SKKN Vận dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy Bài 2 “Bảo tồn di sản văn hóa” môn Giáo dục công dân lớp 7 – Cánh diều

1. Mở đầu

1. Lý do chọn đề tài.

     Trong những năm gần đây, dạy học theo hướng tích hợp kiến thức liên môn đã và đang được coi là tâm điểm của giáo dục Việt Nam. Thực hiện tích hợp trong dạy học sẽ mang lại rất nhiều lợi ích. Không chỉ giúp học sinh phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo trong học tập, hình thành các kỹ năng sống cơ bản, góp phần hình thành, phát triển năng lực hành động, năng lực giải quyết vấn đề cho các em mà còn giúp giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, khẳng định được vị trí, vai trò của môn học. Nhất là với môn Giáo dục công dân, từ trước đến nay học sinh, phụ huynh kể cả giáo viên vẫn coi là môn học phụ nên không chú trọng đầu tư giảng dạy, học sinh lơ là, coi thường môn học dẫn đến học tập không hứng thú, chất lượng môn học chưa cao.

     Trong các nhà trường phổ thông, mỗi môn học là một lĩnh vực tri thức khoa học riêng rẽ. Để giúp học sinh cùng một lúc có thể nắm bắt được nhiều đơn vị kiến thức, giáo viên có thể sử dụng phương pháp dạy học tích hợp kiến thức liên môn – lồng ghép nhiều kiến thức trong một môn học. Dạy học tích hợp liên môn được hình thành trên cơ sở của những quan niệm tích cực về quá trình dạy học. Tích hợp liên môn trong giáo dục sẽ góp phần phát triển tư duy tổng hợp, năng lực giải quyết vấn đề và làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc học và thực hiện các mặt giáo dục một cách riêng rẽ. Đặc biệt sẽ gây hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập bởi đó là sự lồng ghép của rất nhiều kiến thức của các môn học khác nhau. Các em sẽ không bị nhàm chán. Cũng chính do đặc điểm đó mà dạy học bằng con đường tích hợp, tức là liên kết, lồng ghép với các môn học trong chương trình giáo dục phổ thông đang được các nhà trường, giáo viên vận dụng linh hoạt, phổ biến. Trong đó có môn Giáo dục công dân.

      Môn Giáo dục công dân là môn học có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức trong nhà trường. Thế nhưng hiện nay, giáo viên, học sinh luôn cho rằng đây là môn học phụ, không thi cấp 3 nên chưa thực sự chú ý đến việc dạy và học bộ môn này dẫn đến học sinh không hứng thú học tập, chất lượng đại trà chưa cao. Vậy làm thế nào để học sinh hứng thú học tập, chất lượng đại trà môn Giáo dục công dân đạt được kết quả cao? Đây là một công việc khó khăn đối với giáo viên. 

     Trong những năm liên tục trở về đây, tôi được giao nhiệm vụ dạy môn Giáo dục công dân khối 7, tôi đã nắm bắt tình hình và nhận thấy để giờ học không nhàm chán, đơn điệu, học sinh hứng thú học tập thì bản thân giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học và một trong những phương pháp đang được thực hiện đạt hiệu quả cao hiện nay là dạy học tích hợp liên môn. Trong quá trình giảng dạy, bản thân tôi luôn lồng ghép, tích hợp kiến thức các môn học khác vào nội dung kiến thức cơ bản của bài học để các em nắm kiến thức toàn diện, sâu rộng hơn, hình thành các năng lực, tích cực, chủ động trong học tập. Từ đó yêu thích môn học và chất lượng đại trà được nâng cao. Đó là lý do tôi lựa chọn sáng kiến “Vận dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy Bài 2 “Bảo tồn di sản văn hóa” môn Giáo dục công dân lớp 7 – Cánh diều”.  

1.2. Mục đích nghiên cứu.

     Như chúng ta đã biết, môn Giáo dục công dân là một bộ môn trực tiếp giúp học sinh hình thành phát triển nhân cách đạo đức. Tuy nhiên từ trước đến nay, việc giảng dạy, học tập bộ môn này chưa đạt hiệu quả cao bởi nhiều nguyên nhân: học sinh chưa coi trọng môn học, giáo viên không đầu tư nhiều cho tiết dạy, không đổi mới phương pháp dạy học. Đặc thù môn học là phải liên hệ thực tế nhiều mà liên hệ thực tế nghĩa là có tích hợp, thế nhưng giáo viên cũng chỉ vận dụng liên hệ sơ sài cho qua nên chưa phát huy được tính tích cực, chủ động học tập ở học sinh. Vì vậy, tôi nghiên cứu đề tài này với mục đích tìm ra những nguyên nhân để đưa ra những giải pháp, nhằm đạt hiệu quả cao trong dạy học. Làm tốt công tác này, sẽ kích thích mạnh mẽ ý thức tự giác, lòng say mê và ý chí vươn lên trong học tập, tu dưỡng của học sinh. Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn Giáo dục công dân lớp 7 ở trường THCS ……..

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

      Học sinh lớp 7 ở trường THCS…… trong năm học …………và ………….

1.4. Phương pháp nghiên cứu.    

   – Phương pháp  nghiên cứu lý luận, xây dựng cơ sở lý thuyết.

   –  Phương pháp đàm thoại, trao đổi phỏng vấn.

   –  Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.

1.5. Những điểm mới của SKKN. ( Đề tài được áp dụng lần đầu).

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Trong những năm qua, tôi được giao nhiệm vụ giảng dạy bộ môn GDCD 7, tôi nhận thấy rằng thực tế hiện nay, học sinh ngại học môn GDCD, bởi các em cho rằng đây là môn học phụ, đặc thù bộ môn lại là lý thuyết phải học thuộc lòng nhiều mà để học được thuộc lòng nhớ rất nhiều đơn vị kiến thức cũng không phải chuyện dễ nên các em càng ngại. 

Để giúp các em học sinh lớp 7 nhận thức vấn đề học tập bộ môn là quan trọng và cần thiết, từ đó các em hứng thú học tập, giáo viên cần tìm rõ nguyên nhân, tìm phương pháp giảng dạy phù hợp, đầu tư thời gian vào mỗi bài dạy và áp dụng có hiệu quả phương tiện dạy học hiện đại, phương pháp dạy học tích hợp liên môn nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục. Dạy học tích hợp giúp học sinh thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội, khắc phục tính tản mạn, rời rạc trong kiến thức.

Dạy học theo chủ đề tích hợp không phải là phương pháp mới, nhưng nếu giáo viên biết vận dụng hợp lý thì sẽ làm cho bài giảng thêm sinh động, có tính hấp dẫn với học sinh. Qua thực tế quá trình dạy học, tôi thấy rằng vận dụng các kiến thức khác tích hợp vào trong bài dạy là việc làm hết sức cần thiết. Giờ học trở nên sinh động hơn, học sinh hứng thú học tập vì không chỉ có giáo viên hoạt động mà học sinh cũng tham gia vào quá trình tiếp nhận kiến thức, từ đó phát huy tính cực cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Góp phần phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở học sinh, tạo cho học sinh một thói quen trong tư duy, lập luận từ đó mới có thể nhận thức vấn đề một cách thấu đáo.

Để làm được điều đó đòi hỏi người giáo viên bộ môn không chỉ nắm chắc kiến thức môn mình dạy mà còn phải không ngừng trau dồi kiến thức các môn học khác để tổ chức, hướng dẫn các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất.

2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

2.2.1. Thực trạng:  

1. Thuận lợi: 

– Ban giám hiệu nhà trường quan tâm, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại phục vụ tốt cho công tác dạy và học.

– Hầu hết giáo viên Trung học cơ sở được đào tạo hai chuyên môn (Văn – Giáo dục công dân; Văn – Sử; Địa – Sử…) do đó thuận lợi cho tích hợp kiến thức ở hai phân môn này.

– Học sinh nhìn chung ngoan, được gia đình, nhà trường tạo điều kiện học tập tốt.

1. Khó khăn: 

–  Đối với giáo viên: 

+ Do nắm bắt tâm lý học sinh là không ham thích bộ môn nên giáo viên cũng có phần không đầu tư nhiều cho môn học mà chủ yếu cung cấp kiến thức cơ bản cho học học sinh là xong tiết dạy. 

+ Giáo viên chủ yếu được đào tạo hai chuyên môn (Văn – GDCD, Văn – Sử) nên việc nắm bắt kiến thức của môn học khác để vận dụng liên môn là một vấn đề khó khăn. Mặt khác giáo viên cũng chưa được bồi dưỡng trang bị về cơ sở lý luận của dạy học tích hợp liên môn nên khi thực hiện thì phần lớn là do giáo viên tự tìm tòi nên khi tổ chức bài học không tránh khỏi thiếu sót dẫn đến không thành thì bỏ qua. 

+ Giáo viên chưa xác định được những nội dung cần phải giảng dạy tích hợp.

+ Nội dung kiến thức bài học tương đối nhiều nên giáo viên chỉ chú trọng đến những kiến thức trọng tâm của bài học.

–  Đối với học sinh: 

+ Học sinh luôn có tư tưởng coi môn học công dân là phụ nên không chú trọng, hứng thú học tập môn học.

+ Học sinh chưa quan tâm nhiều đến các nội dung mà giáo viên tích hợp trong giảng dạy, coi đó là phần liên hệ với thực tế chứ không phải là kiến thức cần thiết.

– Các tài liệu liên quan đến các nội dung cần tích hợp chưa phong phú. Với môn học này mới chỉ có tích hợp giáo dục pháp luật. Vì vậy, trong khi giảng dạy bộ môn phải tích hợp những kiến thức khác trong các nội dung bài giảng. Nên giáo viên gặp những khó khăn. 

2.2.2.  Kết quả của thực trạng:

Nhìn chung, học sinh lớp 7 ở trường THCS… chưa hứng thú học tập môn Giáo dục công dân. Từ đó dẫn đến chất lượng đại trà chưa cao. 

Để tìm hiểu cụ thể  thực trạng trên, tôi đã có cuộc điều tra, khảo sát về mức độ hứng thú học tập của học sinh môn Giáo dục công dân lớp 7 vào thời điểm tháng …. năm học …………ở trường Trung học cơ sở …… khi chưa áp dụng kinh nghiệm “Vận dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy Bài 2 “Bảo tồn di sản văn hóa” môn Giáo dục công dân lớp 7 – Cánh diều”. Kết quả như sau :

Mức độ hứng thú học tập của học sinh

Chất lượng học tập học kì II của học sinh

      Xuất phát từ những lí do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Vận dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy Bài 2 “Bảo tồn di sản văn hóa” môn Giáo dục công dân lớp 7 – Cánh diều”.

2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề

2.3.1. Mục tiêu của giải pháp

– Để nâng cao chất lượng dạy học, học sinh hứng thú học tập, giáo viên tích hợp kiến thức của các môn học như: Lịch sử, Ngữ văn, địa lí, mĩ thuật, âm nhạc,… vào trong giờ học. 

–  Khích lệ các em kỹ năng tìm hiểu, tự hào về các di sản văn hóa ở nước ta. Nâng cao ý thức giữ gìn, bảo vệ di sản văn hóa.

– Học sinh biết tuyên truyền, vận động mọi người bảo vệ di sản văn hóa.

2.3.2. Các giải pháp 

– Giải pháp 1: Xác định rõ những đơn vị kiến thức trong bài cần tích hợp  

– Giải pháp 2: Sưu tầm tư liệu có liên quan đến nội dung cần tích hợp liên môn.

– Giải pháp 3:  Hướng dẫn học sinh tích hợp có hiệu quả.

2.3.3. Thực hiện giải pháp

1. Xác định rõ những đơn vị kiến thức trong bài cần tích hợp: 

Đây là khâu đầu tiên và quan trọng. Bởi có xác định được đơn vị kiến thức, giáo viên mới có thể tìm kiến thức có liên quan để tích hợp. Cụ thể: tích hợp ở các đơn vị kiến thức:  Phần 1: Thế nào là di sản văn hóa.

                              Phần 2: Một số di sản văn hóa.

                              Phần 3: Ý nghĩa di sản văn hóa.

                              Phần 4: Trách nhiệm của công dân.

1. Sưu tầm tư liệu có liên quan đến nội dung cần tích hợp liên môn: 

     Để nâng cao chất lượng giờ học và dạy học tích hợp đạt hiệu quả cao thì không thể thiếu tư liệu. Giáo viên cần sưu tầm tài liệu, tư liệu tranh ảnh có liên quan đến môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Âm nhạc, Mĩ thuật trong sách giáo khoa, tài liệu dạy học tích hợp hoặc thông qua mạng internet…

1. Hướng dẫn tổ chức dạy học tích hợp có hiệu quả.

– Tích hợp liên môn qua kiểm tra bài cũ, giới thiệu bài mới

– Tích hợp liên trong quá trình học bài mới.

  – Tích hợp liên môn qua phần kiểm tra đánh giá. 

Tổ chức dạy học: “Vận dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy Bài 2 “Bảo tồn di sản văn hóa” môn Giáo dục công dân lớp 7 – Cánh diều.

1. Mục tiêu của dạy học tích hợp

1. Kiến thức:    

– Tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học môn Giáo dục công dân là rất quan trọng. Giúp các em tích cực, chủ động hứng thú trong học tập, tiết học không nhàm chán, đơn điệu… từ đó nâng cao chất lượng học tập bộ môn.