SKKN Ứng dụng giáo án phát triển năng lực học sinh ở môn Ngữ văn 6

1. PHẦN MỞ ĐẦU.
2. Lí do chọn đề tài.

                 Người xưa có câu:

Uốn cây từ thuở còn non

Dạy con từ thửa con còn bé thơ

    Kinh nghiệm trên cho thấy, giáo dục là một quá trình bắt đầu từ rất sớm, sau đó hình thành và rèn luyện có khi suốt đời. Môi trường giáo dục đầu tiên của phần lớn mọi người là từ gia đình và người thầy, cô giáo đầu tiên của mỗi chúng ta là cha mẹ và những người ruột thịt thân yêu. Trong môi trường đầu tiên ấy, chúng ta có thể học tập được gì?  “Học ăn , học nói, học gói, học mở”, nghĩa là chúng ta phải học những cái từ đơn giản đến phức tạp, từ tự phát lên tự giác,  từ bắt chước rồi trở nên thuần thục, hình thành thói quen…vv

     Tuy nhiên người xưa cũng có câu: “ Đi cho biết đó biết đây/ Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn” hay “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Vậy nên môi trường học tập của chúng ta không thể tù túng, chật hẹp mãi. Từ môi trường gia đình ban đầu, theo năm tháng, chúng ta lại đến với những môi trường giáo dục lớn hơn, học tập nhiều hơn và nỗ lực không ngừng nghỉ.

     Và bạn có bao giờ đặt ra câu hỏi: Khi chúng ta là những người đang đứng trên bục giảng, sống trong thời kì công nghệ số 4.0 cũng không thể chấp nhận lối tư duy giáo dục trì trệ, lối mòn? Học sinh của chúng ta cần gì để có tâm lí học tập vui vẻ và hình thành kĩ năng sống độc lập, tự tin và mang lại thành công? Chúng ta có thể đóng góp một phần công sức nhỏ bé của mình vào thành tựu chung của giáo dục Việt Nam hay không?

      Không thể phủ nhận giáo dục Việt Nam qua các giai đoạn đều đang cố gắng đi tìm con đường phù hợp nhất. Từ việc tích hợp các chủ đề trong các tiết học như giáo dục môi trường; giáo dục đạo đức và  tư tưởng Hồ Chí Minh; giáo dục an ninh quốc phòng đến tích hợp liên môn, rồi kĩ năng sống và chỉnh thể của những tích hợp ấy là mục tiêu phát triển năng lực phù hợp với đặc trưng của từng môn học.

      Ngữ văn là một môn học có tính chuyên biệt, được xem là loại hình nghệ thuật ngôn từ. Vì thế phát triển năng lực ở bộ môn này cũng có những đặc tính riêng. Xuất phát từ mong muốn giúp học sinh lớp 6 vừa từ Tiểu học lên còn nhiều bỡ ngỡ với cách học mới, phương pháp mới, môi trường học tập mới và nhiều môn học mới nên tôi đã chọn đề tài là: “Ứng dụng giáo án phát triển năng lực học sinh ở môn Ngữ văn 6 tại trường THCS Ngô Mây”.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
3. a) Mục tiêu: Đề tài này của tôi hướng đến:

– Giúp việc soạn giảng giáo án phát triển năng lực của mỗi giáo viên trở nên chủ động, tích cực, hiệu quả.

– Giúp học sinh hứng thú học tập và yêu thích môn học.

– Giúp giáo viên truyền được niềm đam mê môn học tới nhiều đối tượng học sinh, đặc biệt là học sinh đầu cấp để từ đó các em chủ động tiếp cận kiến thức và hình thành các năng lực chuyên biệt của bộ môn Ngữ văn một cách tự nhiên nhất.

1. b) Nhiệm vụ:

– Chủ động soạn giảng giáo án nhằm phát triển năng lực cho học sinh đối với bộ môn Ngữ văn ở cả năng lực chung và năng lực chuyên biệt trong từng tiết dạy, bài dạy cụ thể.

– Tìm hiểu và nắm vững khái niệm, thuật ngữ để không hiểu sai phương pháp thực hiện, cách thức tổ chức và phương hướng tích cực từ việc soạn giảng giáo án phát triển năng lực học sinh phù hợp với đặc trưng bộ môn đến việc định hướng học sinh chủ động tiếp cận tri thức để tự rèn luyện tốt nhất.

– Để triển khai sát với thực tiến, chúng ta cũng cần hiểu đúng về những thuật ngữ liên quan tới đề tài nghiên cứu này:

b.1 Khái niệm chung về năng lực

       Theo quan điểm của những nhà tâm lý học Năng lực là tổng hợp các đặc điểm, thuộc tính tâm lý của cá nhân phù hợp với yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định nhằm đảm bảo cho hoạt động đó đạt hiệu quả cao.

Các năng lực hình thành trên cơ sở của các tư chất tự nhiên của cá nhân mới đóng vai trò quan trọng, năng lực của con người không phải hoàn toàn do tự nhiên mà có, phần lớn do công tác, do tập luyện mà có được.

b.2 Năng lực chung và năng lực chuyên môn

     Tâm lý học chia năng lực thành các dạng khác nhau như năng lực chung và năng lực chuyên môn.

– Năng lực chung là năng lực cần thiết cho nhiều ngành hoạt động khác nhau như năng lực phán xét tư duy lao động, năng lực khái quát hoá, năng lực lát tập, năng lực tưởng tượng.

– Năng lực chuyên môn là năng lực đặc trưng trong lĩnh vực nhất định của xã hội như năng lực tổ chức , năng lực âm nhạc, năng lực kinh doanh, hội họa, toán học… 

Năng lực chung và năng lực chuyên môn có quan hệ qua lại hữu cơ với nhau, năng lực chung là cơ sở của năng lực chuyên môn, nếu chúng càng phát triển thì càng dễ thành đạt được năng lực chuyên môn. Ngược lại sự phát triển của năng lực chuyên môn trong những điều kiện nhất định lại có ảnh hưởng đối với sự phát triển của năng lực chung. Trong thực tế, mọi hoạt động có kết quả và hiệu quả cao thì mỗi người đều phải có năng lực chung phát triển ở trình độ cần thiết và có một vài năng lực chuyên môn tương ứng với lĩnh vực công việc của mình. Những năng lực cơ bản này, không phải là bẩm sinh mà nó phải được giáo dục phát triển và bồi dưỡng ở con người. Năng lực của một người phối hợp trong mọi hoạt động là nhờ khả năng tự điều khiển, tự quản lý, tự điều chỉnh ở mỗi cá nhân được hình thành trong quá trình sống và giáo dục của mỗi người.

      Để nắm được cơ bản các dấu hiệu khi nghiên cứu bản chất của năng lực ta cần phải xem xét trên một số khía cạnh sau:

– Năng lực là sự khác biệt tâm lý của cá nhân người này khác người kia, nếu một sự việc thể hiện rõ tính chất mà ai cũng như ai thì không thể nói về năng lực.

– Năng lực chỉ là những khác biệt có liên quan đến hiệu quả việc thực hiện một hoạt động nào đó chứ không phải bất kỳ những sự khác nhau cá biệt chung chung nào.

– Khái niệm năng lực không liên quan đến những kiến thức kỹ năng, kỹ xảo đã được hình thành ở một người nào đó. Năng lực chỉ làm cho việc tiếp thu các kiến thức kỹ năng, kỹ xảo trở nên dễ dàng hơn.

– Năng lực con người bao giờ cũng có mầm mống bẩm sinh tuỳ thuộc vào sự tổ chức của hệ thống thần kinh trung ương, nhưng nó chỉ được phát triển trong quá trình hoạt động phát triển của con người. Trong xã hội có bao nhiêu hình thức hoạt động của con người thì cũng có bấy nhiêu loại năng lực: có người có năng lực về điện, có người có năng lực về lái máy bay, có người có năng lực về thể thao … 

– Các năng lực chuyên môn của bộ môn Ngữ văn chính là hình thành năng lực văn học và năng lực ngôn ngữ.

b.3. Phân biệt năng lực với trí thức, kĩ năng, kĩ xảo

 Cần phân biệt năng lực với trí thức, kĩ năng, kĩ xảo.

– Trí thức là những hiểu biết thu nhận được từ sách vở, từ học hỏi và từ kinh nghiệm cuộc sống của mình. .

– Kĩ năng là sự vận dụng bước đầu những kiến thức thu lượm vào thực tế để tiến hành một hoạt động nào đó.

– Kĩ xảo là những kĩ năng được lặp đi lặp lại nhiều lần đến mức thuần thục cho phép con người không phải tập trung nhiều ý thức và việc mình đang làm. 

Còn năng lực là một tổ hợp phầm chất tương đối ổn định, tương đối cơ bản của cá nhân, cho phép nó thực hiện có kết quả một hoạt động.