SKKN Tổ chức trò chơi có nội dung toán học lớp 2 chương trình VNEN

1. MỞ ĐẦU

          1.1. Lí do chọn đề tài: 

Chúng ta đều nhận thấy, ở học sinh Tiểu học việc nhận thức một vấn đề nào đó thường bị chi phối bởi rất nhiều các yếu tố và hoạt động bên ngoài, đó chính là các yếu tố khách quan. Đặc biệt ở các lớp đầu cấp tiểu học, sự tập trung học tập và hoạt động chưa cao, nhận thức tri giác của các em mang tính chất trực giác, sự chú ý không chủ định còn chiếm ưu thế. Sự chú ý này chưa bền vững nhất là đối với đối tượng ít thay đổi. Do thiếu khả năng phân tích, tổng hợp, sự chú ý của học sinh còn bị phân tán và lôi cuốn vào các hình ảnh trực quan, gợi cảm.

Ở những năm học trước khi Trường Tiểu học Đông Cương chưa dạy thực nghiệm chương trình VNEN, trong các tiết dự giờ thăm lớp, trao đổi với giáo viên lớp 2, qua tìm hiểu sách báo, tài liệu, qua kinh nghiệm thực tế giảng dạy ở trường, tôi nhận thấy các hình thức tổ chức hoạt động học tập trong giờ toán còn đơn điệu nghèo nàn. Việc sử dụng hình thức trò chơi trong dạy học toán chưa thực sự chú trọng. Sở dĩ có tình trạng trên là do bản thân mỗi đồng chí giáo viên chưa thấy hết ý nghĩa, tác dụng của trò chơi trong giờ học toán, tài liệu nói về hình thức trò chơi học tập còn hiếm. Một số tài liệu có đưa ra các hình thức trò chơi phong phú song chưa sát thực, không mang tính khả thi. Bên cạnh đó giáo viên không được tập huấn về thiết kế trò chơi, trong khi trình độ giáo viên lại không đồng đều. Vì thế, khi giáo viên dạy theo thiết kế của sách giáo viên thì có một số kiến thức (bài) sẽ trở thành nhàm chán, đơn điệu đối với học sinh có trình độ cao hoặc khó hiểu đối với học sinh có trình độ thấp. Do đó không kích thích được tính tò mò, ham hiểu biết của học sinh cũng như không củng cố khắc sâu kiến thức và gây hứng thú học tập cho các em. Trong những năm gần đây khi được tham gia giảng dạy chương trình VNEN, tôi nhận thấy các  trò chơi toán học trong sách Hướng dẫn học Toán được quan tâm và đa dạng các hình thức trò chơi  được sử dụng trong giờ học toán đã tạo hứng thú cho các em, giúp các em yêu thích, say mê học toán và khi dùng thường xuyên, liên tục thì thao tác của các em sẽ trở nên thành thạo. 

 Từ những lí do trên, tôi mạnh dạn đưa ra một số trò chơi nhằm giúp học sinh hứng thú khi học toán ở lớp 2. Song ở đây tôi chỉ đưa ra một số trò chơi mang tính sưu tầm, thiết kế mà chưa phải là sự khái quát để trở thành một mô hình. Do vậy không tránh khỏi những thiếu sót, khiếm khuyết. 

Được sự quan tâm, giúp đỡ của ban giám hiệu Trường Tiểu học  Đông Cương, tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Tổ chức trò chơi có nội dung toán học lớp 2 chương trình VNEN”.

          1.2. Mục đích nghiên cứu:

– Tìm hiểu mục đích yêu cầu khi thiết kế trò chơi toán học cho học sinh Tiểu học.

– Thiết kế một số trò chơi toán học phục vụ các bài dạy trong nội dung chương trình toán 2, góp phần nâng cao chất lượng dạy học toán trong nhà trường.

          1.3. Đối tượng nghiên cứu:

– Một số trò chơi có nội dung toán học.

– Một số phương pháp về tổ chức trò chơi có nội dung toán học.

          1.4. Phương pháp nghiên cứu:

Trên cơ sở nghiên cứu tài liệu, hệ thống nội dung chương trình Sách hướng dẫn học Toán 2 theo 5 mạch kiến thức. Tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

+ Phương pháp điều tra: Điều tra thực tế hình thức tổ chức các trò chơi toán học lớp 2.

+ Phương pháp lí thuyết: Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến trò chơi toán học.

+ Phương pháp thực nghiệm: Tổ chức dạy thực nghiệm trên đối tượng mình nghiên cứu.

+ Phương pháp phân tích, tổng hợp: Sau khi tìm hiểu về tổ chức trò chơi toán hoc và tham khảo, tài liệu, tôi tiến hành phân tích, tổng hợp việc sử dụng trò chơi có nội dung toán học lớp 2. 

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

         2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm: 

         Học sinh tiểu học luôn hiếu động, ham chơi, thích tìm hiểu cái mới lạ nhưng lại chóng chán. Đối với trẻ, trò chơi là phát hiện mới, kích thích tính tò mò, muốn tìm hiểu khám phá. Do vậy quan điểm “Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt động học tập” (Jpagét) phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh Tiểu học cũng như hình thức tổ chức dạy học của nhà trường Tiểu học. Trò chơi toán học ở tiểu học nói chung và học sinh lớp 2 nói riêng bao gồm các trò chơi có mục đích học tập rõ rệt, là phương pháp dạy học tích cực có sử dụng nhiều kỹ thuật dạy học tích cực như kỹ thuật đặt câu hỏi, kỹ thuật chia nhóm, kỹ thuật KWL, … theo chuyên đề “Phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực” hiện nay mà Phòng giáo dục đã triển khai.

         2.1.1. Mục đích của trò chơi toán học.

Xét về mục đích phục vụ dạy học nói chung, trò chơi toán học có thể là:

– Trò chơi nhằm dẫn dắt hình thành tri thức mới.

– Trò chơi nhằm củng cố tri thức, rèn luyện kỹ năng.

          – Trò chơi nhằm ôn tập, rèn luyện tư duy trong giờ ngoại khoá.

         2.1.2. Ý nghĩa, tác dụng của trò chơi toán học.

          Trong quá trình dạy học toán ở Tiểu học, sử dụng trò chơi học tập có những tác dụng như:

– Giúp học sinh thay đổi loại hình hoạt động trong giờ học, làm cho giờ học bớt căng thẳng, tạo cảm giác thoải mái dễ chịu, giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhẹ nhàng, gây hứng thú học tập, góp phần làm cho tiết học trở nên sinh động.

– Học sinh biết vận dụng kiến thức đã học vào trò chơi làm cho kiến thức được khắc sâu hơn. 

– Kích thích sự tìm tòi, tạo cơ hội để học sinh tự thể hiện mình.

– Thông qua trò chơi, học sinh có thể giúp đỡ nhau, vận dụng kiến thức năng nổ, hoạt bát, kích thích trí tưởng tượng, trí nhớ. Từ đó phát triển tư duy mềm dẻo, học tập cách xử lý thông minh trong những tình huống phức tạp, tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống để dễ dàng thích nghi với điều kiện đổi mới của xã hội.

           – Khi tham gia chơi học sinh phải sử dụng nhiều giác quan cùng một lúc để phân tích, so sánh, tổng hợp; từ đó ngôn ngữ và tư duy được phát triển.

           – Nhiều học sinh cùng lúc được tham gia chơi, giúp giáo viên đánh giá được nhận thức của từng học sinh để uốn nắn kịp thời 

Ngoài ra, thông qua hoạt động trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tính đoàn kết, thân ái giúp đỡ nhau, lòng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm…

        2.2. Thực trạng tổ chức trò chơi có nội dung toán học ở lớp 2.

        2.2.1. Về phía giáo viên: 

– Trong quá trình dạy học, giáo viên chưa thường xuyên tổ chức trò chơi vì tâm lí ngại khó. Việc sử dụng hình thức trò chơi trong dạy học toán chưa thực sự chú trọng. 

– Giáo viên khi lên lớp chỉ cố gắng hoàn thành các kiến thức mà bài học nêu ra mà chưa chú trọng đến việc thay đổi các hình thức dạy học để  khắc sâu được kiến thức cho học sinh một cách nhanh nhất. Khi tổ chức nhiều giáo viên còn đưa yêu cầu quá cao hay nhiều kiến thức cùng một lúc.

–  Bên cạnh đó, kiến thức ở các bài học còn nặng và chất lượng học sinh trong lớp không đồng đều nên khó tổ chức trò chơi trong giờ học toán. 

        2.2.2. Về phía học sinh: 

Do vốn kiến thức, vốn sống của các em còn nghèo nàn, khả năng tư duy của học sinh lớp 2 chủ yếu dựa vào trực quan nên suy luận của các em thường là các phán đoán mò mẫm. Vì vậy, học sinh lớp 2 thường mắc nhiều sai lầm khi gặp các dạng toán có yếu tố đơn vị đo đại lượng, yếu tố thống kê và dễ quên khi thực hành 4 phép tính. Do đó đòi hỏi giáo viên cần hướng dẫn một cách tỉ mỉ và phải có biện pháp thiết thực để học sinh lĩnh hội kiến thức một cách dễ dàng, nếu không dùng thường xuyên, liên tục thì thao tác của các em sẽ trở nên bỡ ngỡ lúng túng. 

Khi tham gia chơi, học sinh chưa thực sự hiểu được mục đích, ý nghĩa và tác dụng của trò chơi. Các em thường có tâm lí chơi trò chơi để được “chơi”, được thoải mái mà chưa có ý thức tham gia trò chơi để lĩnh hội, khắc sâu kiến thức, vận dụng kiến thức đã học vào thực hành.

       2.2.3 Kết quả, hiệu quả của thực trạng trên.

        Theo TT22/2016/TT-BGDDT việc đánh giá học sinh đối với từng môn học theo 3 mức: hoàn thành tốt, hoàn thành, chưa hoàn thành. Qua khảo sát đầu năm của lớp 2B  năm học ……..có kết quả như sau:

                  Từ thực trạng trên, tôi mạnh dạn áp dụng một số kinh nghiệm về tổ chức các trò chơi có nội dung toán học đối với lớp mình phụ trách và cùng chia sẻ với đồng nghiệp trong khối, trong trường; góp phần khắc phục những khó khăn trong việc tổ chức các trò chơi toán học lớp 2.

          2.3. Giải pháp đã sử dụng để tổ chức trò chơi có nội dung toán học ở lớp 2.

          2.3.1. Nguyên tắc khi tổ chức trò chơi toán học.

Khi thiết kế trò chơi toán học phải đảm bảo các nguyên tắc sau:

1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và sự phát triển.

– Bất kể một trò chơi toán học nào cũng phải chứa đựng trong đó một yếu tố toán học.

– Các trò chơi phải giúp học sinh rèn luyện kỹ năng toán học, phát triển trí tuệ, óc phân tích, tư duy sáng tạo.

– Trò chơi toán học phải kết hợp cả vận động lẫn trí tuệ, ở lớp dưới trò chơi toán học nặng về vận động, càng lên cao tính trí tuệ càng phải cao hơn.

1. Nguyên tắc vừa sức, dễ thực hiện.

– Trò chơi có sức hấp dẫn, thu hút được sự tham gia của học sinh tạo không khí vui vẻ thoải mái.

– Trò chơi phải phù hợp với quỹ thời gian (Sử dụng trong giờ học từ 5 đến 10 phút), thích hợp với môi trường học tập.

– Trò chơi không được quá khó, không đánh đố học sinh, phải gần gũi sát thực, phù hợp với tâm sinh lý  lứa tuổi học sinh lớp 2.

– Tổ chức trò chơi không quá cầu kỳ, phức tạp.

1. Nguyên tắc khai thác và thực hành.

– Sử dụng triệt để yêu cầu nội dung kiến thức cơ bản cũng như đồ dùng phương tiện có sẵn của môn học (ở thư viện, đồ dùng của học sinh, của sách Hướng dẫn học).

– Các đồ dùng tự làm được giáo viên khai thác từ những vật liệu gần gũi xung quanh (Từ các phế liệu như: vỏ hộp bánh kẹo, đầu gỗ, nắp chai, giấy bìa…) Sao cho đồ dùng vừa đảm bảo tính khoa học, tính giáo dục, tính thẩm mỹ nhưng ít tốn kém.

         2.3.2. Phân dạng các trò chơi toán học

Căn cứ vào các mạch kiến thức theo chương trình toán 2 tôi phân dạng các trò chơi toán học như:

– Trò chơi để dạy về đại lượng, đo đại lượng và các yếu tố thống kê.

– Trò chơi về kĩ năng giải toán

– Trò chơi về rèn luyện kỹ năng thực hành 4 phép tính.

– Trò chơi về dạy số và so sánh số

– Trò chơi dạy về các yếu tố hình học.

         2.3.3. Thiết kế các trò chơi toán học ở lớp 2

1. Trò chơi để dạy về đại lượng, đo đại lượng và các yếu tố thống kê

*/ Trò chơi thứ nhất : Thứ mấy – Ngày mấy?  

+/ Yêu cầu: Người chơi cần nắm vững số ngày trong 1 tuần, quan hệ giữa thứ và ngày trong tuần, giữa các tuần với nhau. Từ đó ứng dụng linh hoạt trong tình huống trò chơi.

+/ Thời gian chơi: 5 phút

+/ Chuẩn bị: Yêu cầu học sinh ôn lại ngày trong tuần, thứ trong tuần và quan sát ngày tổ chức trò chơi là thứ mấy trong tuần, ngày mấy trong tháng để suy ra những ngày khác. Giáo viên chuẩn bị sẵn câu hỏi vào 2 bên bảng hoặc 2 tờ giấy khổ to cho 2 đội.

+/ Luật chơi: Có thể tổ chức thi đua giữa 2 đội theo kiểu “tiếp sức” hoặc giữa 2 cá nhân biểu diễn, cả lớp cổ vũ. Chẳng hạn khi giáo viên hỏi: 

“ Hôm nay là thứ mấy? Cả lớp đồng thanh: Thứ ba, ngày ……..

Bây giờ cô mời 2 bạn lên thi đua điền đúng ngày trong tháng hoặc đúng thứ trong tuần, cô treo 2 tờ giấy chuẩn bị lên bảng và mời 2 bạn.

Khi cô giáo hô “ 5 phút bắt đầu” và tính giờ thì 2 bạn lên điền thứ trong tuần hoặc ngày trong tháng vào chỗ bỏ trống. Bạn nào xong sớm hơn thời gian cho phép và đúng thì được cả lớp khen ngợi bằng 1 tràng pháo tay và có thưởng. Nếu hết giờ thì cô xem bạn nào điền đúng nhiều hơn thì thắng, những phần các bạn điền chưa kịp sẽ mời học sinh dưới lớp tham gia và có thưởng.

         */ Trò chơi thứ 2: Thi tài ước lượng 

+/ Yêu cầu: Người chơi cần có khái niệm về đo độ dài, có kỹ năng thực hành đo, biết ứng dụng kiến thức để ước lượng các khoảng cách và giải quyết linh hoạt các nhiệm vụ, tái tạo các đơn vị đo.

Đo chiều cao của các bạn trong nhóm và viết kết quả vào bảng theo thứ tự từ thấp đến cao.

+/ Luật chơi: Các nhóm thi đua với nhau.

Trước tiên các em dự đoán thứ tự cao thấp trong nhóm rồi thực hành đo chiều cao của từng thành viên trong nhóm mình rồi viết số đo ra giấy nháp