SKKN Tăng cường giáo dục đạo đức sống, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề ở trường thpt

PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã nêu rõ mục tiêu tổng quát của giáo dục và đào tạo là: “giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”.
Chỉ thị số 1737/CT-BGDĐT ngày 07/5/2018 của Bộ GD&ĐT về tăng cường công tác quản lý và nâng cao đạo đức nhà giáo cũng chỉ rõ cần phải “tăng cường giáo dục cho học sinh lý tưởng cách mạng, bản lĩnh chính trị vững vàng; có ý chí học tập, rèn luyện, ý thức lập thân, lập nghiệp; có kỹ năng sống, có đạo đức, ý thức công dân. Khơi dậy ở thanh niên, thiếu niên, nhi đồng khát vọng vươn lên, tinh thần tình nguyện cống hiến góp phần xây dựng, phát triển đất nước trong điều kiện Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế”.
Chỉ thị số 31/CT-TTg ngày 04/12/2019 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống cho HSSV cũng đặt ra nhiệm vụ cho ngành
Giáo dục là: “Tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên thông qua các hoạt động giáo dục, đào tạo và trải nghiệm. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin; khuyến khích cán bộ, nhà giáo, học sinh, sinh viên xây dựng các bài giảng, video clip, hình ảnh, bài viết về giáo dục đạo đức, lối sống phù hợp với từng cấp học, trình độ đào tạo”.
Ở nhà trường THPT, học sinh ở độ tuổi 15 – 17, độ tuổi phát triển mạnh về thể chất, năng lực trí tuệ, tâm sinh lý. Ở lứa tuổi này, các em rất dễ bị tác động, lôi kéo từ bên ngoài, nhất là trước các hiện tượng xấu trong xã hội nên thường có những hành động bồng bột, nông nổi. Bên cạnh đó, kỹ năng sống của các em còn non nớt. Vì thế, việc giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh rất quan trọng, giúp các em có những cách ứng xử, hành động, việc làm đúng đắn trong học tập và đời sống, hình thành nhân cách, phát triển con người toàn diện để chuẩn bị hành trang cần thiết cho các em tự tin vào đời.
Mặt khác, mỗi lớp học là một xã hội thu nhỏ mà ở đó mọi vấn đề xảy ra thì giáo viên chủ nhiệm và mọi thành viên trong lớp cùng giải quyết. Khi ấy, tiết sinh hoạt lớp là một cơ hội để các em cùng chia sẻ, cùng giải quyết vấn đề. Và từ đó, giáo viên sẽ giáo dục, rèn giũa cho học sinh về đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, đồng thời giảm bớt sự nhàm chán, căng thẳng trong mỗi tiết sinh hoạt tập thể. Tuy nhiên, vì nhiều lí do khác nhau, lâu nay trong các nhà trường phổ thông, chưa quan tâm đúng mức đến việc quản lí, tổ chức giáo dục qua các tiết sinh hoạt lớp. Các tiết sinh hoạt còn nặng về hình thức, mang tính chất hành chính nhiều hơn là giáo dục.
Là những giáo viên làm công tác quản lí và chủ nhiệm, chúng tôi luôn trăn trở làm thế nào để thay đổi tiết sinh hoạt lớp hiệu quả, hướng đến tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh. Xuất phát từ thực tiễn hoạt động giáo dục ở đơn vị, những kết quả đạt được trong công tác giáo dục học sinh những năm qua, chúng tôi mạnh dạn chia sẻ đề tài “Tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề ở trường THPT Bắc Yên Thành” như là một sáng kiến kinh nghiệm để đồng nghiệp cùng tham khảo.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh cũng như thực trạng tổ chức hoạt động các tiết sinh hoạt lớp ở nhà trường THPT trên địa bàn huyện Yên Thành trong 3 năm học gần đây. Từ đó, nghiên cứu giải pháp tăng cường đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức tổ chức sinh hoạt lớp theo chủ đề.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận về vai trò của giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh cũng như tầm quan trọng của các tiết sinh hoạt lớp.
Nghiên cứu thực trạng đạo đức, lối sống, kỹ năng sống của học sinh hiện nay.
Nghiên cứu thực trạng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống qua tiết sinh hoạt lớp cuối tuần.
Nghiên cứu giải pháp giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề.
Đánh giá kết quả nghiên cứu dựa trên sự thay đổi, phát triển về đạo đức, lối sống, kỹ năng sống của học sinh.
4. ối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu.
Đạo đức, lối sống, kỹ năng sống của học sinh THPT.
4.2. Phạm vi nghiên cứu.
Nghiên cứu trên cơ sở lí luận chung.
Nghiên cứu trên cơ sở thực tiễn giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh ở đơn vị sở tại và ở các trường THPT trên địa bàn huyện Yên Thành.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết.
Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đạo đức, lối sống, kỹ năng sống học sinh; các tài liệu liên quan đến sinh hoạt lớp theo chủ đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực người học.
5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
Phương pháp điều tra, khảo sát: Xây dựng phiếu điều tra lấy ý kiến của giáo viên, học sinh về thực trạng sinh hoạt lớp, giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh THPT.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Sử dụng hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề có tính hệ thống ở cả ba khối lớp để giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh, tiến hành triển khai thực nghiệm và rút ra kết luận kiểm nghiệm tính khả thi của đề tài.
6. ính mới và đóng góp của đề tài
Đề tài đã chỉ ra được sự cần thiết của việc tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề, góp phần giáo dục toàn diện nhân cách, giúp các em có thể tự tin, vững bước trước ngưỡng cửa cuộc đời. Mặt khác, thông qua hoạt động sinh hoạt lớp theo chủ đề đã thay đổi nhận thức, nâng cao vai trò trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục học sinh.
Đề tài đã xây dựng được bản kế hoạch giáo dục sinh hoạt lớp theo chủ đề khoa học, phù hợp và đồng bộ ở các ba khối lớp tạo nên một phong trào thi đua sôi nổi, hiệu quả. Dựa trên bản kế hoạch đã đề ra, tùy vào điều kiện thực tế của mỗi lớp, sự phù hợp với đặc điểm tình hình học sinh mà các lớp có các hình thức, phương pháp tổ chức đa dạng, sinh động và phong phú.
Đề tài làm phong phú thêm lí luận và thực tiễn giáo dục học sinh ở trường THPT, đặc biệt là thiết kế và tổ chức các tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề nhằm giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh. Kết quả này giúp chúng tôi và đồng nghiệp vận dụng trong quá trình giáo dục, là tài liệu tham khảo hữu ích cho giáo viên chủ nhiệm.

P ẦN . NỘ UN N ÊN ỨU
. ơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của đề tài
1. ơ sở lí luận
1.1. Vai trò, tầm quan trọng của giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh.
Trong nhiều tài liệu về giáo dục học sinh cũng như các văn bản hành chính nhà nước về Giáo dục & đào tạo đều xác định rằng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng, lâu dài, mang tính chiến lược trong phát triển giáo dục nói riêng và phát triển đất nước nói chung. Giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống không chỉ bồi dưỡng nhận thức về các chuẩn mực xã hội góp phần định hình, phát huy những phẩm chất cần thiết của nhân cách con người, mà còn qua đó, giúp học sinh có những cách ứng xử, hành động, việc làm đúng đắn trong học tập và đời sống. Đồng thời, cũng chuẩn bị cho các em những kỹ năng cơ bản cần thiết để tạo dựng hành trang vững chắc cho cuộc sống trong tương lai.
Chính vì vậy, việc giáo dục đạo đức lối sống, kỹ năng sống cho học sinh là vô cùng cần thiết. Đặc biệt, ở bậc THPT, học sinh bước vào độ tuổi tâm sinh lí có nhiều biến động, rất dễ bị tác động, dễ có những hành động thiếu kiểm soát nên đòi hỏi các nhà trường cần quan tâm đúng mức đến công tác giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho các em.
1.2. Vị trí, vai trò của các tiết sinh hoạt lớp cuối tuần.
Trong chương trình giáo dục phổ thông, tiết sinh hoạt lớp được quy định như một tiết học bắt buộc không thể thiếu ở mỗi cấp học. Tiết sinh hoạt lớp được đặt dưới sự quản lý, giám sát và tác động giáo dục của giáo viên chủ nhiệm. Thực hiện tốt tiết sinh hoạt lớp để rèn luyện cho học sinh biết tổ chức, thực hiện các hoạt động cụ thể về học tập, rèn luyện ở nhà trường và các hoạt động phong trào khác. Đặc biệt, qua việc triển khai sinh hoạt lớp theo chủ đề vào mỗi cuối tuần, học sinh có cơ hội để tự bộc lộ mình một cách tự nhiên, chân thật và đầy cảm xúc. Đồng thời, qua đó giáo viên chủ nhiệm kịp thời điều chỉnh ý thức, thái độ học tập, rèn luyện; điều chỉnh những biểu hiện lệch chuẩn trong giao tiếp ứng xử, trong lối sống; mở ra những cơ hội để các em tự bộc lộ bản thân, phát huy những năng lực cá nhân.
Vậy nên, tiết sinh hoạt lớp là khoảng thời gian vô cùng quý báu để triển khai các hoạt động của lớp, chấn chỉnh nề nếp, uốn nắn học sinh, khơi dậy trong các em sự thích thú, khả năng sáng tạo… đặc biệt là giáo dục lối sống, kĩ năng sống cho các em một cách tập trung và hiệu quả.
2. Cơ sở thực tiễn:
2.1. Thực trạng chung về đạo đức, lối sống, kỹ năng sống của học sinh THPT hiện nay.
Ngày nay, theo đà phát triển đi lên của xã hội, đạo đức của học sinh cũng có nhiều thay đổi. Sự phát triển nhanh của nền kinh tế thị trường và xu thế hội nhập quốc tế đã kéo theo những mặt tiêu cực, tác động trực tiếp đến sự hình thành nhân cách của thế hệ trẻ. Theo nhận định chung thì đạo đức của thanh
thiếu niên, đặc biệt là học sinh sa sút rất nhiều .
Biểu hiện dễ nhận thấy là hầu
như ở nhà trường phổ thông nào cũng có m ột bộ phận học sinh chưa có ý thức
phấn đấu rèn luyện, còn vi phạm nội qui trường lớp như: nói tục, chửi bậy,
không vâng lời cha mẹ, thầy cô, đua đòi, ham chơi, đánh nhau, hút thuốc lá,
uống rượu bia, xin đểu tiền bạn, trộm cắp tài sản, bỏ học, trốn giờ, bỏ nhà đi
lang thang, vi phạm luật giao thông, nghiện các trò chơi điện tử… , có học sinh sống không có lý
thiếu những kĩ năng sống cơ bản, tư tưởng sống lệch lạc hoặc tưởng, hoài bão, ước mơ.
Riêng ở trường THPT Bắc Yên Thành chúng tôi, những biểu hiện nói trên của học sinh vẫn còn xảy ra. Đáng lo ngại nhất là hiện tượng một bộ phận học sinh có lối sống thực dụng, buông thả, thiếu ý chí và kỹ năng sống, đã có xảy ra những hậu quả đáng tiếc, khiến cha mẹ học sinh và thầy cô buồn lòng.
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng nói trên, chúng tôi nghĩ rằng, ngoài yếu tố hoàn cảnh xã hội có những mặt trái tác động, do đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi gây nên thì cơ bản vẫn là do công tác phối hợp giữa nhà trường với gia đình và xã hội trong việc giáo dục học sinh chưa thực sự hiệu quả. Ở các nhà trường cần không ngừng đổi mới công tác giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh.
2.2. Thực trạng chung về công tác giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh ở nhà trường THPT.
Thời gian qua, các trường phổ thông đã đổi mới các hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa, giáo dục kỹ năng sống, đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện cho học sinh với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Nội dung và hình thức tổ chức trong nhà trường thực hiện qua giảng dạy chính khóa môn Giáo dục công dân; qua lồng ghép, tích hợp vào các môn học khác; qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm kết nối tri thức từ bài học trong chương trình giáo dục phổ thông với kinh nghiệm thực tiễn nhằm giải quyết các tình huống, các vấn đề trong cuộc sống, các hoạt động từ thiện, hoạt động tình nguyện xã hội…
Ở trường THPT Bắc Yên Thành, ngoài việc thực hiện giáo dục đạo đức, lối sống học sinh qua giảng dạy chính khóa bộ môn Giáo dục công dân, tích hợp lồng ghép vào các bộ môn khác, chúng tôi chú trọng việc phát huy vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên trong việc giáo dục đạo đức, lý tưởng sống, giá trị sống, kỹ năng sống cho đoàn viên thanh niên trong nhà trường bằng các hoạt động cụ thể (các hoạt động về nguồn, nói chuyện truyền thống, viếng nghĩa trang liệt sĩ, các đợt sinh hoạt chính trị “Tiếp lửa truyền thống – mãi mãi tuổi 20”, chăm sóc di tích lịch sử, văn hóa, tham gia các phong trào thanh niên tình nguyện, chương trình Học kỳ quân đội, Học làm người có ích, các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục, thể thao, các câu lạc bộ năng khiếu, câu lạc bộ học tập…). Cùng với đó, đẩy mạnh các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, trải nghiệm STEM, tăng cường các hoạt động kết nối tri thức từ bài học trong chương trình giáo dục phổ thông với kinh nghiệm thực tiễn nhằm giải quyết các tình huống, các vấn đề trong cuộc sống, tích cực tham gia các cuộc thi (Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn, Cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học, Cuộc thi An toàn giao thông, Cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc)… nhằm rèn luyện các kĩ năng sống, khơi gợi khả năng tư duy sáng tạo, phát huy thế mạnh cá nhân của từng học sinh.
Tuy nhiên, hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh ở nhà trường vẫn chưa thật sự hiệu quả, cần liên tục đổi mới nội dung cũng như phương pháp giáo dục phù hợp với tình hình thực tiễn. Chúng tôi vẫn luôn trăn trở, tìm tòi những giải pháp phù hợp và hiệu quả hơn. Và trong những năm học gần đây, chúng tôi quan tâm đến việc thúc đẩy vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp trong việc góp phần quan trọng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua việc tổ chức sinh hoạt lớp theo chủ đề. Từ việc làm này, bước đầu đã có những thay đổi tích cực, hiệu quả từ cả phía giáo viên làm công tác chủ nhiệm lẫn học sinh trong nhà trường.
2.3. Sự cần thiết của việc tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề.
Như phần trên đã nói, tiết sinh hoạt lớp cuối tuần có vai trò quan trọng trong chuỗi hoạt động giáo dục của nhà trường phổ thông. Và giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò, trách nhiệm vô cùng quan trọng quyết định thành công đến sự hình thành nhân cách học sinh. Giáo viên chủ nhiệm không chỉ dạy chữ mà còn dạy những điều tốt đẹp, giúp các em hình thành phẩm chất đạo đức trong sáng như nhân ái, trung thực, tự lập… lối sống lành mạnh, văn minh lịch sự cùng những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống như kỹ năng kiểm soát cảm xúc, giải quyết xung đột, kỹ năng giao tiếp, hợp tác… Nếu tổ chức tốt các tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề, giáo viên chủ nhiệm đã tạo nên những tiết học lý thú, hấp dẫn, tạo nên sân chơi thiết thực bổ ích, giúp học sinh vừa mở mang nhận thức, bồi dưỡng tình cảm vừa rèn luyện những kỹ năng sống cần thiết.
Thời gian qua, do ảnh hưởng nặng nề của dịch covid – 19, các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm, các hoạt động tập thể, hoạt động phong trào… bị hạn chế. Nhà trường không tổ chức được các hoạt động giáo dục bên ngoài lớp học một thời gian khá dài vì thực hiện giãn cách phòng chống dịch. Do vậy, giáo viên chủ nhiệm tổ chức các tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề nhằm tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh là một biện pháp hữu hiệu.
II. Tăng cƣờng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề ở trƣờng P Bắc Yên hành
1. Tổ chức thực hiện sinh hoạt lớp theo chủ đề
1.1. Xây dựng kế hoạch chƣơng trình hoạt động sinh hoạt lớp theo chủ đề.
1.1.1. Mục đích – yêu cầu:
– Tạo sự hào hứng, yêu thích cho các em học sinh khi có được những giây phút trải nghiệm cảm xúc đầy ý nghĩa sau một tuần học tập vất vả.
– Hướng đến trọng tâm của công tác chủ nhiệm lớp là giáo dục tư tưởng, đạo đức; giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống; giáo dục định hướng nghề nghiệp cho học sinh.
– Nâng cao tinh thần trách nhiệm trong việc quản lý, khuyến khích sự tham gia của học sinh về mọi mặt trong việc giáo dục toàn diện học sinh.
– Tăng cường đổi mới phương thức hoạt động giáo dục của giáo viên chủ nhiệm lớp theo chủ đề nhằm giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống, giáo dục truyền thống; xây dựng nếp sống văn hóa, củng cố kỷ cương nề nếp, thực hiện giáo dục kỷ luật tích cực hiệu quả.
– Kết hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh và các tổ chức trong và ngoài nhà trường để giáo dục học sinh.
– Tùy vào đặc điểm đối tượng học sinh lớp chủ nhiệm và tình hình thực tiễn hoạt động của nhà trường, giáo viên chủ nhiệm chủ động lựa chọn thời gian tổ chức sinh hoạt lớp theo chủ đề cho hợp lí.
1.1.2. Hình thức tổ chức:
Tùy vào từng chủ đề có thể kết hợp các hình thức khác nhau như:
– Chiếu các video phim ngắn liên quan đến chủ đề sinh hoạt lớp.
– Thi hùng biện về các chủ đề.
– Tổ chức các trò chơi phù hợp.
– Sử dụng phương pháp đóng vai, kể chuyện, chia sẻ, giao lưu…
– Hình thức hoạt động giáo dục trải nghiệm.
– Chủ động phối hợp với phụ huynh học sinh và các tổ chức trong và ngoài nhà trường. Khuyến khích phụ huynh cùng tham gia, mời cựu học sinh, Ban giám hiệu, Đoàn trường cùng tham gia.
– Đan xen các tiết mục văn nghệ vừa liên quan đến chủ đề vừa có tính giải trí.
1.1.3. Nguyên tắc tổ chức:
– Bám sát mục tiêu giáo dục, chú trọng giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, giá trị sống và hướng nghiệp.
– Phát huy tối đa tính tích cực, tự giác của học sinh.
– Phù hợp với đối tượng học sinh và đặc điểm tâm lí lứa tuổi.
– Phát huy thế mạnh của hoạt động nhóm/tổ.
– Sử dụng linh hoạt các thiết bị, phương tiện dạy học và đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin.
– Đảm bảo tính thực tiễn, phù hợp với cơ sở vật chất, các điều kiện tổ chức hoạt động của nhà trường.
1.1.4. Các hoạt động cơ bản của tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề:
Phần đầu của tiết sinh hoạt lớp, dành 5-7 phút để kiểm điểm hoạt động tuần và kế hoạch tuần tới.
Tùy vào từng nội dung chủ đề cụ thể giáo viên có thể lựa chọn các hoạt động phù hợp, nhưng cơ bản gồm các hoạt động sau:
oạt động 1: Khởi động – kết nối chủ đề oạt động 2: Khám phá chủ đề oạt động 3: Thực hành – trải nghiệm chủ đề oạt động 4: Vận dụng chủ đề
oạt động 5: Đánh giá và xây dựng kế hoạch rèn luyện
1.1.5. Xây dựng nội dung các chủ đề ở các khối lớp:
Trên cơ sở mục tiêu giáo dục của nhà trường, nội dung hướng dẫn của Sở GD&ĐT Nghệ An về Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, an ninh, an toàn trường học hàng năm và tình hình thực tế của đơn vị, chúng tôi lựa chọn xây dựng nội dung các chủ đề sinh hoạt lớp cụ thể, phù hợp với nhận thức, tâm sinh lí học sinh từng khối lớp. Năm học 2019 – 2020, trong bước thử nghiệm ban đầu, chúng tôi khuyến khích giáo viên chủ nhiệm các lớp tìm, lựa chọn ít nhất 3 chủ đề mà bản thân tâm đắc và phù hợp với đặc điểm lớp chủ nhiệm để thực hiện. Đến năm học 2020 – 2021, hình thức giáo dục này tiếp tục được bàn thảo và tổ chức thực hiện với số chủ đề được tăng lên gấp đôi. Mỗi học kỳ, mỗi lớp triển khai được ít nhất 3 chủ đề. Khuyến khích các lớp tổ chức sinh hoạt theo chủ đề hàng tháng, mỗi tháng một lần. Năm học 2021 – 2022, chúng tôi xây dựng Kế hoạch đổi mới tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề tạo nên hoạt động giáo dục đồng bộ ở tất cả các khối lớp trong nhà trường. Theo đó, mỗi khối lớp tổ chức sinh hoạt lớp theo chủ đề mỗi tháng một lần, (riêng tháng 3 thực hiện 2 chủ đề), thời gian thực hiện ở tuần nào trong tháng là do giáo viên chủ nhiệm chủ động lựa chọn. Các chủ đề ở từng khối lớp được chúng tôi lựa chọn, xây dựng như sau:
Khối 10: Gồm các chủ đề:
– Học sinh với văn hóa giao thông.
– Kỹ năng học tập trong thời đại 4.0.
– Trách nhiệm của học sinh đối với bản thân, gia đình và cộng đồng.
– Nét đẹp văn hóa ứng xử của học sinh trong nhà trường.
– Tôn trọng sự khác biệt.
– Tôi chọn sống trung thực.
– Sống để yêu thương.
– Nhận ra điểm mạnh của người khác.
– Tìm hiểu các ngành nghề trong xã hội hiện nay.
– Nghề nghiệp gắn với năng lực bản thân.
Khối 11: Các chủ đề sau:
– Nói lời cảm ơn và xin lỗi.
– Kỹ năng tiếp nhận và xử lí thông tin. – Thanh niên với tình bạn, tình yêu.
– Kỹ năng ứng phó với căng thẳng và kiểm soát cảm xúc.
– Tìm hiểu thị trường lao động trong thời đại 4.0.
– Hợp tác trong hoạt động tập thể.
– Thanh niên với vấn đề giới và bình đẳng giới.
– Người mẹ vĩ đại.
– Tôi muốn đạt ước mơ.
– Hướng nghiệp qua những tấm gương tiêu biểu.
Khối 12: Với các chủ đề:
– Sử dụng mạng xã hội an toàn và hiệu quả.
– Kỹ năng quản lý thời gian. – Lớp học hạnh phúc.
– Kỹ năng giải quyết xung đột trong cuộc sống.
– Thanh niên với vấn đề lựa chọn nghề nghiệp trong thời đại công nghệ số.
– Kỹ năng thiết lập mục tiêu của bản thân.
– Khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
– Thanh niên lập thân, lập nghiệp.
– Kỹ năng đọc sách hiệu quả.
– Thanh niên với mục tiêu trở thành công dân toàn cầu.
1.2. Triển khai thực hiện sinh hoạt lớp theo chủ đề ở các khối lớp.
1.2.1. Thành lập bộ phận tư vấn hỗ trợ cho giáo viên chủ nhiệm
Sau khi xây dựng khung nội dung chương trình các chủ đề, chúng tôi thành lập bộ phận tư vấn, hỗ trợ giáo viên chủ nhiệm trong việc tổ chức thực hiện tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề. Thành viên của nhóm tư vấn ban đầu là những thành viên trong Ban Tư vấn học đường. Sang năm học 2020 – 2021, hạt nhân của bộ phận tư vấn là giáo viên được tham gia chương trình tập huấn giáo viên chủ nhiệm do Sở GD&ĐT Nghệ An tổ chức. Từ năm học 2021 – 2022, trường chúng tôi có 03 giáo viên chủ nhiệm giỏi cấp tỉnh, mỗi giáo viên chủ nhiệm giỏi được phân công làm công tác chủ nhiệm một khối lớp và nhận nhiệm vụ tư vấn, hỗ trợ cho các giáo viên chủ nhiệm cùng khối lớp với mình. Nhờ sự tư vấn, hỗ trợ nhiệt tình của bộ phận tư vấn mà những khó khăn, e ngại ban đầu của giáo viên chủ nhiệm khi thực hiện hình thức sinh hoạt lớp này đã được gỡ bỏ.
1.2.2. Triển khai sinh hoạt lớp theo chủ đề đồng loạt ở tất cả các khối lớp.
Từ việc khuyến khích giáo viên chủ nhiệm tìm tòi, lựa chọn chủ đề sinh hoạt lớp, khi thấy hiệu ứng và hiệu quả của hoạt động rất tích cực, đến nay trường chúng tôi đã triển khai thực hiện sinh hoạt lớp theo chủ đề đồng bộ ở tất cả các khối lớp. Dựa vào khung Kế hoạch đổi mới sinh hoạt lớp theo chủ đề giáo viên chủ nhiệm các khối lớp thiết kế giáo án sinh hoạt lớp khá bài bản. Trong quá trình thực hiện, nếu có khó khăn thì liên hệ bộ phận tư vấn để được hỗ trợ nhiệt tình và kịp thời. Đến nay, tất cả 42 giáo viên chủ nhiệm của 42 lớp học trường THPT Bắc Yên Thành đã rất thành thục trong việc tổ chức hoạt động giáo dục này, tạo nên những tiết sinh hoạt lớp sôi nổi, sinh động, hấp dẫn, trở thành nỗi mong chờ của học sinh trong mỗi cuối tuần. Và theo đó, hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường đạt được hiệu quả khá tốt.
2. hiệu quả của việc giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt lớp theo chủ đề
2.1. Về phía giáo viên
2.1.1. Nâng cao vai trò và trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh.
Lâu nay vẫn tồn tại một thực tế là có một bộ phận giáo viên chủ nhiệm chỉ quan tâm đến việc quản lí lớp học một cách máy móc. Họ ít khi chủ động tạo nên những sân chơi lành mạnh, bổ ích, mở ra những cơ hội để học sinh được thể hiện năng khiếu, năng lực cá nhân, bày tỏ tâm tư, tình cảm và mong muốn của bản thân với thầy cô, bạn bè, bạn khác giới… Dường như họ quan tâm nhiều đến việc học sinh tuân thủ đúng nội qui trường lớp, đảm bảo thi đua hàng tuần, hàng tháng hơn là quan tâm đến việc rèn giũa, định hướng cho các em lối sống văn minh, tự tin, tự trọng, trang bị các kỹ năng mềm cho hành trang vào đời. Các tiết sinh hoạt lớp cuối tuần cũng vì thế thường nặng về tính chất hành chính, chủ yếu là kiểm điểm, trách phạt học sinh vi phạm… khiến tiết học trở nên nặng nề, nhàm chán, ít có tính giáo dục.
Khi thu hút được tất cả giáo viên chủ nhiệm vào phong trào đổi mới tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề, thầy cô chủ nhiệm tất yếu phải thay đổi phương pháp quản lý lớp học, thay đổi tư duy giáo dục học sinh. Và như vậy, vai trò của người giáo viên chủ nhiệm lớp trong việc giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh cũng được nâng cao. Khi giáo viên chủ nhiệm phát huy hết vai trò trách nhiệm, khả năng, tâm huyết của mình để trở thành cầu nối giữa hoạt động giảng dạy và hoạt động giáo dục sẽ góp phần rất lớn vào sự thành công trong việc giáo dục toàn diện cho học sinh.
2.1.2. Thay đổi nhận thức của giáo viên chủ nhiệm về tiết sinh hoạt lớp, tạo phong trào thi đua đổi mới tiết sinh hoạt lớp ở nhà trường.
Thực hiện theo Kế hoạch đổi mới sinh hoạt lớp theo chủ đề của Ban giám hiệu nhà trường, hầu hết giáo viên chủ nhiệm đều nhận thấy những sự thay đổi tích cực, hiệu quả. Tiết sinh hoạt lớp trở thành một diễn đàn mà ở đó các em được chia sẻ yêu thương, những buồn vui và hỗ trợ nhau giải quyết những khó khăn. Ở đó, học sinh có quyền dân chủ, được nói lên tiếng nói của mình, mà không phải thực hiện các khuôn mẫu do giáo viên áp đặt. Học sinh được mở rộng các mối liên hệ, tăng cường sự hiểu biết, giúp đỡ lẫn nhau. Đây cũng là cơ hội giúp các em vừa học vừa chơi, hoàn thiện đạo đức, lối sống, phát triển kỹ năng sống của mình. Học sinh không còn cảm giác sợ hãi mỗi khi đến tiết sinh hoạt, không những thế các em cảm thấy yêu thích hơn những giờ sinh hoạt lớp theo chủ đề. Qua các tiết sinh hoạt lớp, các em được giáo dục hình thành các phẩm chất tốt đẹp như trung thực, nhân ái, tự lập, có trách nhiệm… hình thành được lối sống lành mạnh, văn minh, lịch sự, được rèn luyện được các kỹ năng giao tiếp, hợp tác, kỹ năng kiểm soát cảm xúc, giải quyết xung đột… trở thành những công dân toàn cầu. Đổi mới tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề để tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh là một việc làm cần thiết của giáo viên chủ nhiệm, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục.
Từ sự thay đổi nhận thức của giáo viên chủ nhiệm về tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề trong việc giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh, các giáo viên chủ nhiệm ở đơn vị sở tại đã tạo ra được một phong trào thi đua sinh hoạt lớp theo chủ đề sôi nổi, tích cực, hiệu quả. Nếu như trước đây, việc đổi mới tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề chỉ diễn ra đơn lẻ ở một số giáo viên theo kiểu
“mạnh ai nấy làm”, không có kế hoạch cụ thể, lâu dài, các chủ đề đưa ra cũng theo sở thích, không có sự đồng bộ nên chưa tạo được một hiệu ứng mạnh mẽ. Giờ đây, dựa theo kế hoạch sinh hoạt lớp theo chủ đề từ đầu năm của Ban giám hiệu nhà trường, tùy vào điều kiện thực tế, các lớp đã tổ chức sinh hoạt lớp theo chủ đề của từng tháng với các hình thức đa dạng, phong phú. Có những tập thể lớp dù trong tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, lớp phải tiến hành học trực tuyến nhưng cả giáo viên chủ nhiệm và học sinh đều nỗ lực, cố gắng để tiến hành sinh hoạt lớp theo chủ đề. Sau mỗi tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề, giáo viên chủ nhiệm chia sẻ những cảm xúc, hình ảnh, video tiết học lên trang facebook hoặc nhóm zalo của trường. Hàng tháng, Ban giám hiệu nhà trường sẽ kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở các lớp thực hiện đúng kế hoạch. Chính sự đồng bộ thực hiện từ Ban giám hiệu nhà trường đến các giáo viên chủ nhiệm và các em học sinh đã tạo ra một hiệu ứng lan tỏa tích cực. Thông qua hoạt động này, các em cảm thấy rất thú vị, được nói lên quan điểm, tiếng nói cá nhân, được bày tỏ tình cảm, cảm xúc chân thành, được tôn trọng, yêu thương… Nhờ đó, các em dần hình thành cho mình hành vi tốt đẹp, lối sống lành mạnh, văn minh, rèn luyện được nhiều kỹ năng có ích cho bản thân. Đây chính là nền tảng để giúp các em hình thành phẩm chất đạo đức, lối sống kỹ năng sống, là hành trang vững chắc cho các em vào đời.
2.2. Về phía học sinh
2.2.1. Góp phần hình thành cho học sinh phẩm chất trung thực, nhân ái, tự lập, có trách nhiệm.
Để chuẩn bị hành trang vào đời, các em học sinh không chỉ mang theo vốn kiến thức đã được học mà còn phải là người có đạo đức tốt. Giáo dục phẩm chất đạo đức cho học sinh là một nhiệm vụ rất quan trọng giúp các em nhận biết được việc gì đúng, việc gì sai, việc gì nên làm, việc gì không nên làm, ứng xử đúng đắn thông qua các mối quan hệ hàng ngày. Để đạt được hiệu quả giáo dục phẩm chất đạo đức cho học sinh thì trong các tiết sinh hoạt lớp cuối tuần, thay vì chê bai, phê bình các em trước lớp khiến các em tự ti, dễ tổn thương, giáo viên tiến hành tổ chức sinh hoạt lớp theo các chủ đề để giúp các em nhận thức, hình thành hành vi, phẩm chất đạo đức đúng đắn như trung thực, nhân ái, tự lập, có trách nhiệm…
Góp phần hình thành cho học sinh phẩm chất trung thực: Trong xã hội ngày nay, con người cần hoàn thiện nhân cách của mình với phẩm chất trung thực. Trung thực là thành thực với người khác và với cả chính mình, chân thật trong từng lời nói và hành động, luôn tôn trọng sự thật, lẽ phải, sống ngay thẳng, thật thà, dũng cảm nhận lỗi khi mắc khuyết điểm. Đức tính trung thực là rất cần thiết, đáng quý mà mọi người cần có, nhất là các em học sinh để có thể tự lập, hoàn thiện chính mình, trở thành công dân tốt và thành công. Bởi đức tính trung thực là nhân tố cơ bản nhất để hình thành nhân cách, là bàn đạp vững chắc để tạo nên các đức tính khác. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn một bộ phận không nhỏ học sinh có những biểu hiện thiếu trung thực trong học tập, rèn luyện đạo đức như: quay cóp khi kiểm tra thi cử, giả mạo chữ kí phụ huynh, nói dối cha mẹ đi học thêm hoặc tham gia các hoạt động của trường để đi chơi, ngụy biện mọi lí do cho việc không học bài, làm bài tập về nhà… khiến cho người làm quản lí và giáo viên chủ nhiệm như chúng tôi không khỏi lo lắng, trăn trở. Chính vì thế, trong quá trình giáo dục đạo đức cho các em qua các tiết sinh hoạt lớp, chúng tôi đã lồng ghép các chủ đề nhằm giáo dục, hình thành ở các em phẩm chất trung thực.
Ví dụ khi tổ chức tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề tháng 12 ở khối 10 với chủ đề: Tôi chọn sống trung thực, giáo viên đã tiến hành chia lớp thành 4 nhóm tìm hiểu với 4 nhiệm vụ cụ thể như sau: