SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc khai thác kênh hình vào dạy học phân môn địa lí ở lớp 4

1. PHẦN MỞ ĐẦU 

  1.1. Lý do chọn đề tài 

         Như chúng ta đã biết sự nghiệp giáo dục có vị trí quan trọng trong chiến lược xây dựng con người, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng ta đã xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”.Mục tiêu giáo dục Tiểu học hiện nay là giáo dục học sinh trở thành con người phát triển toàn diện. Do đó, cần có sự đổi mới trong giáo dục, cụ thể như đổi mới chương trình, đổi mới sách giáo khoa, đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học,… Tuy nhiên, hiệu quả giáo dục trong những năm vừa qua vẫn chưa cao, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của xã hội hiện nay. Trong mỗi môn học, mỗi lĩnh vực kiến thức ở chương trình Tiểu học, học sinh đều gặp phải khá nhiều khó khăn. Nếu người giáo viên không tâm huyết, không trăn trở với nghề để tìm ra biện pháp tốt nhất giúp học sinh có nhu cầu học thì các em thường tiếp thu thụ động dẫn đến ngại học, ghi nhớ một cách máy móc nên không khắc sâu được các kiến thức, kĩ năng đã học. Điều đó được thể hiện rất rõ trong dạy – học môn Lịch sử và Địa lí, đặc biệt là phân môn Địa lí. Mà cụ thể hơn phân môn địa lí lớp 4 là một môn học mới trong chương trình Tiểu học. Không  chỉ dừng lại ở việc mô tả các sự vật hiện tượng địa lí trên bề mặt Trái dất mà còn giải thích, phân tích, so sánh tổng hợp các yếu tố địa lí, cũng như giúp học sinh thấy được  mối quan hệ giữa chúng với nhau. Đồng thời nó còn giáo dục các em việc phát hiện, khai thác, sử dụng, bảo vệ và cải tạo tài nguyên thiên nhiên, môi trường một cách hợp lí… Qua đó giáo dục các em lòng yêu và tự hào về quê hương đất nước, có ý thức bảo vệ quê hương đất nước, góp phần hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho các em. 

Bản thân tôi, với vai trò là người trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy sử dụng đồ dùng, phương tiện dạy học là hoạt động không thể thiếu của người giáo viên trong quá trình dạy học. Trong những năm gần đây, việc sử dụng đồ dùng dạy học đã được các cấp quản lý và đội ngũ giáo viên quan tâm, thực hiện, bước đầu đã thu được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện vẫn còn gặp không ít khó khăn và chưa đạt được kết quả như mong đợi. Là một giáo viên Tiểu học rất tâm huyết và luôn có trách nhiệm cao với nghề, tôi luôn trăn trở, tìm tòi, nghiên cứu để tìm mọi biện pháp tốt nhất giúp học sinh học tập có hiệu quả nhất. Qua mười mấy năm dạy học, tôi đã dày công nghiên cứu, học hỏi và áp dụng các biện pháp dạy học, đúc rút cho bản thân nhiều kinh nghiệm quý giá, trong đó có những kinh nghiệm để dạy tốt phân môn Địa lí. Bởi vậy tôi muốn giới thiệu, chia sẻ “Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc khai thác kênh hình vào dạy học phân môn địa lí ở lớp 4B trường Tiểu học Nga Thành”. 

1.2. Mục đích nghiên cứu 

  Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm “Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc khai thác kênh hình vào dạy học phân môn địa lí ở lớp 4B trường Tiểu học Nga Thành” nhằm tìm hiểu thực trạng việc dạy – học phân môn Địa lí 4, trên cơ sở đó áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu 

   Đề tài này sẽ nghiên cứu, tổng kết về một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học phân môn Địa lí ở lớp 4B trường Tiểu học Nga Thành. 

1.4. Phương pháp nghiên cứu 

            Để hoàn thành đề tài này, tôi đã sử dụng một số phương pháp sau: 

4.1. Phương pháp nghiên cứu cơ sở lý luận:  

       Nghiên cứu, tìm hiểu để nắm vững nội dung chương trình, phương pháp và các hình thức dạy học, yêu cầu của môn học thông qua các tài liệu như SGK Lịch sử và Địa lí 4; Sách giáo viên, Thiết kế bài dạy Lịch sử và Địa lí 4; Sách 

Phương pháp dạy học các môn ở Tiểu học,… 

4.2. Phương pháp quan sát 

    Quan sát qua dự giờ đồng nghiệp để đánh giá năng lực, kinh nghiệm của giáo viên, quan sát quá trình học tập của học sinh để hình thành kiến thức cho bài học.  

4.3. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin 

         Điều tra qua các giáo viên trực tiếp giảng dạy chương trình 4; qua sổ Theo dõi chất lượng giáo dục, qua học sinh và các loại tài liệu học tập của học sinh. 

4.4. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu 

 Thống kê kết quả khảo sát, kết quả học tập của học sinh qua các bài kiểm tra, bài khảo sát… 

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm 

       Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp 4 nói riêng, tư duy của các em còn mang tính khái quát. Khi khái quát các sự vật hiện tượng, các em thường dựa vào chức năng và công dụng của sự vật hiện tượng như: sơ đố, biểu đố, bản đồ…Trên cơ sở này các em tiến hành nhận xét, phân loại, phân tích, đánh giá, so sánh, tổng hợp…Tuy nhiên các hoạt động phân tích, tổng hợp,… còn sơ đẳng. Các em thường gặp khó khăn trong việc thiết lập mối quan hệ nhân quả, chưa biết cách suy luận, chưa chú ý đến việc  thể hiện sự kết nối giữa tranh ảnh và bản đố, biểu đồ… 

      Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu, rất quan trọng của nhân cách con người Việt Nam.Trong các môn học ở Tiểu học, cùng với môn Địa lí  có vị trí quan trọng, vì: 

• Các kiến thức, kĩ năng của môn Địa lí ở Tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời sốngchúng rất cần thiết cho người lao động, rất cần thiết để học các môn học khác ở Tiểu học .  
• Môn Địa lí  góp phần rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề: nó góp phần phát triển trí thông  minh, cách  suy  nghĩ độc lập, linh hoạt sáng tạo. Nó đóng góp vào việc hình thành các phẩm chất cần thiết và quan trọng của người lao động như: cần cù, cẩn thận, có ý chí vượt khó khăn, làm việc có kế hoạch, có nề nếp và tác phong khoa học.  

Dạy học Địa lí chiếm vai trò quan trọng nhằm góp phần hình thành và phát triển ở học sinh thói quen ham hiểu biết, yêu thiên nhiên đất nước con người, có ý thức và hành động bảo vệ thiên nhiên. Vì vậy, việc dạy học Địa lí không những cung cấp cho học sinh những kiến thức địa lí thuần túy mà còn phải hình thành, phát triển cho các em các kĩ năng và năng lực tự học. Đó là những nhiệm vụ song song và có tầm quan trọng như nhau. 

Để đạt được mục tiêu nói trên, người giáo viên cần có những phương pháp dạy học thích hợp để giúp cho học sinh không những nắm vững kiến thức địa lí, rèn luyện kĩ năng, mà còn giáo dục thái độ, phát triển nhân cách, khơi gợi tính tự giác tích cực học tập của học sinh. Đó là phương pháp dạy – học tích cực. Hay nói cách khác đó là quá trình làm việc tích cực của thầy và trò để đem lại  hiệu quả cao nhất.  

2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu  

      Bước lên lớp 4 là học sinh đã bước sang giai đoạn hai của quá trình giáo dục ở Tiểu học, học sinh được làm quen với các môn học mới như Khoa học, Lịch sử và Địa lí nên các em gặp nhiều bỡ ngỡ và khó khăn, đặc biệt với phân môn 

Địa lí.  

     Bên cạnh đó, đa số học sinh lớp 4 của trường Tiểu học Nga Thành đều thuộc con em gia đình làm nghề nông, điều kiện kinh tế khó khăn, trình độ văn hoá thấp, đầu tư cho việc học rất hạn chế… Hậu quả là sách vở, đồ dùng học tập của các em chuẩn bị chưa kịp thời, một số em không có đủ sách giáo khoa thì giáo viên đã phải mượn sách cũ ở thư viện trường cho các em học. Trong học tập một số em khá nhút nhát, rụt rè, tiếp thu chậm và thụ động, thời gian tự học ở nhà quá ít vì các em còn phải tham gia lao động cùng với gia đình. Bên cạnh đó, thời lượng dành cho phân môn Địa lí theo quy định là còn ít (1 tiết/ tuần) nên học sinh được học phân môn rất ít thời gian.Trong dạy học vẫn còn gặp những vấn đề sau