó thấy khó nhìn. Điều đó đòi hỏi người giáo viên ngoài việc nắm vững kiến thức chuyên môn cần nắm vững kiến thức ở các bộ môn liên quan như: Tâm lý học lứa tuổi, giáo dục đại cương, khoa học tự nhiên,…

– Trong đó cái cốt lõi là đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của học sinh tiểu học mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này nằm trong phạm vi phân môn Vẽ tranh. Từ đó tôi mạnh dạn xây dựng và thực hiện ý tưởng, rồi áp dụng vào thực hành trong hai lớp một và đã thu được kết quả rất tốt.

3. Giải pháp, biện pháp

a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp

– Ở mỗi lứa tuổi thì sẽ có những cách nhìn và cách cảm nhận khác nhau, tạo nên những nét đặc trưng ngôn ngữ tạo hình riêng của từng lứa tuổi. Cùng với thời gian và sự phát triển trí tuệ, nét vẽ bài vẽ của các em ngày một khác hơn, học sinh dần ý thức được vẽ như thế nào cho phù hợp, cho đẹp.

– Đây là một phân môn của môn Mĩ thuật trong chương trình dạy học ở cấp tiểu học. Học sinh được vẽ những đề tài về cuộc sống xung quanh như : Thiên nhiên, sinh hoạt của con người, thế giới động vật …Chất lượng các bài vẽ tranh theo đề tài của các em được nâng cao, những bức tranh tạo hình ngộ nghĩnh, tự tin. Học sinh yêu thích môn Mĩ thuật, hạn chế được cảm giác lo sợ vì không biết vẽ, đã tự tin thể hiện bài vẽ của mình mà không để ý đến lời chê của bạn.

– Qua cách học vẽ tranh đề tài, giúp học sinh khám phá thêm về thế giới xung quanh, thêm yêu cuộc sống, yêu gia đình, bạn bè, thầy cô …

– Giúp học sinh phần nào biểu đạt được tình cảm, cảm xúc của mình với cuộc sống qua các bài vẽ của chính bản thân mình.

– Rèn luyện óc quan sát, tưởng tượng, kĩ năng cầm bút, là tiền đề để các em học tốt các phân môn khác trong môn Mĩ thuật.

b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp

Biện pháp 1:  Khi dạy vẽ tranh theo đề tài cần chú ý những kiến thức cơ bản sau :

Thứ nhất là : Chuẩn bị đồ dùng dạy học

– Việc sử dụng đồ dùng dạy học là rất quan trọng, bởi đồ dùng dạy học là sự hiện diện của kiến thức, có khả năng lột tả những gì trừu tượng nhất mà kênh chữ và lời diễn tả ít hiệu quả. Đôi khi lời nói lại không có tác dụng đối với học sinh. Đồ dùng dạy học giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhanh đối với môn Mĩ thuật nhất là học sinh lớp một. Đồ dùng không thể thiếu được trong bất kì tiết  học nào của bài học, người giáo viên cần chuẩn bị đồ dùng chu đáo, thích hợp, đúng lúc, đúng chỗ sẽ tăng hiệu quả và hứng thú say mê học tập của các em. Vậy cần chuẩn bị đồ dùng như thế nào để các tiết học đạt hiệu quả cao. Tôi đã mạnh dạn đưa ra ý kiến như sau :

+  Để làm đồ dùng dạy học phục vụ cho các bài vẽ tranh, tốt nhất là sử dụng tranh vẽ của học sinh. Các tranh này phải có những nét điển hình để có thể giúp cho giáo viên khai thác phục vụ tốt cho bài dạy, gồm 3 loại : loại tốt, loại trung bình và loại chưa đạt yêu cầu.

+ Trước khi sử dụng, giáo viên cần suy nghĩ, tìm hiểu nội dung của từng bức tranh, tránh sử dụng tranh mẫu một cách hời hợt hoặc tùy tiện, thiếu cân nhắc.

+  Ngoài các tranh mẫu, giáo viên cần chuẩn bị hình gợi ý cách vẽ theo yêu cầu cụ thể của từng bài.

+ Giáo viên cần luyện tập thành thục cách vẽ bảng và kết hợp vẽ bảng với phương pháp dạy học một cách hợp lí để giúp cho học sinh tiếp thu tốt và dễ dàng hơn.

Thứ hai là : Hướng dẫn tìm, chọn nội dung

– Mỗi đề tài có nhiều nội dung khác nhau. Có hiểu được nội dung đề tài, học sinh nhớ lại, tưởng tượng được những hình ảnh có liên quan đến nội dung bài vẽ. Ở phần này, giáo viên nên chuẩn bị hệ thống câu hỏi cụ thể từ dễ đến khó, có liên quan trực tiếp đến nội dung chủ đề để giúp học sinh tìm hiểu và tiếp cận với đề tài. Tránh những câu hỏi khó (nên dùng phương pháp gợi mở gây hứng thú để lôi cuốn học sinh trả lời các câu hỏi và tìm hiểu nội dung bài).

Câu hỏi nên gắn với các hình minh họa (tranh, ảnh).

– Tranh, ảnh dùng để minh họa cần có nét điển hình, tiêu biểu giúp học sinh tiếp cận nhanh với nội dung đề tài.

– Khi học sinh trả lời chưa đúng, giáo viên cần bổ sung, định hướng để học sinh hiểu và trả lời đúng câu hỏi, sát với nội dung.

– Cần dành thời gian hợp lý cho phần tìm, chọn nội dung đề tài ở các bài vẽ tranh.

Ví dụ: Với đề bài vẽ về người thân của em (trang 84 Mỹ thuật 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống), tôi đã chuẩn bị những hình ảnh có liên quan đến mối quan hệ gia đình, người thân để giới thiệu và giúp học sinh minh họa tốt hơn.

Thứ ba là : Hướng dẫn học sinh sắp xếp hình ảnh (bố cục) trong tranh.

– Nếu không có tranh minh họa và sự phân tích, gợi ý của giáo viên, học sinh sẽ rất lúng túng khi thực hành. Vì thế, giới thiệu và phân tích cách sắp xếp hình ảnh ở từng bức tranh để học sinh quan sát, nhận thức là việc làm hết sức cần thiết. Cần có sự phối hợp chặt chẽ  giữa lời giảng và tranh minh họa nhằm gợi ý để học sinh suy nghĩ, nhớ lại những hình ảnh có liên quan đến nội dung (người, vật, nhà cửa, cây cối,…có thể vẽ vào tranh).

– Cần lưu ý học sinh cách chọn hình ảnh chính, hình ảnh phụ và cách sắp xếp các hình ảnh đó sao cho hợp lí, cân đối, có trọng tâm, rõ nội dung. Tùy theo từng bài mà chọn hình ảnh và sắp xếp bố cục cho phù hợp, tránh rườm rà hay sơ lược đơn điệu.

– Việc hướng dẫn, gợi ý cách bố cục bức tranh cho hợp lý là rất cần thiết, nhưng để học sinh vẽ được tranh đẹp, tốt nhất là sau khi gợi ý chung hãy để các em vẽ tự do vẽ theo khả năng của mình, tránh bắt buộc các em vẽ theo khuôn mẫu hoặc theo ý chủ quan của giáo viên.

– Luôn nhắc nhở học sinh vẽ theo cảm nhận, không bắt chước, không sao chép tranh của bạn, của tranh mẫu.

 Thứ tư là : Hướng dẫn học sinh vẽ màu

– Màu sắc luôn luôn hấp dẫn, lôi cuốn đối với học sinh tiểu học. Vẽ màu là sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và lý trí, tạo nên “linh hồn” và vẻ đẹp của bức tranh. Khi hướng dẫn học sinh vẽ màu, giáo viên cần giới thiệu cách sử dụng các chất liệu như : bút dạ, sáp màu, màu nước,…thông qua việc giới thiệu cách vẽ màu của các bức tranh và cách  phạm thị của giáo viên.

– Học sinh tiểu học rất thích vẽ màu nguyên chất và vẽ màu theo bản năng. Nếu sự tác động của giáo viên không đúng lúc, đúng chỗ thì sẽ ảnh hưởng không tốt tới học sinh và làm mất đi những màu sắc trong sáng và ngây thơ của các em. Chính vì thế việc hướng dẫn vẽ màu cần khéo léo và mang tính chất gợi ý, động viên khích lệ, tránh ép buộc học sinh vẽ màu theo ý của giáo viên hoặc bắt trước các tranh mẫu.

– Để học sinh vẽ màu tự do theo ý thích, chắc chắn các em sẽ phát huy được năng lực của bản thân và bộc lộ rõ cá tính của mình. Song nếu không có sự quan tâm, hướng dẫn, giúp đỡ của giáo viên thì nhiều học sinh sẽ bị lúng túng, vẽ màu sẽ bị quá lòe loẹt hoặc tối xỉn hay sử dụng những màu không ăn nhập với nhau.

– Nếu trong một lớp nhiều học sinh không có màu giáo viên có thể cho các em thể hiện bài vẽ theo nhóm hoặc ngồi theo nhóm và sử dụng chung màu. Làm như vậy thì tất cả các em đều được sử dụng màu và hoàn thành bài vẽ.

* Thiết kế và sử dụng đồ dùng dạy học

– Các bài vẽ đều có sự logic, liên quan với nhau chính vì vậy mà tôi đã thiết kế ra một số đồ dùng phục vụ cho các bài học có liên quan đến phần vẽ tranh như sau :

– Ví dụ: Khi dạy bài “Sáng tạo từ những hình cơ bản” (trang 22 Mỹ thuật 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống)

Tôi đã dùng những tấm bìa xốp màu cắt thành các hình tam giác khác nhau để giới thiệu với học sinh về một số dạng hình tam giác. Sau khi giới thiệu với học sinh các dạng hình tam giác khác nhau tôi yêu cầu học sinh nêu những đồ vật, con vật,…có dạng hình tam giác trong cuộc sống, tôi dùng các hình tam giác đó và ghép thành một số hình như : con cá, thuyền buồm, ngôi nhà, mái nhà, núi,…để các em quan sát. Từ đó các em sẽ liên tưởng rất nhanh đến các hình ảnh có liên quan đến các đồ vật, con vật, …có dạng hình tam giác trong cuộc sống, trong thiên nhiên.

 – Sang bài vẽ nét cong cũng tương tự tôi đã chuẩn bị các hình như : bông hoa, mặt trời, đám mây, cây, con vật,…và cho học sinh quan sát, sau khi học sinh quan sát, tôi đã yêu cầu các em suy nghĩ và vẽ một hình ảnh bất kì có nét cong vào bảng con. Sau đó cho học sinh quan sát hình vẽ mà cả lớp đã vẽ được, từ ngân hàng hình này khi vào thực hành các em có thể dễ dàng vẽ được thành một bức tranh mà các hình ảnh có sử dụng nét cong.

– Tiếp tục sang bài vẽ hình vuông, hình chữ nhật, tôi đã chuẩn bị một số hình vuông, hình chữ nhật, hình tam giác có kích thước khác nhau và  tổ chức cho học sinh chơi trò chơi ‘ghép hình’. Ngoài ra tôi còn sử dụng ngân hàng hình vẽ đen trắng và vẽ màu cho các bài học có liên quan bằng cách đao trên mạng về in và cho học sinh tham khảo.

Ví dụ : Khi dạy bài “Nét vẽ của em” (trang 16 Mỹ thuật 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống)

Tôi muốn tìm hình để dạy bài Vẽ vật nuôi trong nhà, tôi sẽ tìm hình vẽ của một số con vật như : con chó, con mèo,…nếu vẽ hình đen trắng tôi sẽ gõ từ khóa trên google như sau : Dog cartoon black and white, nếu hình vẽ màu tôi sẽ gõ từ khóa sau : Dog cartoon clip art hoặc Dog cartoon cute clip art còn tìm hình con mèo thì gõ từ khóa giống như vậy chỉ thay từ dog thành từ cat là tôi sẽ có các hình vẽ như sau :

– Tương tự như vây tôi chỉ cần gõ từ khóa có liên quan như con gà, chim và hoa,…nhưng các từ khóa đó phải gõ bằng tiếng Anh là tôi có rất nhiều hình vẽ cho học sinh tham khảo, tôi đã sử dụng ngân hàng hình từ các bài học có liên quan chia nhóm và yêu cầu các nhóm ghép thành bức tranh hoàn chỉnh theo ý thích và kết quả là các em đã ghép thành các bức tranh có những nội dung khác nhau. Tôi cho các em quan sát tranh của các nhóm đã ghép được từ đây các em đã có ý tưởng riêng cho bài vẽ của mình mà không còn phải lúng túng khi thực hành vẽ nữa.

Biện pháp 2: Hướng dẫn cách vẽ hình bằng bút có nét to.

 – Vẽ hình bằng bút chì : Đây là cách vẽ hình truyền thống của cả trẻ em lẫn người lớn khi tạo nét cho tranh vẽ theo đề tài. Học sinh vẽ hình bằng chì cho kết quả bài vẽ tốt rất ít, đa số các bài vẽ có hình vẽ nhỏ; Do chất liệu bút chì dễ tẩy xoá nên nhiều học sinh quá lạm dụng tẩy làm cho bài vẽ bị bẩn, rách vở, hình vẽ thiếu tự nhiên. Kết quả được một bức tranh có bố cục lỏng lẻo, rất khó thể hiện màu. Chính vì khi vẽ các em quá lạm dụng tẩy nên tôi đã chuẩn bị giấy và yêu cầu học sinh dùng bút dạ màu đậm để vẽ trong vòng một tuần. Tôi thấy tình trạng tấy xóa khi vẽ bài của các em đã được cải thiện và vô cùng ngạc nhiên là bài vẽ của các em có bố cục rất thuận mắt và hoàn thành bài nhanh hơn rất nhiều.Tôi đã thí nghiệm cho lớp 1A dùng bút có nét to để vẽ trong vòng 1 tháng. Lớp được vẽ bằng bút có nét to cho chất lượng bài vẽ tốt hơn nhiều so với các lớp còn lại vẽ bằng bút chì. Như vậy, tôi đã nhân rộng cách dạy trên của mình ở 2 lớp một, sau hai tháng đầu của năm học đã đạt được kết quả tốt 85% số học sinh thích vẽ bằng bút có nét to. Việc vẽ hình bằng chất liệu trên đã giúp các em thêm tự tin vào chính bản thân mình, không tẩy xoá hình vẽ nữa, điều đó đã giúp bài vẽ của các em ngộ nghĩnh, đáng yêu, cảm xúc được bộc lộ trên bức tranh. Sau khi học sinh lớp một đã quen với cách dùng bút có nét to để vẽ hình thì việc dạy cách tạo cho bài vẽ có bố cục chặt chẽ trở nên thuận lợi hơn. Khi học sinh lớp một đã vẽ được bố cục tốt qua việc tạo nét bằng bút màu đậm và những kiến thức khác về sắp xếp hình trong bài vẽ theo đề tài thì việc tô màu trở nên dễ dàng