SKKN Sử dụng lý Luận văn học kết hợp đổi mới kiểm tra đánh giá nhằm rèn luyện kỹ năng làm văn nghị luận nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 9

PHẦN THỨ NHẤT: PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài :

     Ở bất kỳ đất nước nào, những đổi mới mang tính cải cách trong giáo dục đều bắt đầu từ việc xem xét điều chỉnh mục tiêu giáo dục với những kỳ vọng mới về mẫu người học sinh có được sau quá trình giáo dục. Chính vì lý do trên, trong những năm gần đây, cùng với việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa, Bộ Giáo dục & Đào tạo đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ giáo viên phổ thông đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá trong dạy học các môn học trong đó có môn Ngữ văn. Những đổi mới này đã được xác định là trọng tâm của cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là tấm gương đạo đức tự học và sáng tạo”  phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” đồng thời với việc thúc đẩy nâng cao chất lượng mũi nhọn và chất lượng đại trà. Trước những yêu cầu của xã hội, thời đại và sự phát triển của khoa học kỹ thuật, mục tiêu dạy học môn Ngữ văn ngày nay không chỉ là cung cấp kiến thức kỹ năng nghe – nói – đọc – viết đơn thuần mà qua đó phải góp phần cùng các môn học khác đào tạo ra những con người có năng lực, hành động giải quyết những tình huống, vấn đề của đời sống xã hội. Trong những năm qua , những thay đổi trong việc kiểm tra đánh giá học sinh đã góp phần thúc đẩy được quá trình đổi mới phương pháp dạy học. Đánh giá học sinh là công cụ quan trọng chủ yếu xây dựng năng lực nhận thức của người học để từ đó điều chỉnh quá trình dạy và học, là động lực để đổi mới phương pháp dạy học, góp phần cải thiện nâng cao chất lượng  đào tạo con người theo mục tiêu giáo dục. Đánh giá kết quả học tập của học sinh là quá trình thu thập, xử lý kịp thời, có hệ thống  thông tin về hiện trạng nguyên nhân chất lượng, hiệu quả giáo dục, căn cứ vào mục tiêu dạy học làm cơ sở cho những chủ trương biện pháp giáo dục tiếp theo. Kiểm tra đánh giá đồng hành và có mối quan hệ chặt chẽ  với các thành tố của qúa trình dạy học như mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện và hình thức tổ chức dạy học. Không thể nói đến kết quả dạy học mà tách rời việc kiểm tra đánh giá (KTĐG). KTĐG kết quả học tập của học sinh là một mắt xích quan trọng trong quá trình dạy học ở các nhà trường  đồng thời cũng là vấn đề được xã hội chú ý. Kết quả được phản hồi từ kiểm tra đánh giá có hệ thống và thường xuyên vừa là nguồn thông tin phản hồi quá trình dạy học vừa có tác động điều chỉnh hoạt động dạy học của giáo viên,  hoạt động của học sinh và các hoạt động chỉ đạo của cấp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường phổ thông. Về phương diện này chất lượng học tập được xem như chất lượng một sản phẩm đang trong giai đoạn hình thành và hoàn thiện. Sự điều chỉnh bổ sung những kiến thức kỹ năng và thói quen còn hời hợt, mơ hồ sẽ giúp cho chất lượng học tập trở thành những tri thức bền vững cho mỗi học sinh. Việc kiểm tra chất lượng học tập sẽ giúp cho các nhà giáo dục, các giáo viên bộ môn và bản thân học sinh có những thông tin xác thực để có tác động kịp thời nhằm điều chỉnh và bổ sung để hoàn thiện sản phẩm của mình trong quá trình dạy và học. Kiểm tra đánh giá thành tích học tập môn học của học sinh luôn có những mục đích cụ thể đó là: xác nhận mức độ thành tích mà học sinh đã đạt được so với mục tiêu bài học đề ra, chỉ ra nguyên nhân đạt được thành tích, phán đoán khả năng phát triển của học sinh. Như vậy, hoạt động kiểm tra đánh giá chất lượng học tập các môn học của học sinh, ngoài giáo viên dạy học bộ môn cần có sự tham gia của học sinh. Thực tế hiện nay học sinh (kể cả một số giáo viên) chỉ mới có được một thông tin về mức độ thành tích của học sinh thông qua điểm số của bài kiểm tra, còn vấn đề nguyên nhân thì hầu như chưa có tác dụng chỉ ra các thông tin phản hồi cụ thể giúp học sinh điều chỉnh quá trình học tập của mình. 

2.Mục đích của đề tài :

       Từ xưa tới nay trong việc đào tạo con người, văn chương vẫn được sử dụng đắc hiệu, không ai có thể phủ nhận tầm quan trọng của văn chương trong việc xây dựng và giữ gìn đạo đức xã hội. Hiện nay ngành giáo dục đang triển khai thực hiện đồng bộ đổi mới giữa nội dung – phương pháp và việc kiểm tra đánh giá. Nếu chỉ có đổi mới về nội dung – phương pháp dạy mà không đổi mới kiểm tra đánh giá thì cũng vô nghĩa bởi không thẩm định được thực chất kiến thức học sinh và bản thân học sinh cũng không phát huy được khả năng sáng tạo. Có một thời trước cải cách giáo dục, đề thi và kiểm tra gần như hoàn toàn nghiêng về những câu hỏi có lệnh dạng công thức của dạng đề nghị luận văn học. Cách kiểm tra đánh giá này dễ tạo ra một dạng đường mòn cho văn mẫu xuất hiện, học sinh tìm đọc thuộc lòng để rồi sao chép làm mất đi tính sáng tạo vốn rất cần thiết với người  học sinh. Chính nhà văn Nam Cao cũng đã có một tuyên ngôn nghệ thuật nổi tiếng “Văn chương không cần những người thợ khéo tay”  và tối kỵ nhất trong văn chương chính là việc “Thấy người ta ăn khoai cũng vác mai đi đào”. Tôi được biết có rất nhiều thầy cô hiện nay (kể cả các thầy cô dạy trường chuyên nổi tiếng của tỉnh) dạy học sinh theo dạng đọc văn mẫu (mang thương hiệu của thầy cô đó) rồi bắt học sinh học thuộc bằng mọi cách. Phương pháp dạy này có một hiệu quả “tích cực” (nghĩa là như mong muốn của các thầy cô) nếu học sinh chịu học thuộc lòng – điểm sẽ khá cao nhưng cũng chính các học sinh đó nếu cho dạng đề khác dạng đã học thì lúng túng không biết làm thế nào. Thật không biết nên khóc hay cười khi một giáo viên ở trường A khi chấm bài lại phát hiện ra đúng số học sinh học với cô giáo X tại trường B do các bài đó giống nhau y đúc từ mở bài đến kết bài dù giáo viên coi thi rất ngặt nghèo. Cách ra đề và dạy như thế đã tạo nên những nhân bản cừu Dolly vô hồn, không chính kiến. Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo chương trình cải cách giáo dục đã có nhiều khác biệt  so với trước như kiểu kiểm trắc nghiệm khách quan và các bài kiểm tra thực hành vận dụng. Quá trình đổi mới này đã luyện cho học sinh bớt đi tính thụ động, khuyến khích sự sáng tạo của học sinh bởi việc đổi mới kiểm tra đánh giá hiện nay phải theo các tiêu chí: phạm vi kiến thức phải toàn diện, số câu hỏi cần phải bao quát được phạm vi kiểm tra. Mức độ kiểm tra phải theo chuẩn kiến thức và không nằm ngoài chương trình.

      Đổi mới kiểm tra môn Ngữ văn THCS  mà cụ thể là đổi mới kiểm tra đánh giá  khả năng làm bài văn nghị luận  là kiểu văn bản quan trọng bậc nhất ở năm cuối cấp THCS và toàn cấp THPT. Đây là kiểu loại văn bản được cho là cơ bản nhất sẽ đi theo các em trong suốt quá trình học tập và làm việc sau này dù các em có ở môi trưòng làm việc như thế nào. Tuy nhiên, từ lâu đến nay đa số các em vẫn “ngại” loại văn bản này vì cho rằng nó rất khó tạo lập. Khi ra đề và chấm bài  các thầy cô lại ít đưa ra những tiêu chí cụ thể, thường chấm theo cảm tính, ít thời gian để chữa bài cụ thể vì thế học sinh khó có thể tiến bộ. Qua nhiều năm dạy Ngữ văn THCS và làm quản lý phụ trách chuyên môn lớp 7, 8, 9 tôi đã đúc kết được một số kinh nghiệm để nâng cao chất lượng dạy – học văn nghị luận đáp ứng yêu cầu về chuẩn kiến thức – kỹ năng theo mục tiêu giáo dục hiện nay. Trong khuôn khổ đề tài này tôi chỉ xin được trình bày một số kinh nghiệm nhỏ về Sử dụng lý luận văn học kết hợp đổi mới kiểm tra đánh giá nhằm rèn luyện kỹ năng làm văn nghị luận nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 9 Trường  THCS Quảng Đông.

1. Đối tượng nghiên cứu:

Trong khuôn khổ đề tài này, bản thân tôi trên cơ sở vận những kiến thức cơ bản nhất về lý luận văn học trong phạm vi chương trình sách giáo khoa THCS và những yêu cầu về đổi mới kiểm tra đánh giá để rèn kỹ năng làm văn nghị luận cho học sinh lớp 9 trường THCS Quảng Đông.

1.  Phương pháp nghiên cứu:

Với mục đích và đối tượng nghiên cứu của đề tài như vậy, nên phương pháp nghiên cứu của tôi chủ yếu là điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin; phương pháp thống kê xử lý số liệu…

                         PHẦN THỨ HAI –  NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

1. Thực trạng:

Bàn về chuyện dạy văn trong không khí văn chương yếu thế  như ở các nhà trường hiện nay đã khó, bàn về đánh giá khả năng viết kiểu văn bản nghị luận của học sinh lại càng khó hơn. Đã có không ít bài văn đọc cười ra nước mắt của học sinh được đưa lên báo mạng. Người ngoài ngành sẽ rất khó tin đó là những câu văn đoạn văn có thật nhưng là người trực tiếp giảng dạy tôi hoàn toàn tin sự thật chua xót ấy là văn chương ngày càng bị xem nhẹ, học sinh chỉ học qua loa để đối phó tránh điểm liệt khi thi tốt nghiệp THPT và đạt điểm số tối thiểu trong quá trình học.