SKKN Xây dựng hệ thống bài tập để nâng cao khả năng cảm thụ văn học (W+PPT)

THÔNG TIN CHUNG VỀ BÁO CÁO BIỆN PHÁP

1. Tên báo cáo biện pháp: 

Xây dựng hệ thống bài tập để nâng cao khả năng cảm thụ văn học theo bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

2. Tác giả:

– Họ và tên: ……..Nam (nữ):

– Trình độ chuyên môn:

– Chức vụ, đơn vị công tác:

– Điện thoại: ……Email: 

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn biện pháp

Đất nước ta đang trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa hội nhập với các nước trong khu vực trên thế giới. Để đáp ứng ngày càng cao của xã hội đối với giáo dục. Bộ trưởng BGD-ĐT đã chỉ đạo đổi mới chương trình GDPT 2018 theo mục tiêu: Tiếp tục tăng cường thực hiện giáo dục toàn diện (đức, trí, thể, mỹ và các kĩ năng cơ bản) đảm bảo sự cân đối, hài hoà giữa các lĩnh vực học tập và giáo dục ở nhà trường tiểu học. 

Trong giai đoạn hiện nay, việc đổi mới nội dung và phương pháp dạy học là rất cần thiết nhằm phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh tiểu học. Trong giảng dạy Tiếng việt ở Tiểu học, việc dạy học sinh cảm thụ văn học góp một phần rất quan trọng trong việc hình thành và phát triển cái đẹp trong tâm hồn của học sinh. Để trau dồi năng lực môn Tiếng Việt cho Học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng, người giáo viên phải quan tâm đến nhiệm vụ bồi dưỡng và nâng cao năng lực văn học cho các em. 

Cảm thụ văn học nó không phải học trong phạm vi một bài, một chương, một lớp mà nó được sử dụng liên tục ở các bài sau, chương sau, các lớp sau và còn được sử dụng trong thực tiễn hàng ngày. Vì vậy, yêu cầu rèn luyện về cảm thụ văn học như trau dồi hứng thú khi tiếp xúc với thơ văn, hay yêu cầu tích lũy vốn hiểu biết về thực tế cuộc sống yêu cầu nắm vững kiến thức cơ bản về Tiếng Việt, yêu cầu rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn về cảm thụ văn học.

Qua nghiên cứu sách Kết nối tri thức với cuộc sống lớp 3, tôi thấy cần hình thành cho Học sinh năng lực cảm thụ văn học thông qua hệ thống bài tập, yêu cầu đặt ra cho Học sinh tập viết các đoạn văn hay, học tốt các giờ luyện từ và câu, luyện về cảm thụ văn học qua các giờ tập đọc, các tiết tiếng Việt để học sinh trở thành những công dân có ích cho xã hội. Vậy làm thế nào để giúp Học sinh hình thành khả năng cảm thụ văn học và phát huy tính sáng tạo, kích thích niềm say mê học môn Tiếng Việt cho Học sinh lớp 3 là lí do tôi chọn đề tài “Xây dựng hệ thống bài tập để nâng cao khả năng cảm thụ văn học theo bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống”. 

2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu.

– Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp xây dựng hệ thống bài tập giúp Học sinh lớp 3 cảm thụ văn học tốt hơn.

Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 3 trường Tiểu học…

3. Mục đích nghiên cứu.

Mong muốn của tôi khi nghiên cứu nhằm tìm thêm các giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ văn học cho Học sinh lớp 3 thông qua hệ thống bài tập.

PHẦN NỘI DUNG

1. Nội dung các biện pháp của tác giả đã thực hiện.

* Với dạng bài tập về rèn đọc hay

Khi dạy các tiết Tập đọc tôi luôn chọn những bài thơ, bài văn, đoạn thơ, đoạn văn, câu thơ, câu văn hay cho Học sinh đọc tạo tiết học nhẹ nhàng hứng thú.

Ví dụ : khi dạy bài tập đọc “ Con đường đến trường” (trang 46 tiếng Việt 3 tập 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) ngoài khai thác các câu hỏi trong SGK tôi cho Học sinh đọc bài văn với các yêu cầu sau:

– Đọc thầm nhiều lần để tham khảo nội dung và cách đọc.

Đoạn 1: “Con đường đưa tôi đến trường…vừa đi vừa nhấm nháp” Đoạn này nói về mô tả quang cảnh con đường đi đến trường, vậy cần phải đọc như thế nào? nên ngắt giọng , nghỉ hơi và đọc với giọng điệu như thế nào cho phù hợp? (Giọng từ tốn, vui vẻ, dành nhiều tình cảm, tha thiết). 

Đoạn 2: “Có đoạn … bàn chân” ở đoạn này tả tâm trạng của ngược đọc như thế nào? Cần đọc nhấn giọng những từ ngữ nào để diễn cảm ?

Đoạn 3,4: “Vào mùa mưa …….. nghỉ học buổi nào.” yêu cầu học sinh nêu cách ngắt giọng phần vừa đọc của bạn.

– Khi ký hiệu và lời chỉ dẫn đọc hay bài văn sau đó tổ chức đọc.

Thông qua phần đọc hay có sáng tạo tôi thấy học sinh rất hứng thú học tập,có giọng đọc truyền cảm, diễn tả được các hiện tượng sự vật, các nhân vật trong văn cảnh và nắm bắt được thế nào là đọc hay có sáng tạo.

Học sinh thi đọc diễn cảm trong tiết Tập đọc.

* Với dạng bài tập cảm thụ văn học qua tác phẩm, đoạn văn thơ ngắn

Đọc sách là một yêu cầu rất cần cho mỗi con người, vì qua hoạt động đọc sách con người sẽ khám phá, học hỏi, tích lũy được nhiều kiến thức. Nhưng cần phải có phương pháp đọc sách để mang lại hiệu quả. Qua thực tế cho thấy: có người đọc rất nhanh, đọc nghiến ngấu nhưng khi hỏi thì không nắm được gì, đặc biệt đối với học sinh tiểu học khi đọc chỉ biết cốt truyện, thiếu sự nghiền ngẫm suy nghĩ. 

Vì vậy, giáo viên phải giúp học sinh có hứng thú và thói quen đọc sách. Đồng thời giáo viên yêu cầu và rèn cho học sinh có thói quen suy nghĩ khi đọc sách là:

– Bài văn hoặc câu chuyện đó có những nhân vật nào ? Đánh giá từng nhân vật ra sao?

– Đọc xong bài bản thân có cảm nghĩ gì?

+ Rèn luyện đọc hay cho học sinh cũng là một biện pháp giúp học sinh nâng cao khả năng cảm xúc thẩm mỹ và kích thích các em khám phá ra cái hay cái đẹp của văn chương.

+ Giáo viên là người khuyến khích học sinh đọc sách, tạo điều kiện để các em tiếp xúc với nhiều tác phẩm. Có thể giới thiệu đầu sách hay có tác dụng rèn thể loại văn đang học cho các em. Kết hợp với cán bộ thư viện giới thiệu sách cho học sinh vào những buổi đọc sách tại thư viện.

+ Giáo viên là người gợi mở, dẫn dắt cho sự tiếp xúc của học sinh với những tác phẩm hay. Đặt câu hỏi hoặc nêu vấn đề để học sinh suy nghĩ, quá trình suy nghĩ sẽ giúp các em cảm thụ được tác phẩm. Giúp học sinh có những cảm xúc, thẩm mỹ xung quanh cái đẹp trong thiên nhiên, cái đẹp trong xã hội. Hoạt động của giáo viên chỉ có tác dụng hỗ trợ cho cảm xúc thẩm mỹ nảy nở trong hoạt động, đặc biệt không cảm thụ hộ học sinh.

Với dạng bài tập này tôi cũng yêu cầu các em thực hiện các thao tác cơ bản và các phương pháp,hình thức dạy học như các dạng bài tập trên.

Với dạng bài tập này tôi yêu cầu các em thực hiện các thao tác cơ bản và các phương pháp, hình thức dạy học như các dạng bài tập trên.

Trong quá trình lựa chọn các dạng bài tập về cảm thụ văn học để giảng dạy cho học sinh, tôi thấy các nhà nghiên cứu đã đưa ra các dạng bài tập rất phù hợp với trình độ của học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng. Thông qua các bài tập cảm thụ tôi thấy các em được mở mang tri thức, phong phú về tâm hồn, các em đã hứng thú khi viết văn. 

* Ở dạng bài tìm hiểu nội dung của đoạn văn, thơ qua cách dùng từ đặt câu sinh động.

Với dạng bài tập này tôi đã vận dụng các phương pháp và hình thức sau: Quan sát – Nêu vấn đề – Giảng giải – Luyện tập – Đặt câu hỏi – Đọc tích cực – Viết tích cực – Học cá nhân – Học nhóm – Học cả lớp.

* Cách tiến hành : 

B1: Cho các em thực hiện các thao tác cơ bản như trên.

B2: Hướng dẫn các các em mang tính gợi mở sáng tạo để các em cảm thụ.

B3: Cho Học sinh thực hiện bài tập cảm thụ.

B4: Cho Học sinh nêu (cá nhân, nhóm ) kết quả cảm thụ đó, cùng nhau tham khảo rút kinh nghiệm.

Ví dụ : Khi các em cảm thụ bài : “Khi cả nhà bé tí” (trang 90 tiếng Việt 3 tập 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) của nhà thơ Huỳnh Mai Liên

Với yêu cầu của đề bài học thuộc lòng những khổ thơ em thích. Với dạng bài tập này trước tiên tôi cũng cho các em thực hiện các thao tác cơ bản như trên sau đó tôi hướng dẫn các em mang tính gợi mở, sáng tạo để các em cảm thụ. Tác giả đã dùng hình ảnh nào miêu tả cả nhà khi còn bé tí.

Khổ thơ thứ 1 thể hiện điều gì?

 “ Khi bà còn bé tí

Bà có nghịch lắm không

Dáng đi có hơi còng

Chăm quét nhà dọn dẹp?”

Khổ thơ làm em thích nhất vì có hình ảnh người bà là một người chịu khó làm việc nhà. Bà còn có một chiếc lưng hơi còng vì đã vất vả làm lụng.. Khổ thơ như muốn nhắc nhở em phải biết yêu thương, kính trọng ông bà của mình nhiều hơn.

Sau khi các em trả lời xong tôi cho các em trình bày cảm thụ của mình để mọi người tham khảo góp ý, rút kinh nghiệm.

Qua bài tập cảm thụ tôi nhận thấy rằng các em rất hứng thú học tập các em đã nắm bắt được nội dung của khổ thơ qua các hình ảnh tác giả miêu tả, mỗi em đều thể hiện cảm nhận của riêng mình. Mỗi lần các em tìm tòi như thế tôi lại động viên và chỉnh sửa cho các em để các em tự tin vào mình.

Cô và trò trong giờ học

* Với dạng bài phát hiện những hình ảnh chi tiết có giá trị gợi tả

Với dạng bài tập này tôi cho Học sinh thực hiện các thao tác cơ bản tương tự như dạng bài tập trên và sử dụng các phương pháp, hình thức học tập như sau:

– Phương pháp kỹ thuật đặt câu hỏi, phương pháp trình bày một phút, phương pháp kỹ thuật hoạt động nhóm, phương pháp kỹ thuật chúng em biết ba, phương pháp kỹ thuật đọc tích cực, phương pháp kỹ thuật viết tích cực, phương pháp kỹ thuật KWLH.

– Học cá nhân, học nhóm, học cả lớp.

Ví dụ: Khi tôi cho các em cảm thụ bài: “Tôi yêu em tôi” (trang 104 tiếng Việt 3 tập 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống)

Tôi cho các em cảm thụ đoạn thơ : 

 “ Tôi yêu em tôi

Nó cười rúc rích

Mỗi khi tôi đùa

Nó vui, nó thích.”

Giáo viên sẽ đặt câu hỏi : Theo em hình ảnh nào góp phần làm nên cái hay của đoạn thơ trên. Vì sao?

Với bài tập này, trước tiên tôi cũng yêu cầu các em thực hiện các thao tác cơ bản như trên sau đó hướng dẫn các em cảm thụ.

Ví dụ: Với bài “Tôi yêu em tôi”(trang 104 tiếng Việt 3 tập 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống), tôi có thể đưa ra gợi ý là hình ảnh “ Mất nó đen ngời/Trong veo như nước” đã góp phần nhiều nhất làm nên cái hay của đoạn thơ trên. Một hình ảnh so sánh rất đẹp, rất hay, thể hiện sự trong sáng, hồn nhiên, thơ ngây trong ánh mắt của em nhỏ. Hơn thế nữa, còn thể hiện tình yêu thương của nhân vật tôi đối với em gái của mình.

Khi các em hoàn thành bài tập tôi cho đại diện các nhóm lên trình bày gợi ý thông qua bài tập cảm thụ tôi thấy hầu hết các em say mê hứng thú học tập thảo luận sôi nổi và cảm thụ tự nhiên sáng tạo.

Cô và trò trong tiết Luyện từ và câu

* Với dạng bài tìm hiểu và vận dụng một số biện pháp tu từ

a. Biện pháp so sánh 

Với dạng bài tập này tôi cũng cho các em thực hiện các thao tác cơ bản như các dạng trên và sử dụng các phương pháp như các dạng bài trên và cách thức dạy học như sau:

Học cá nhân, học nhóm, học cả lớp. 

Ví dụ: Giáo viên cho các em cảm thụ một đoạn của bài thơ “Bàn tay cô giáo” (trang 59 tiếng Việt 3 tập 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) của nhà thơ Nguyễn Trọng Hoàn