SKKN Một số biện pháp tổ chức trò chơi cải thiện hứng thú học tập môn Công nghệ 7 (Sách Cánh diều)

I. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

Trong những năm gần đây khoa học công nghệ đang phát triển như vũ bão do vậy vấn đề đổi mới dạy học là nhiệm vụ cấp thiết đặt ra cho ngành giáo dục nói chung và đổi mới dạy học môn Công Nghệ nói riêng đã và đang trở thành một yêu cầu bắt buộc và hết sức cấp thiết đối với cấp học THCS. Trong quá trình đó các nhà giáo dục, các thầy cô giáo không ngừng trăn trở, tìm tòi những cách dạy mới hay nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Vậy mỗi thầy, cô giáo phải đặc biệt chú trọng đến việc đổi mới phương pháp dạy và học, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy để thực hiện mục tiêu chung là đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Vậy đổi mới là “Lấy học sinh làm trung tâm”, “Phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ động của học sinh trong việc tìm hiểu, tiếp cận và lĩnh hội tri thức”. Để phát huy tích cực của học sinh trong dạy học môn Công Nghệ chúng ta phải làm gì? Trong quá trình giảng dạy có rất nhiều các phương pháp dạy học được áp dụng ( sử dụng đồ dùng trực quan, sử dụng sách giáo khoa, vở bài tập,tổ chức ngoại khóa, nhóm…. ) Là giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy việc tổ chức trò chơi trong dạy học có sức hấp dẫn, không đơn thuần là phương tiện giải trí bổ ích mà qua đó giúp học sinh dễ hiểu, dễ khắc sâu kiến thức, nắm được một số kĩ năng quan trọng và hình thành cho học sinh các năng lực sáng tạo và điều đặc biệt hơn cả là qua tổ chức trò chơi sẽ kích thích HS học tập.

Công nghệ là một môn khoa học tự nhiên nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức quan trọng trong đời sống và sản xuất, tập trung nhiều tới việc hình thành những năng lực hoạt động cho học sinh. Mục tiêu của mỗi bài công nghệ ngoài những kiến thức, kỹ năng cơ bản mà học sinh cần phải đạt được ngoài ra cần phải chú ý nhiều tới các kỹ năng để vận dụng kiến thức vào thực tiễn và làm thực hành. Nhưng nhiều giáo viên và học sinh còn coi thường môn học này là môn phụ nên chưa đầu tư thích đáng về thời gian nghiên cứu tài liệu cho giờ dạy lí thuyết và các giờ dạy thực hành.

Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Công Nghệ tôi ý thức được tầm quan trọng đó nên tôi đã luôn trăn trở, tìm tòi, nghiên cứu việc đổi mới phương pháp các giờ công nghệ sao cho vừa phát huy được tính tích cực, chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng của học sinh vừa phát huy được tinh thần tập thể, tính tương trợ hợp tác với nhau. Sau nhiều năm giảng dạy và học hỏi đồng nghiệp, cộng với kinh nghiệm của bản thân tôi luôn luôn đặc biệt chú trọng tới phương pháp dạy học tích cực như các phương pháp dạy theo nhóm,….và nhất là phương pháp dạy học tổ chức trò chơi theo nhóm, bản thân tôi tâm đắc nhất và đã và đang áp dụng phương pháp dạy học tích cực này vào thực tế giảng dạy ở trường THCS nơi tôi đang trực tiếp giảng dạy. Vì vậy tôi đã mạnh dạn trình bày một số vấn đề về phương pháp “ Một số biện pháp tổ chức trò chơi cải thiện hứng thú học tập môn Công nghệ 7 ” theo bộ sách Cánh Diều. Đây cũng là đề tài mà tôi lựa chọn và đưa ra để cùng trao đổi, với mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên dạy học một giờ công nghệ có hiệu quả hơn, học sinh tích cực chủ động trong tiếp thu, lĩnh hội nội dung kiến thức của bài học tốt hơn

Sau đây tôi xin được trình bày sáng kiến kinh nghiệm của mình từ việc tổ chức và dạy học áp dụng phương pháp dạy học “Một số biện pháp tổ chức trò chơi cải thiện hứng thú học tập môn Công nghệ 7” theo bộ sách Cánh Diều mà tôi xem là có hiệu quả nâng cao chất lượng, hiệu quả giờ dạy tốt nhất.

2. Mục đích nghiên cứu:

Để  đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước để thực nghị quyết 29 (về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế). Mỗi giáo viên đang trực tiếp giảng dạy phải có hiểu biết nắm vững mục tiêu chung của nhà nước về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, để đào tạo nên những thế hệ học sinh có hiểu biết về tất cả mọi mặt, hiểu biết về xã hội, kỹ năng sống,năng lực tự học, sáng tạo, tìm tòi, khẳng định mình,thực hành…

Tôi thiết nghĩ áp dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy sẽ thu được kết cao về chất lượng giảng dạy.  Phương pháp “Một số biện pháp tổ chức trò chơi cải thiện hứng thú học tập môn Công nghệ 7” theo bộ sách Cánh Diều giúp các em  được học trong một bầu không khí thoải mái, bình đẳng. Từ đó các thành viên trong nhóm sẽ tự tin chia sẻ những kinh nghiệm, nói ra những băn khoăn, thắc mắc của mình để cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng cách nói ra được những điều đang nghĩ, mỗi học sinh có thể nhận thức rõ mức độ hiểu biết của mình về chủ đề đã nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm những gì ở bạn bè.  Bài học từ đó sẽ trở thành quá trình học hỏi, hợp tác lẫn nhau trong nhóm mình và cạnh tranh với nhóm khác. Chứ không phải chỉ là sự tiếp nhận thụ động hoặc áp đặt từ giáo viên – kiến thức cũng từ đó được các em nhớ lâu hơn, sâu hơn.  Chỉ có như thế chất lượng của HS mới được nâng cao. Chất lượng giáo dục của chúng ta mới không bị tụt hậu, mới đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của cuộc sống hiện đại.Vì vậy tôi chọn đề tài này với những mục đích sau:

• Góp phần nâng cao chất lượng giờ học, tạo hứng thú môn học .
• Góp phần giải quyết tình trạng lười học, chán học, không biết cách học môn công nghệ ở trường hiện nay.
• Nâng cao năng lực tự học và tìm tòi, sáng tạo, chủ động trong học tập.
• Phát huy tính tích cực trong giờ học.
• Để xây dựng một môi trường giáo dục lành mạnh, thân thiện, tạo hứng thú cho học sinh khi đến trường, đến lớp.
• Từ đó tạo điều kiện cho giáo viên hứng khởi trong dạy môn Công Nghệ.

3. Đối tượng nghiên cứu:  

Nghiên cứu, tổng kết một số kinh nghiệm trong quá trình tổ chức trò chơi theo nhóm trong dạy học môn Công nghệ 7 ở trường THCS.

4. Phương pháp nghiên cứu:

Để nghiên cứu nội dung này  bản thân tôi đã sử dụng rất nhiều các phương pháp khác nhau, nhưng trong đó các phương pháp được vận dụng chủ yếu là: Phương pháp nghiên cứu lý luận; Sử dụng đồ dùng trực quan; Điều tra, quan sát; Thực nghiệm sư phạm; Phương pháp tổng kết kinh nghiệm… Với mục đích làm cho tiết học bớt khô khan, nặng nề mà trở nên nhẹ nhàng, sinh động, hấp dẫn, hiệu quả đồng thời tạo cho học sinh hứng thú trong giờ học. Rèn luyện cho HS những kĩ năng cơ bản của bộ môn…

Quan sát, phân loại, ghi chép thông tin, giải quyết vấn đề, vận dụng vào thực tế. Do đó trong chương trình môn công nghệ ở trường THCS mục tiêu được xác định bằng:

+ Nghiên cứu các tài liệu về “Phương pháp dạy học môn công nghệ”

+ Chuẩn kiến thức kỹ năng môn công nghệ.

+ Dự giờ các đồng nghiệp.

+ Tiếp thu những góp ý của đồng nghiệp.

+ Rút kinh nghiệm qua từng tiết dạy.

+ Nghiên cứu tài liệu gây hứng thú về dạy học.

+ Sách giáo khoa, sách giáo viên công nghệ  lớp 7,

+ Kiểm tra đánh giá kết quả học sinh học và làm bài để từ đó có những điều chỉnh và bổ sung hợp lí.

II. PHẦN NỘI DUNG SÁNG KIẾN

1. Cơ sở lý luận :

Đất nước ta đang trên con đường phát triển, hội nhập với cộng đồng quốc tế, do vậy Đảng và nhà nước ta luôn xác định sự nghiệp trồng người là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân và luôn là “Quốc sách hàng đầu” nó đòi hỏi nội dung chương trình và phương pháp giảng dạy các môn học nói chung và môn công nghệ nói riêng cũng phải được lựa chọn hợp lí, sát với nhu cầu của thực tiễn. Chính vì vậy trong những năm gần đây mục tiêu trọng tâm của ngành giáo dục về đổi mới phương pháp dạy học không chỉ là dạy kiến thức, dạy kĩ năng mà quan trọng hơn là phải dạy cho các em cách học, cách tiếp nhận kiến thức một cách tích cực, chủ động, phát huy được tinh thần tập thể, và các năng lực, ý  thức hợp tác cộng đồng của mỗi học sinh. Việc đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng giảng dạy môn công nghệ nói chung và Công Nghệ 7 nói riêng cũng góp phần không nhỏ vào việc thực hiện mục tiêu chung của ngành giáo dục. Bởi vì sự thành đạt của một con người, sự phát triển của một thế hệ, sự hưng thịnh của một đất nước đều phụ thuộc vào kết quả của hoạt động giáo dục. Mặt khác trong thời đại hội nhập hiện nay, giáo dục lại càng quan trọng. Làm thế nào để người chủ tương lai của đất nước “Vừa hồng vừa chuyên” có đủ đức, đủ tài, vững tay chèo lái con thuyền đất nước  trong tương lai. Đây là một vấn đề nan giải cho giáo viên nói riêng và ngành giáo dục nói chung.

Như chúng ta đã biết  xã hội một ngày càng phát triển kéo theo đó là hàng loạt các trò chơi trong truyền hình, trò chơi games online… trên mạng Internet cũng đa dạng và phong phú. Trò chơi là một hoạt động của con người nhằm mục đích trước là vui chơi, giải trí, thư giãn sau những giờ làm việc căng thẳng, mệt mỏi. Nhưng qua các trò chơi người chơi còn cần được rèn luyện thể lực, rèn luyện các giác quan, tạo cơ hội giao lưu học hỏi với mọi người, cùng hợp tác với bạn bè trong nhóm, tổ, trong lớp… Đối với học sinh THCS thì hoạt động chơi không đóng vai trò quan trọng, song cùng với học thì chơi là nhu cầu không thể thiếu nó giữ vai trò quan trọng đối với các em. Nếu chúng  ta biết cách tổ chức cho các em học sinh chơi một cách hợp lí, khoa học thì sẽ mang lại hiệu quả giáo dục cao. Vì vậy các trò chơi học tập được sử dụng trong giờ học Công Nghệ lớp 7 không chỉ làm thay đổi những hình thức học tập, mà qua các trò chơi làm cho không khí lớp học sẽ thoải mái, dễ chịu và việc tiếp thu kiến thức mới, củng cố và nâng cao kiến thức cũ cũng tự nhiên, nhẹ nhàng hơn, đem lại chất lượng của một tiết học cao hơn.

Như chúng ta đã biết “Học mà chơi, chơi mà học” giáo viên nào ai cũng biết nhưng để biết cách tổ chức các hoạt động trò chơi giúp học sinh  học – chơi, chơi – học thì không nhiều giáo viên làm được. Trong thực tế cho thấy có không ít giáo viên khi dạy môn công nghệ đều rất ngại và coi đây là môn phụ và là một môn khô khan, khó. Điều đó khiến việc ngại tìm tòi đổi mới các phương  pháp, hình thức dạy  – học môn công nghệ nói chung và nhất là môn công nghệ  lớp 7 nói riêng vì thế mà giờ học công nghệ ở trường THCS thường nhàm chán, đơn điệu, căng thẳng dẫn đến việc nhận thức ở học sinh bị hạn chế.

Tổ chức các trò chơi trong dạy học môn công nghệ lớp 7 là một trong các phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, yếu tố quan trọng là nhằm mục đích  nâng cao chất lượng kiến thức của học sinh, hình thành cho các em nhiều hiểu biết khoa học tự nhiên, rèn luyện cho các em học sinh các kỹ năng, đặc biệt chú trọng đến phát triển các năng lực sáng tạo của các em học sinh, thông qua việc tổ chức trò chơi theo nhóm ở môn công nghệ lớp 7 giúp các em thích học, ham học hơn, cổ vũ thúc đẩy các em học sinh chủ động,hứng thú trong các tiết học, yêu thích môn học hơn.

2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến:

Trên cơ sở phân tích lý luận và thực trạng công tác giáo dục chất lượng  cho học sinh nói chung và của trường THCS Cẩm Ngọc  nói riêng, phần lớn giáo viên trực tiếp giảng dạy thường gặp phải nhiều khó khăn như: Tính tự giác của học sinh còn thấp, tinh thần tự học chưa cao, lười phát biểu, chưa mạnh dạn, tự tin; chưa chủ động trong học tập còn thụ động trong học tập nên chất lượng chưa cao,… Để kết quả giờ học đạt kết quả cao thì đa số giáo viên đưa ra vấn đề giải quyết thì chỉ có được 50% số học tích cực tham gia xây dựng bài còn lại các em ỉ lại và chỉ thụ động trong học tập.

– Trình độ học tập của học sinh không đều, tính tự giác, khả năng tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh còn hạn chế.

– Một số học sinh chưa chăm học nên kết quả học tập còn thấp so với yêu cầu.

– Một số ít phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến việc học của con em mình vì cho rằng môn phụ. 

– Từ những điểm và những cơ sở trên tôi đã tiến hành điều tra cơ bản( Tôi chọn lớp 7B  do đồng chí ……, làm chủ nhiệm) năm học ……, của trường làm thí điểm.

Kết quả khảo sát 30 học sinh như sau :

– 70 % học sinh nắm bài một cách thụ động,học thuộc lòng nội dung của SGK

-10 % học sinh chưa có kỹ năng cơ bản về thao tác thực hành.

– 20 % học sinh có hứng thú học tập môn công nghệ.

* Kết quả khảo sát thực trạng vấn đề:

Qua khảo sát chất lượng đầu năm học ……, đạt kết quả như sau :

Nhìn vào kết quả khảo sát này ta thấy chất lượng  học tập  của học sinh chưa cao.Vì vậy mà tôi quyết định áp dụng sáng kiến kinh nghiệm của mình nhằm nâng cao chất lượng giáo dục về mọi mặt.

Từ thực trạng nêu trên, qua kinh nghiệm giảng dạy ở các năm. Thông qua chuyên đề chuẩn kiến thức kỹ năng  và qua các đợt tập huấn. Tôi đưa ra một số giải pháp trong tổ chức trò chơi theo nhóm ở môn công nghệ 7 “Một số biện pháp tổ chức trò chơi cải thiện hứng thú học tập môn Công nghệ 7” theo bộ sách Cánh diều nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh học nhất là nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, các năng lực của mỗi HS để tiết học đạt kết quả cao.

3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề

Để phương pháp “Một số biện pháp tổ chức trò chơi cải thiện hứng thú học tập môn Công nghệ 7 ” theo bộ sách Cánh diều được thực hiện một cách có hiệu quả trong các tiết dạy, cần áp dụng một số các giải pháp sau:

* Đối với giáo viên:

– Phải là người có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, biết cách tổ chức các hoạt động trò chơi phù hợp với từng nội dung, từng kiểu bài.

– Phải chuẩn bị chu đáo đồ dùng dạy học, phiếu học tập, bảng phụ: Hướng dẫn cụ thể việc chuẩn  bị bài mới cho học sinh.

– Phải bao quát được toàn bộ lớp trong quá tŕnh tổ chức trò chơi, tạo được không khí thoải mái, bình đẳng để các học sinh trong nhóm được tự do phát biểu ? kiến và thảo luận với nhau, hoàn thành công việc mà nhóm được giao một cách nhanh nhất và có hiệu quả nhất.

– Thời gian thực hiện phương pháp này chỉ nên thực hiện ở một hoặc hai nội dung để tạo hứng thú, ham học hỏi của học sinh trong cả tiết dạy học. Không nên lạm dụng trò chơi trong cả tiết dạy gây rườm rà, kém hiệu quả.

* Đối với học sinh.

– Phải có nhu cầu, học tập, có đủ sách giáo khoa và đồ dùng học tập.

– Phải chuẩn bị nội dung bài mới chu đáo theo yêu cầu của giáo viên.

– Phải mạnh dạn bộc lộ suy nghĩ, hiểu biết, thái độ…của mình được bạn bè trong nhóm hoặc tập thể uốn nắn, điều chỉnh.

3.1. Trình tự thực hiện.

3.1.1. Tổ chức trò chơi cần thực hiện một số nguyên tắc sau.

• Khi tổ chức trò chơi GV phải  biên soạn câu hỏi cho  trò chơi, phải bám vào “Chuẩn kiến thức – kĩ năng” của bộ môn công nghệ.
• GV phải xác định mục đích, phạm vi của từng trò chơi
• GV cần chú ý chọn trò chơi phù hợp với điều kiện  cơ sở vật chất của trường.
• Lựa chọn trò chơi phù hợp với kĩ  năng, năng lực cần rèn luyện cho HS.
• Khi tổ chức trò chơi cần phải xác định được thời gian.
• Khi tổ chức trò chơi phải có sức hấp dẫn, thu hút  HS, tạo hứng thú học tập cho học sinh.
• GV luôn thay đổi trò chơi để thu hút HS, tuy nhiên phải dựa vào dạng bài, kiểu bài  để thực hiện.
• Khi tổ chức trò chơi GV là trọng tài công bằng,chính xác và là cổ động viên  tích cực của HS.
• Khi tổ chức trò chơi GV phải cho điểm, khen các em trước lớp.

3.1.2. Tổ chức trò chơi  đối với  bộ môn công nghệ có vai trò và ý nghĩa rất lớn trong dạy học.

Bộ môn công nghệ là môn khoa học kỹ thuật tự nhiên, khi giảng dạy tổ chức trò chơi trong dạy học nó đem lại vai trò, ý nghĩa rất quan trọng.

• Làm thay đổi hình thức, phương pháp dạy học, làm cho tiết học, giờ học bớt căng thẳng, nặng nề hơn, dễ chịu hơn, giúp các em học sinh tiếp thu kiến thức nhanh hơn, hứng thú học tập hơn.
• Rèn luyện các kĩ năng, các năng lực của  bản thân.
• Qua các tiết học tổ chức trò chơi giúp các em học sinh phát triển các phẩm chất, các năng lực (nhanh nhẹn, đoàn kết, sáng tạo…) từ đó giúp các em phát triển tư duy độc lập, ứng xử thông minh, xử lý các tình huống nhanh nhẹn.

3.1.3. Hình thức tổ chức “trò chơi” phục vụ giảng dạy bộ môn công nghệ  

Trong quá trình giảng dạy giáo viên có thể thiết kế, xây dựng hệ thống trò chơi phong phú, đa dạng với nhiều tên gọi khác nhau, mục đích khác nhau.Với phạm vi của sáng  kiến kinh nghiệm tôi xin nêu ra đây một số trò chơi mang tính khái quát chung nhất, quan trọng là các trò chơi này đều được áp dụng ở các khối lớp, tổ chức “trò chơi” có thể áp dụng cho 1 tiết bài học,  ngoại khóa hoặc áp dụng để củng cố bài. Trong quá trình giảng dạy mỗi thầy, cô giáo có sự sáng tạo thêm nhiều trò chơi khác nhau để bổ sung làm cho một tiết học Công Nghệ nhất là môn công nghệ lớp 7 trở nên sinh động, phong phú hơn, nhằm phục vụ tốt hơn cho công tác dạy học bộ môn Công Nghệ.

Chú ý các quy trình tổ chức.

• Bước 1 : Xây dựng thể lệ luật chơi
• Bước 2 : Lựa chọn nội dung, chủ đề cần truyền đạt
• Bước 3: Xây dựng hình thức và kết cấu câu hỏi. 
• Bước 4 : Thiết kế chơi  trò chơi.

3.2. Cụ thể phương pháp tổ chức trò chơi theo nhóm được tiến hành theo quy trình sau: