SKKN Tổ chức một số trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 2

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài: 

Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu, rất quan trọng của nhân cách con người Việt Nam. Toán học với tư cách là một môn khoa học nghiên cứu một số mặt của thế giới hiện thực, có một hệ thống kiến thức cơ bản và phương pháp nhận thức cơ bản rất cần thiết cho đời sống, sinh hoạt, lao động. Đó cũng là những công cụ rất cần thiết để học các môn học khác và tiếp tục nhận thức thế giới xung quanh và để hoạt động có hiệu quả trong thực tiễn.

Khả năng giáo dục nhiều mặt của môn toán rất to lớn. Nó có nhiều khả năng để phát triển tư duy lôgíc, bồi dưỡng và phát triển những thao tác trí tuệ cần thiết để nhận thức thế giới hiện thực như trừu tượng hóa, khái quát hóa, phân tích, tổng hợp, so sánh dự đoán, chứng minh và bác bỏ. Nó có vai trò to lớn trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ,  phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề có căn cứ khoa học, toàn diện, chính xác. Nó có nhiều tác dụng trong việc phát triển trí thông minh, tư duy độc lập, linh hoạt, sáng tạo trong việc hình thành  và rèn luyện tư duy trong mọi lĩnh vực hoạt động của con người, góp phần giáo dục ý trí và những đức tính như cần cù nhẫn nại, ý thức vượt khó khăn. 

   Yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy học môn toán ở bậc Tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì vậy người giáo viên phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em tham gia vào các hoạt động học tập. Trò chơi học tập là một hoạt động mà các em hứng thú nhất. Nó giúp cho các em thay đổi động hình, chống mệt mỏi; Tăng cường khả năng thực hành, vận dụng kiến thức đã học; Phát triển hứng thú, tập thói quen tập trung, tính độc lập, ham hiểu biết và khả năng suy luận. Thông qua các trò chơi, các em sẽ lĩnh hội được những tri thức toán học một cách dễ dàng, củng cố, khắc sâu kiến thức một cách vững chắc, tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập.  Chính vì những lý do nêu trên mà tôi đã chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Tổ chức một số trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 2”.

1.2. Mục đích nghiên cứu: 

Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Toán ở Tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tăng cường hoạt động cá nhân phối hợp với học tập giao lưu. Hình thành và rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực hành,  tăng cường tinh thần đoàn kết, hợp tác trong học tập và giải quyết vấn đề.

Góp phần gây hứng thú học tập môn Toán cho học sinh- một môn học được coi là khó, khô khan thì việc đưa ra trò chơi toán học nhằm mục đích để các em học mà chơi, chơi mà học. Trò chơi toán học không những chỉ giúp các em lĩnh hội được kiến thức mà còn giúp các em củng cố và khắc sâu hơn các kiến thức đó.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

– Tìm hiểu và nghiên cứu về các trò chơi học tập Toán 2. Tìm hiểu về thực trạng tài liệu và cách tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Toán 2.

– Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 2

– Tài liệu: Sách giáo khoa Toán, sách hướng dẫn giáo viên, sách trò chơi toán học nói chung.

1.4. Phương pháp nghiên cứu: 

Để thực hiện được sáng kiến này, tôi đã sử dụng các phương pháp sau:

1.4.1.Nghiên cứu tài liệu, điều tra  khảo sát  thực tế:  

Đọc các tài liệu sách, báo, tạp chí giáo dục… có liên quan để nắm được những yêu cầu và cách thức tổ chức trò chơi trong dạy- học toán. Nghiên cứu kĩ nội dung từng mạch kiến thức, từng bài để thiết kế các trò chơi phù hợp.

–  Dự giờ, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp về nội dung các trò chơi toán học.

1.4.2. Thống kê, xử lí số liệu và thực nghiệm sư phạm: 

– Thu thập các minh chứng, các số liệu.

-Tổ chức và tiến hành thực nghiệm sư phạm. Tổng kết rút kinh nghiệm qua quá trình thực hiện.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:

Học sinh Tiểu học tiếp thu nhanh nhưng cũng nhanh quên khi các em không tập trung cao độ. Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú trong học tập cho học sinh và phải thường xuyên cho các em được luyện tập.

Học sinh Tiểu học rất dễ xúc động và thích tiếp xúc với một sự vật, hiện tượng nào đó nhất là những hình ảnh gây cảm xúc mạnh.

Trẻ hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới, song các em chóng chán. Do vậy trong dạy học giáo viên phải sử dụng nhiều đồ dùng dạy học, đưa học sinh đi tham quan, đi thực tế, tăng cường thực hành, tổ chức các trò chơi xen kẽ… để củng cố khắc sâu kiến thức.

Hoạt động vui chơi là hoạt động mà động cơ của nó nằm trong chính quá trình hoạt động của bản thân trò chơi chứ không nằm ở kết quả chơi.

Trò chơi là loại phố biến của hoạt động vui chơi và chơi theo luật, luật của trò chơi chính là các quy tắc định ra mục đích, kết quả và yêu cầu của hành động trò chơi, luật của trò chơi có thể tường minh, có thể không.

Trò chơi học tập là trò chơi mà luật của nó bao gồm các quy tắc gắn với kiến thức kỹ năng có được trong hoạt động học tập, gần với nội dung bài học, giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm của bản thân để chơi. Thông qua chơi, học sinh được vận dụng các kiến thức kỹ năng đã học vào các tình huống của trò chơi và do đó học sinh được thực hành luyện tập củng cố mở rộng kiến thức kỹ năng đã học. Như vậy trong trò chơi học tập các kỹ năng môn toán được đưa vào trò chơi.

Chơi là một nhu cầu cần thiết đối với học sinh Tiểu học, có thể nói nó quan trọng như ăn, ngủ, học tập trong đời sống các em. Chính vì vậy các em luôn tìm mọi cách và tranh thủ thời gian trong mọi điều kiện để chơi. Được chơi các em sẽ tham gia hết sức tự giác và chủ động. Khi chơi các em biểu lộ tình cảm rất rõ ràng như niềm vui khi thắng lợi và buồn bã khi thất bại. Vui mừng khi thấy đồng đội hoàn thành nhiệm vụ, bản thân các em thấy có lỗi khi không làm tốt được nhiệm vụ của mình. Vì tập thể mà các em khắc phục khó khăn, phấn đấu hết khả năng để mang lại thắng lợi cho tổ, nhóm trong đó có mình. Đây chính là đặc tính thi đua rất cao của các trò chơi. Vì vậy khi đã tham gia trò chơi, học sinh thường vận dụng hết khả năng về sức lực, tập trung sự chú ý, trí thông minh và sự sáng tạo của mình.

Trò chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động của học sinh, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự giác tích cực. Giúp học sinh rèn luyện củng cố kiến thức đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua hoạt động chơi.

Trò chơi học tập rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy hoạt động trí tuệ, nhờ sử dụng trò chơi học tập mà quá trình dạy học trở thành một hoạt động vui và hấp dẫn hơn, cơ hội học tập đa dạng hơn.

Trò chơi không chỉ là phương tiện mà còn là phương pháp giáo dục.

2.2.Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:

2.2.1.Thực trạng:

Qua tìm hiểu thực tế, dự giờ đồng nghiệp tôi nhận thấy: 

– Giáo viên rất ít khi tổ chức trò chơi trong các giờ học Toán.

– Tổ chức trò chơi học tập trong giờ học Toán còn nặng về hình thức (chơi cho có), chưa quan tâm đến tác dụng, hiệu quả của trò chơi.

– Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi chưa đúng, đủ các bước của một trò chơi học tập.

– Một số học sinh nhút nhát, học sinh chậm tiến còn chưa chủ động, chưa tích cực và ngại tham gia trò chơi, tham gia các hoạt động tập thể nên việc ghi nhớ, khắc sâu kiến thức bài học gặp khó khăn.

Cụ thể:

2.2.2.Nguyên nhân của thực trạng:

– Giáo viên chưa nghiên cứu kĩ nội dung kiến thức bài dạy để thiết kế những trò chơi phù hợp với nội dung kiến thức của từng phần, từng tiết dạy.

– Phần lớn giáo viên có suy nghĩ: Đối với môn Toán, chỉ cần cho các em áp dụng thực hành làm thật nhiều bài tập thì sẽ giúp các em nắm và củng cố, khắc sâu được kiến thức.

– Để tổ chức một trò chơi học tập nói chung và tổ chức trò chơi học tập trong môn toán nói riêng đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị những đồ dùng và dụng cụ cần thiết cho trò chơi. Nhưng trong thực tế nhiều giáo viên có suy nghĩ “ ngại” chuẩn bị nên không tổ chức cho học sinh chơi.

2.3. Các biện pháp thực hiện:       

Biện pháp 1.Giáo viên nghiên cứu để nắm vững yêu cầu và cách thức tổ chức trò chơi trong giờ học Toán:

Để tổ chức một trò chơi học tập trong dạy học môn Toán nói chung và môn Toán lớp 2 nói riêng, chúng ta phải dựa vào nội dung bài học, điều kiện thời gian, đối tượng học sinh để đưa ra các trò chơi phù hợp. Song muốn tổ chức một trò chơi học tập trong dạy Toán có hiệu quả cao thì trò chơi đó phải đảm bảo đầy đủ các yêu cầu sau:

+ Trò chơi phải mang ý nghĩa giáo dục.

+ Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học hoặc kích thích sự tìm hiểu khám phá của học sinh đối với một nội dung mới. Mục đích của trò chơi sẽ quy định hành động chơi được thiết kế trong trò chơi.

+ Trò chơi phải phù hợp với tâm sinh lý học sinh , phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của lớp, của nhà trường.

+ Hình thức tổ chức trò chơi phải đa dạng, phong phú.

+ Trò chơi phải được chuẩn bị chu đáo từ cách luật chơi, cách thức chơi, dụng cụ được sử dụng trong trò chơi , dự kiến số lượng học sinh tham gia, phần thưởng và dự kiến cả các tình huống phát sinh từ trò chơi.

+ Trò chơi phải gây được hứng thú đối với học sinh.

            Nắm vững được các yêu cầu trên của một trò chơi là yếu tố quan trọng, quyết định đến việc lựa chọn trò chơi phù hợp với mục đích, nội dung bài học , đối tượng học sinh, đồng thời phù hợp với thời gian, không gian lớp học và các điều kiện về cơ sở vật chất của lớp, của trường và của địa phương. 

* Cách thức tổ chức trò chơi:

+ Xác định định thời gian, thời điểm tiến hành trò chơi : thường được tiến hành khoảng từ 5- 7 phút, thời điểm tổ chức phụ thuộc vào mục đích của trò chơi đó.

+ Giới thiệu trò chơi: Nêu tên trò chơi. Hướng dẫn chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu ra quy định chơi.

+ Chơi thử và qua đó nhấn mạnh luật chơi.

+ Chơi thật.

+ Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người chơi. Giáo viên có thể nêu thêm những kiến thức được củng cố, khắc sâu, những sai lầm cần tránh.

+ Thưởng phạt: Phân minh, đúng luật chơi sao cho người chơi chấp nhận thoải mái và tự giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích hứng thú học tập của học sinh. Phạt những học sinh phạm luật chơi bằng những hình thức vui nhộn như: hát một bài, đọc một bài thơ, nhảy lò cò 1 vòng quanh lớp, đọc một bảng nhân, bảng chia…