SKKN Ứng dụng Công nghệ thông tin trong giảng dạy môn Âm nhạc ở lớp 5

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Như chúng ta đã biết âm nhạc có vai trò rất to lớn, âm nhạc đem đến những khoái cảm thẩm mỹ cao, là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống con người. Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với âm nhạc. Cuộc sống của các em không thể thiếu được loại nghệ thuật này. Môn Âm nhạc giúp các em hướng tới cái đẹp, góp phần giáo dục các em trở thành những người có đạo đức. Ngoài ra nó còn giúp các em có tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau những giờ học căng thẳng.

Trong những năm gần đây nắm bắt được tình hình thực tế những đòi hỏi của sự phát triển xã hội, Bộ giáo dục và đào tạo đã điều chỉnh bộ môn giáo dục nghệ thuật trong nhà trường và coi đây là môn học bắt buộc. Âm nhạc trong trường phổ thông tuy không đào tạo các em thành ca sỹ, nhạc sỹ, nhưng thông qua môn học này hình thành cho các em những kiến thức ban đầu, hình thành các kĩ năng, kĩ xảo, đặc biệt giúp các em có một thế giới tinh thần thoải mái hơn, phong phú hơn, giúp các em phát triển toàn diện hơn về mọi mặt: đức, trí, thể, mĩ… tạo cơ sở giúp các em học tốt các môn học khác.

Đổi mới phương pháp giáo dục nhằm tích cực hoá quá trình học tập của học sinh, để thực hiện được điều này, ngoài sự nghiên cứu về phương pháp truyền giảng, phương pháp tổ chức lớp học thì giáo viên còn phải nghiên cứu sử dụng các thiết bị công nghệ thông tin, các phần mềm hỗ trợ vào công tác  dạy học. Trong nhiều năm qua, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học đã góp phần nâng cao chất lượng giờ dạy, tích cực thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục. 

      Ở Việt Nam nói chung và trong ngành Giáo dục nói riêng việc sử dụng công nghệ thông tin đã trở nên phổ cập và mang tính thường nhật. Với việc giáo dục bộ môn Âm nhạc trong nhà trường phổ thông cũng vậy, trong mỗi tiết học Âm nhạc giờ đây để thoát khỏi cách dạy chay hoặc có chăng là với vài thứ đồ dùng lạc hậu, tính trực quan và thẩm mĩ thấp, người giáo viên có thể khai thác và sử dụng công nghệ thông tin như một công cụ hữu ích để việc giảng dạy Âm nhạc trở nên hấp dẫn và mang tính chuyên nghiệp hơn. Mọi thông tin, tài liệu hỗ trợ cho công việc giảng dạy Âm nhạc có thể khai thác được trên mạng Internet, các bài dạy đều có thể thiết kế trên máy tính…để trong giờ dạy người giáo viên sẽ không còn phải đưa những giáo cụ cũ mòn hay những bức tranh minh họa tĩnh lặng với tính minh họa không cao, hay những bản nhạc với chất lượng thu thanh kém cho học sinh nghe…   

Vì vậy nhằm phát huy tính tích cực của công nghệ thông tin trong việc giảng dạy môn Âm nhạc, đặc biệt là trong các tiết học Âm nhạc thường thức như: Giới thiệu nhạc sĩ nổi tiếng thế giới; Nghe nhạc; Giới thiệu nhạc cụ dân tộc; Giới thiệu nhạc cụ nước ngoài; Tập đọc nhạc… người giáo viên có thể thiết kế bài giảng với các phần mềm hỗ trợ trên máy tính như: PowerPoint (Phần mềm thiết kế các dạng trình chiếu), Violet 1.5, Encore 4.5 (Phần mềm chép và soạn nhạc), Internet (Mạng toàn cầu khai thác tất cả các thông tin cần có)… 

    Qua việc giảng dạy môn Âm nhạc nhiều năm, thực tế đã chứng minh là chất lượng các giờ học Âm nhạc có sử dụng công nghệ thông tin đều đem lại hiệu quả rất cao. Sự hứng thú trong học tập của học sinh thể hiện rất rõ nét, người giáo viên có nhiều cơ hội để nâng cao và mở rộng lượng kiến thức cần cung cấp cho học sinh…Các dẫn chứng, minh họa chính xác và hiệu quả hơn, cuối tiết học bên cạnh việc dạy và học môn Âm nhạc thì một việc quan trọng hơn đó là học sinh cũng đã một phần nào được giáo dục về thẩm mỹ, thái độ cảm thụ và thưởng thức âm nhạc. Đó là lí do tôi chọn chuyên đề: “Ứng dụng Công nghệ thông tin  trong giảng dạy môn Âm nhạc ở lớp 5 ”.

1.2. Mục đích nghiên cứu :

– Căn cứ vào cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc giảng dạy bộ môn Âm nhạc có ứng dụng công nghệ thông tin trong nhà trường.

– Đề ra một số biện pháp về áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy bộ môn Âm nhạc.

– Tạo được sự say mê hứng thú học tập trong bộ môn Âm nhạc.

– Bổ sung và hoàn thiện kiến thức cho bản thân.

          1.3. Đối tượng nghiên cứu : 

          – Phân môn dạy hát, phân môn dạy tập đọc nhạc, phân môn dạy âm nhạc thường thức.

 – Học sinh Tiểu học (lớp 5).

1.4. Phương pháp nghiên cứu :

 – Phương pháp trực quan. 

Trong mỗi tiết dạy Âm nhạc, dù đó là nội dung gì, học hát, tập đọc nhạc hay Âm nhạc thường thức ngoài việc học sinh quan sát tài liệu tư liệu thì giáo viên quan sát mức độ chú ý của học sinh là hết sức cần thiết.

– Phương pháp đàm thoại.

Trao đổi đàm thoại với học sinh để hiểu tâm tư suy nghĩ và sở thích của các em khi tham gia học tập môn Âm nhạc. Ngoài ra thường xuyên trao đổi với bạn bè đồng nghiệp đồng môn tìm ra những giải pháp để lôi cuốn học sinh tham gia học tập môn Âm nhạc với thái độ tích cực.

– Phương pháp đối chiếu so sánh.

Dự giờ các bạn đồng nghiệp, đồng môn và đối chiếu với những tiết học không sử dụng công nghệ thông tin.

– Phương pháp điều tra.

Qua điều tra cho thấy 100 % học sinh và giáo viên đều hứng thú với ứng dụng công nghệ thông tin trong mỗi tiết dạy – học.

2. PHẦN NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lý luận:

      Đầu tiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học giúp giáo viên nâng cao tính sáng tạo và trở nên linh hoạt hơn trong quá trình giảng dạy của mình. Cụ thể, các thầy cô không chỉ bó buộc trong khối lượng kiến thức hiện có mà còn được tìm hiểu thêm về những chuyên ngành khác như tin học và học hỏi các kỹ năng sử dụng hình ảnh, âm thanh trong việc thiết kế bài giảng. Ngoài ra, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học còn giúp giáo viên có thể chia sẻ bài giảng với đồng nghiệp, cùng nhau thảo luận và nâng cao chất lượng giáo án của mình.

Đối tượng thứ hai được hưởng lợi trực tiếp từ việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học đó chính là học sinh. Các em được tiếp cận phương pháp dạy học mới hấp dẫn hơn hẳn phương pháp đọc – chép truyền thống. Ngoài ra, sự tương tác giữa thầy cô và học trò cũng được cải thiện đáng kể, học sinh có nhiều cơ hội được thể hiện quan điểm cũng như chính kiến riêng của mình. Điều này không chỉ giúp các em ngày thêm tự tin mà còn để cho giáo viên hiểu thêm về năng lực, tính cách và mức độ tiếp thu kiến thức của học trò, từ đó có những điều chỉnh phù hợp và khoa học. Hơn thế nữa, việc được tiếp xúc nhiều với công nghệ thông tin trong lớp học còn mang đến cho các em những kỹ năng tin học cần thiết ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Đây sẽ là nền tảng và sự trợ giúp đắc lực giúp học sinh đa dạng và sáng tạo hơn ở các buổi thuyết trình trước lớp, đồng thời tăng cường khả năng tìm kiếm thông tin cho bài học của các em .

Từ lâu, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học đã được thực hiện ở rất nhiều nước phát triển trên thế giới. Hiện nay ở Việt Nam, tuy khoảng thời gian ứng dụng công nghệ trong giảng dạy tại các trường học còn khá ngắn, nhưng những lợi ích của điều đó đã được thể hiện rõ nét. Chất lượng giáo viên được nâng cao, các phương pháp giảng dạy được thay đổi theo chiều hướng tích cực. Chúng ta có thể hy vọng vào một ngày không xa, nền giáo dục Việt Nam sẽ theo kịp được sự phát triển của các nước có nền giáo dục hàng đầu trên thế giới.

Rõ ràng, những cải tiến như trên sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho người học và người dạy mà còn có ý nghĩa rất quan trọng với sự phát triển của cả xã hội và đất nước. 

2.2. Thực trạng vấn đề.

– Tổng số học sinh khối 5 có 115 em, trong đó nữ có 50 em.  Nam có 65 em.

– Tổng số lớp: 3 lớp.

* Một số thuận lợi và khó khăn khi thực hiện việc ” Ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy bộ môn âm nhạc ở lớp 5.”

1. Thuận lợi – Khó khăn:

 + Thuận lợi:

* Nhà trường:

– Với phương châm đi trước đón đầu trong phương hướng, nhiệm vụ giáo dục, trường TH đã sớm triển khai việc ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới  phương pháp dạy học và coi đây là một nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường và là tiêu chí đánh giá mỗi giáo viên.

– Được sự ủng hộ của các cấp, ban ngành cũng như BGH nhà trường trong những năm học vừa qua. Do vậy mà cơ sở hạ tầng cùng các trang thiết bị hiện đại hỗ trợ cho việc giảng dạy ngày càng đầy đủ, đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn giảng dạy. Trường đã kết nối mạng Internet nên việc tìm các tư liệu, hình ảnh dễ dàng hơn; riêng phòng học Âm nhạc đã có máy chiếu, đồ dùng phục vụ cho dạy và học. 

* Giáo viên: 

– Được tham gia các lớp tập huấn sử dụng công nghệ thông tin. 

– Khá thành thạo khi sử dụng các phần mềm tin học. 

– Nhiệt tình, sáng tạo, có ý thức đổi mới  phương pháp dạy học.

* Học sinh: 

– Được học tin học từ khối lớp 3, 4, 5.

– Học sinh rất say mê và hứng thú học tập môn Âm nhạc, đặc biệt là những tiết học có sử dụng công nghệ thông tin. 

– Đa số HS có tinh thần học tập tốt, chăm ngoan, lễ phép với mọi người.

 + Khó khăn:

 Đa số các em là con em nông thôn và lao động tự do nên các em ít được quan tâm đến việc học tập nói chung và môn Âm nhạc nói riêng, từ đó hiểu biết về Âm nhạc đang còn hạn chế, chưa sâu rộng, không kích thích các em tham gia học tập đáp ứng nhu cầu môn học, bài học. Đa số các em bị chi phối, ảnh hưởng về các môn “chính – phụ”. Các em dành thời gian và quan tâm tới “môn chính”, lo cho thi kiểm tra, lo cho điểm số đánh giá, nên phần nào sao nhãng việc học môn Âm nhạc. 

Vẫn còn những học sinh cá biệt chưa có ý thức trong học tập và rèn luyện chủ yếu do tác động từ gia đình (phụ huynh còn chưa quan tâm do bận làm kinh tế). Thời gian giảng dạy bộ môn ít nên chưa có điều kiện  tiếp xúc gần gũi với học sinh thường xuyên.

 Việc xây dựng và thiết kế một bài giảng có sử dụng công nghệ thông tin đòi hỏi người giáo viên phải đầu tư nhiều hơn về thời gian và các điều kiện phục vụ tiết dạy, trước giờ dạy phải chuẩn bị lâu hơn về mọi điều kiện để tiến trình tiết học diễn ra theo dự kiến về mặt thời gian, nội dung kiến thức.

Giờ học còn bị chi phối  và phụ thuộc vào các điều kiện như phòng học, nguồn điện, các đồ dùng dạy học cần thiết khác.

1. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động

Do đồ dùng dạy học phục vụ cho môn Âm nhạc còn thiếu thốn: Tranh ảnh, bảng phụ tập đọc nhạc, song loan, thanh phách … Phụ huynh các em cũng như các em chưa thực sự quan tâm tới môn học Âm nhạc. Học  sinh  học bài hát rất khó thuộc lại còn phải học thêm các kí hiệu Âm nhạc trong khi giáo viên phải dạy chay làm cho các tiết học trở nên nhàm chán, buồn tẻ, không gây hứng thú cho học sinh. Từ đó các em không thích học vì rất khó thuộc nốt nhạc. Để khắc phục những khó khăn nêu trên đồng thời giúp học sinh thỏa mãn những hứng thú bằng những bài tập thực hành, những trò chơi bổ ích. Tôi cho rằng việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy âm nhạc cần sớm được thực hiện và phổ biến rộng rãi tới đội ngũ giáo viên đang làm nhiệm vụ giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở tất cả các trường Tiểu học.

Do sự phát triển trí tuệ chưa hoàn chỉnh, tâm lí chưa ổn định nên ở lứa tuổi này các em dễ thuộc nhưng lại rất hay quên. Có thể là tiết trước dạy các em nhưng tiết sau hỏi lại thì các em đã quên, mà trong một tuần chỉ có một tiết âm nhạc trong 35 phút. Vậy làm thế nào để giúp học sinh học tốt. Đó là điều trăn trở của bản thân tôi mỗi khi lên lớp.

1. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra.

Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình Âm nhạc Tiểu học. Vì vậy việc dạy và học phải nghiêm túc, có kiểm tra và đánh giá thường xuyên, qua đó để xếp loại học lực của học sinh bằng các nhận xét dựa trên chứng cứ của Bộ Giáo dục đưa ra. Song thực tế hiện nay cho thấy rằng môn học này chưa được sự quan tâm của học sinh, nhất là các bậc phụ huynh. Như đã nói ở trên các em bị chi phối, ảnh hưởng về các môn “chính – phụ”. Các em dành thời gian và quan tâm tới “môn chính”, lo cho thi kiểm tra, lo cho điểm số đánh giá, nên phần nào sao nhãng việc học môn Âm nhạc. Các em ở đây chủ yếu là con em gia đình khó khăn lao động tự do, và buôn bán nhỏ nên các em ít được quan tâm đến việc học tập. Vì vậy với môn học Âm nhạc cũng không ngoại lệ, học sinh ít được quan tâm, vì thế hiểu biết về Âm nhạc đang còn hạn chế, chưa sâu rộng, không kích thích các em học tập.

Cơ sở vật chất cho việc dạy và học âm nhạc ở TH thiếu thốn như: Nhạc cụ, băng, đĩa nhạc kém chất lượng, tranh ảnh để phục vụ cho việc dạy học bộ môn âm nhạc còn thiếu nhiều tuy đã được nghiên cứu và sản xuất nhưng chưa đủ đáp ứng cho dạy – học âm nhạc, sách đọc thêm và các tài liệu tham khảo khác rất hiếm. Giáo viên phải tự tìm tài liệu, sưu tầm ĐDDH. Trong khi đó yêu cầu của bộ môn lại cần phải có những trang thiết bị hiện đại (video, đài đĩa, máy chiếu ) để phục vụ cho việc dạy và học.

Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay, việc vận dụng công nghệ vào các lĩnh vực trong đời sống ngày càng rộng rãi và không còn xa lạ nữa, ngành giáo dục nói chung và giáo dục Tiểu học nói riêng cũng đã từng bước tiếp cận với công nghệ hiện đại. Việc ứng dụng tin học vào giảng dạy là rất cần thiết và được khuyến khích rất nhiều. Đặc biệt sử dụng tin học vào tổ chức các hoạt động cho học sinh sẽ tạo ra những điều mới lạ kích thích sự tò mò của học sinh. Học sinh còn là lứa tuổi trẻ thơ  rất thích xem phim hoạt hình với những hình ảnh ngộ ngĩnh màu sắc sặc sỡ, sự linh hoạt “động” của các nhân vật sẽ tạo cho học sinh sự thích thú, sẽ tập trung chú ý, giờ hoạt động sẽ cho kết quả tốt nhất.

Do sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông mà mọi người đều có trong tay nhiều công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy học nói chung và phần mềm dạy học nói riêng. Nhờ có sử dụng các phần mềm dạy học này mà học sinh hứng thú tham gia bài học hơn trong môi trường học tập. Nhờ có máy tính điện tử mà việc thiết kế giáo án và giảng dạy trên máy tính trở nên sinh động hơn, tiết kiệm được nhiều thời gian hơn so với cách dạy theo phương pháp truyền thống, chỉ cần “bấm chuột”, vài giây sau trên màn hình hiện ra ngay nội dung của bài giảng với những hình ảnh, âm thanh sống động thu hút được sự chú ý và tạo hứng thú nơi học sinh. Thông qua giáo án điện tử, giáo viên cũng có nhiều thời gian đặt các câu hỏi gợi mở tạo điều kiện cho học sinh hoạt động nhiều hơn trong giờ học. Những khả năng mới mẻ và ưu việt này của công nghệ thông tin và truyền thông đã nhanh chóng làm thay đổi cách sống, cách làm việc, cách học tập, cách tư duy và quan trọng hơn cả là cách ra quyết định của con người.

Có rất nhiều hình thức để tạo ra các giờ hoạt động hấp dẫn cho học sinh, việc sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy cho học sinh là rất bổ ích đem lại hiệu quả cao.

2.3. Giải pháp – biện pháp.

2.3.1. Giải pháp:

1. Mục tiêu:

– Vạch ra được phương pháp học tối ưu nhất.