SKKN Sử dụng đồ dùng trực quan quy ước trong kiểm tra, đánh giá môn Lịch sử 10 theo hướng phát triển năng lực người học.

DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

I. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN

1. Tên sáng kiến: Sử dụng đồ dùng trực quan quy ước trong kiểm tra, đánh giá

môn Lịch sử 10 theo hướng phát triển năng lực người học.

2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục và Đào tạo.

3. Phạm vi áp dụng sáng kiến: Lớp 10 trường THPT Lý Thường Kiệt

4. Thời gian áp dụng sáng kiến:

Từ ngày 5 tháng 9 năm 2020 đến ngày 30 tháng 5 năm 2021.

5. Tác giả:

II. MÔ TẢ SÁNG KIẾN:

1. Tình trạng các giải pháp đã biết

Chất lượng dạy học Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam những năm gần đây đến mức báo động do nhiều nguyên nhân. Trong đó, bên cạnh nguyên nhân thuộc về phương pháp dạy – học, chương trình, sách giáo khoa, hoạt động kiểm tra đánh giá được coi như một trong những nguyên nhân chính. Bởi lẽ, thực tiễn KTĐG trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông hiện nay chủ yếu kiểm tra mức độ “nhớ” kiến thức một cách khá “máy móc” qua hình thức trắc nghiệm khách quan hoặc tự luận. Đặc biệt, trong quá trình khảo sát một số trường THPT trên địa bàn thành phố Yên Bái thì câu hỏi KTĐG môn Lịch sử (chủ yếu gồm kiểm tra viết 15 phút, 45 phút và kiểm tra miệng) đều chỉ hướng đến KTĐG học sinh về kiến thức một cách thuần túy, diễn đạt câu hỏi, đề KTĐG dưới dạng trần thuật của ngôn ngữ viết hoặc nói mà không hề có “điểm tựa nhận thức” là những đồ dùng trực quan hay nguồn sử liệu kèm theo. Thực tiễn này không chỉ là thói quen ra đề theo kiểu truyền thống lâu nay, mà quan trọng hơn là sẽ tác động ngược lại quá trình dạy – học theo kiểu chỉ chú trọng cung cấp kiến thức, không dựa vào nguồn sử liệu viết hoặc đồ dùng trực quan để phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Đặc trưng của kiến thức lịch sử là mang tính quá khứ, tính không lặp lại. Điều này đặt ra yêu cầu có tính nguyên tắc luận trong dạy – học Lịch sử là phải dựa trên nguồn sử liệu viết, nguồn sử liệu và tài liệu trực quan. Vì vậy, so với các môn học khác, năng lực đặc trưng cần hình thành và phát triển cho HS trong dạy – học Lịch sử là năng lực tìm hiểu, nghiên cứu, lý giải, đánh giá một vấn đề lịch sử dựa trên nguồn sử liệu, nguồn tài liệu cụ thể. Nguồn sử liệu, nguồn tài liệu dạy học đó có thể dưới dạng viết hoặc trực quan (tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, phim tư liệu…). Tuy nhiên, trong lứa tuổi THPT, nguồn tài liệu trực quan vẫn là phù hợp và được các em tích cực đón nhận nhất. Công bằng mà nói, “trực quan hóa” bài giảng đã và đang được GV hầu khắp các trường phổ thông thực hiện một cách hiệu quả và sáng tạo. Song, việc “trực quan hóa” đề kiểm tra, thi trong môn Lịch sử thì lại còn rất mờ nhạt, nếu như không nói là còn khoảng trống quá lớn. Thậm chí, trong các kỳ thi có tính quyết định như thi vào lớp 10 THPT, thi quốc gia THPT hay thi học sinh giỏi, hình thức của dữ liệu đề thi vẫn là chữ nối chữ, số liệu nối số liệu! Điều này có hay không tác động trở lại phương thức, cách thức hướng dẫn ôn tập của GV với HS và của chính HS? Bởi trên thực tế, hiện tượng “thi gì học ấy”, “thi thế nào, học thế đó” … là “phản ứng dạy – học” rất tự nhiên, dễ hiểu.

Hiện nay, phương pháp dạy học đang được đổi mới theo hướng tiếp cận năng lực người học mà trong dạy học thì khâu KTĐG có ý nghĩa rất quan trọng nhằm nâng cao chất lượng bộ môn. Vì vậy KTĐG cũng cần phải thay đổi để bắt kịp những thay đổi của phương pháp dạy học nhằm phát huy được tối đa năng lực của người học.

Kiểm tra, đánh giá là hoạt động không thể thiếu nhằm xác định hiệu quả của việc thực hiện mục tiêu dạy học, từ đó định hướng thúc đẩy HS đổi mới phương pháp học tập nhằm nâng cao chất lượng thực hiện mục tiêu giáo dục. Hoạt động đánh giá còn là để phát hiện những mặt tốt, mặt chưa tốt, khó khăn, vướng mắc và xác định nguyên nhân để đề ra các giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học, hiệu quả giáo dục.

Đổi mới hoạt động KTĐG ở trường phổ thông là một phạm trù rộng, vĩ mô. Trong bối cảnh hiện nay, có lẽ đổi mới cách thức ra đề thi được coi là một trong những khâu có tính “đột phá” nhằm cải thiện chất lượng dạy – học Lịch sử theo định hướng phát triển năng lực HS. Tuy nhiên, đổi mới xu hướng ra đề KTĐG trong dạy học Lịch sử chắc chắn sẽ có nhiều cách thức. Trong phạm vi một sáng kiến kinh nghiệm, Tôi đề xuất một cách thức đổi mới về kiểm tra đánh giá môn