SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1A trường Tiểu học, học tốt phân môn Kể chuyện

1. Mở đầu:
1.1 lý do chọn đề tài.
Học Tiếng Việt học sinh được trang bị những kiến thức cơ bản và tối thiểu cần thiết giúp các em hòa nhập với cộng đồng và phát triển của xã hội. Cùng với môn Toán và một số môn học khác, những kiến thức của môn Tiếng Việt sẽ là những hành trang trên bước đường đưa các em đi khám phá, tìm hiểu, nghiên cứu thế giới xung quanh và kho tàng tri thức vô tận của loài người, giúp các em tiếp cận với vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước, giúp các em có cơ hội bộc lộ cảm xúc của mình, mở rộng tâm hồn. Trong đó phân môn Kể chuyện là một trong những phân môn Tiếng Việt số 1 có nhiệm vụ: Bồi dưỡng tâm hồn trẻ, góp phần hình thành cảm xúc và thẩm mĩ lành mạnh, làm giàu thêm vốn sống và vốn hiểu biết, phát triển tư duy và nâng cao trình độ Tiếng Việt lớp 1 nói riêng, học tốt Kể chuyện không những giúp học sinh rèn luyện kĩ năng nghe – nói (kể ) mà còn tạo điều kiện cho học sinh tự tin để học tốt các môn học khác và giúp các em tự nhiên hơn trong giao tiếp. Tiếng Việt là một trong những môn học có số tiết dạy ở bậc tiểu học nhiều nhất và cũng là môn học then chốt của cấp học. Thế nhưng làm thế nào để đạt được mục tiêu trên lại là cả một vấn đề phải lưu tâm. Đặc biệt xuất phát từ tình hình thực tế ở trường Tiểu học Minh Sơn I. Phần lớn học sinh chủ yếu là dân tộc Mường, vốn sống, ngôn ngữ giao tiếp Tiếng Việt còn hạn chế, Bản thân mỗi giáo viên cần phải tăng cường dạy học Tiếng Việt rất nhiều cho học sinh.
Trong quá trình trực tiếp giảng dạy, tôi còn thấy một số điều tồn tại và vướng mắc trong phân môn Kể chuyện, học sinh nhìn chung còn ít học và việc chuẩn bị trước cũng chưa được chu đáo, chỉ nhìn bài qua loa, chiếu lệ, chưa biết cách kể. Đến lớp, nhiều em chưa phát huy tốt vai trò của cá nhân trong quá trình kể chuyện, nhất là kể cho nhau trong nhóm (vì kể cho nhau trong nhóm yêu cầu là tính tự giác là chủ yếu), Trong khi bạn bè kể thì một số em chưa có ý thức theo dõi, quá trình học tập của bạn là thời gian nghỉ ngơi của một số em khác. Mặt khác các em mới làm quen với phân môn này nên còn rất nhiều bỡ ngỡ, chưa có phương pháp học hợp lí.
Từ những hạn chế và vướng mắc trong quá trình giảng dạy. Bản thân tôi đã suy nghĩ, trăn trở để tìm ra nhiều phương pháp mới, tối ưu nhất để giúp cho học sinh dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thuộc chuyện theo ngôn ngữ của mình. Vì vậy, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1A trường Tiểu học Minh Sơn I, học tốt phân môn Kể chuyện” nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn Kể chuyện .
1.2. Mục đích nghiên cứu
Nhằm nâng cao chất lượng học phân môn kể chuyện cho học sinh lớp 1 ở trường Tiểu học Minh Sơn 1. Giúp các em hình thành nhân cách, hình thành những kĩ năng cơ bản ban đầu về đạo đức, tri thức, thể, mĩ…và cho cả sự phát triển các kĩ năng giao tiếp, ứng sử rõ ràng, liên kết câu từ chặt chẽ, diễn đạt mạch lạc nội dung cần kể. Ngoài ra còn rèn cho các em sự tự tin, phong cách chuẩn mực khi trình bày, giúp các em tiếp tục học tốt phân môn này ở các lớp trên.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Trọng tâm nghiên cứu sáng kiến của tôi là xác định một số nguyên nhân dẫn đến học sinh chưa học tốt phân môn kể chuyện lớp 1 và đề xuất một số biện pháp giúp học sinh học lớp 1 học tốt phân môn kể chuyện .
1.4. Phương pháp nghiên cứu :
Phương pháp trực quan
Phương pháp quan sát
Phương pháp giao tiếp.
Phương pháp luyện tập theo mẫu
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm:
2.1. Cơ sở lý luận:
Trong mục tiêu giáo dục và giảng dạy Tiếng Việt ở Tiểu học, phân môn kể chuyện có vị trí, vai trò rất quan trọng, góp phần tích cực vào việc bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm, trau dồi những tri thức về cuộc sống và bồi dưỡng vốn văn học cho học sinh. Ngoài ra nó còn nhằm nâng cao năng lực trí tuệ, đồng thời rèn luyện cho các em khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ. Bên cạnh đó phân môn kể chuyện còn giúp các em phát triển các năng lực tư duy cơ bản như: Trí tưởng tượng, óc phán đoán, khả năng ghi nhớ, năng khiếu thẫm mỹ, hình thành ở các em nhiều phẩn chất tốt đẹp cần thiết cho nhu cầu phát triển ở độ tuổi này.
Cùng với các môn học khác, phân môn kể chuyện góp phần hình thành nhân cách rất lớn cho học sinh, nó mở mang sự hiểu biết cho các em. Các em được học hỏi những điều hay, lẽ phải từ rất nhiều các câu chuyện, phản ánh đa dạng cuộc sống. Chính vì vậy tiết Kể chuyện đòi hỏi giáo viên vừa biết kể chuyện hấp dẫn, vừa biết dạy cho học sinh tập nói, tập kể chuyện và phát triển ngôn ngữ. tập dùng ngôn ngữ của bản thân để diễn tả kể chuyện. Qua mỗi tiết kể chuyện học sinh được tiếp xúc với một văn bản hay. Nhưng điều quan trọng hơn các em học được cách dùng vốn từ ngữ của mình để kể lại chuyện.
Như vậy nhiệm vụ giáo dục của phân môn Kể chuyện được trở nên đa dạng và phong phú. Dạy tốt tiết Kể chuyện giáo viên sẽ tạo điều kiện tốt cho việc phát triển năng khiếu ở nhiều học sinh, tạo điều kiện ươm mầm cho nhân tài mai sau. Đó cũng là một mặt trong việc xây dựng nhân cách con người mới, con người của thời kì công nghiệp hóa hiện đại hoá đất nước.
2.2. Thực trạng.
Trong quá trình giảng dạy phân môn kể chuyện là một nội dung khó. Thực tế sự tiếp thu bài của các em rất chậm, cảm giác như ngại học phân môn này. Do các em học sinh lớp 1 đa số có vốn sống còn ít. vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định hình rõ trong giao tiếp. Mặt khác, học sinh mới được làm quen với phân môn Kể chuyện ở lớp 1 nên các em còn nhiều bỡ ngỡ, chưa có phương pháp học tập một cách khoa học và hợp lý. Lực học của các em không đồng đều. Khả năng giao tiếp giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với học sinh còn nhiều hạn chế. Cho nên ngay đầu năm học tôi đã tiến hành theo dõi và khảo sát chất lượng như sau:
Đề bài: Kể lại câu chuyện: Khỉ và Rùa
*Kết quả :
Tổng số học sinh
Kể chuyện hay

Kể đúng nội dung chuyện

Chưa biết kể
33 em
Số lượng
Tỉ lệ %
Số lượng
Tỉ lệ %
Số lượng
Tỉ lệ %
3
9.1
18
54.6
12
36,3

Qua quá trình khảo sát đứng trước thực trạng như vậy tôi trăn trở và tìm ra một số nguyên nhân dẫn đến kết quả như trên:
2.2.1 Đối với học sinh
Nguyên nhân 1: Chưa chuẩn bị bài trước khi đến lớp:
Hầu hết học sinh là con em nông thôn, bố mẹ đi làm ăn xa để con ở với ông, bà, nên sự chuẩn bị bài chưa có mà vốn từ giao tiếp của các em còn hạn chế, chưa mạnh dạn, chưa biết dùng lời lẽ của mình thể hiện giọng của nhân vật trong mỗi câu chuyện, chưa sáng tạo giọng kể, chưa nắm được nội dung cốt chuyện. Hầu như các em chỉ đọc chuyện là chính, định hướng các hoạt động và nhớ được nội dung câu chuyện là rất khó khăn.
Nguyên nhân 2: Học sinh chưa phát triển ngôn ngữ nói theo tranh.
Học sinh chưa mạnh dạn, tự tin trong việc phân tích sử lý tình huống. Nếu được gọi kể chuyện thì hầu như các em chỉ đọc theo gợi ý của chuyện sau mỗi tranh. Các em chưa biết liên kết được các bức tranh để thành một đoạn chuyện, một câu chuyện, chưa hiểu được nội dung từng tranh.
Nguyên nhân 3: Kĩ năng nghe kể của học sinh còn nhiều hạn chế.
Nhiều học sinh chưa chú ý lắng nghe cô kể, bạn kể, tự mình kể dẫn đến việc đánh giá nhận xét kĩ các năng nghe, kể diễn đạt đúng, sai còn rất nhiều hạn chế trong tiết kể chuyện. Chưa biết dùng lời của mình thể hiện giọng của từng nhân vật trong mỗi.
Nguyên nhân 4: Chưa sáng tạo trong kể chuyện.
Do học sinh chưa nắm vững cốt chuyện, chưa kể lại câu chuyên đó bằng lời của mình, giọng kể, điệu bộ chưa sinh động, chưa có sức thuyết phục người nghe, chưa biết nhập vai trong khi kể gần như là đọc chuyện, dẫn đến tính sáng tạo trong kể chuyện chưa cao .
2.2.2. Đối với giáo viên.
Nguyên nhân 1: Chuẩn bị bài chưa chu đáo.
Việc chuẩn bị bài hầu như giáo viên còn phụ thuộc nhiều vào sách giáo viên và bài soạn. Chính vì thế mà bài dạy trên lớp còn mang tính áp đặt, đơn điệu chưa phù hợp với đối tượng học sinh, làm cho học sinh nắm nội dung chuyện còn chàng màng, máy móc coi phân môn Kể chuyện chỉ là giải trí, các môn học khác quan trọng hơn. Do sự chuẩn bị của giáo viên chưa chu đáo dẫn đến tiết day, giờ dạy không mang lại hiệu quả.
Chưa có tranh phóng to minh họa các bài kể chuyện. Giáo viên sử dụng tranh thì chỉ dùng tranh pô tô ở SGK cho nên không có tính khoa học và tính thẫm mỹ.
Nguyên nhân 2: Kể chuyện chưa hấp dẫn.
Một số giáo viên rất ngại dạy Kể chuyện, nhất là vào dịp thao giảng, dự giờ thăm lớp vì sợ khả năng kể chuyện chưa hay, không thu hút được sự chú ý của học sinh, giọng kể, điệu bộ còn áp đặt, đơn điệu chưa sát với nội dung chuyện mà chuẩn bị cho một giờ kể chuyện lại mất nhiều công sức và thời gian, như tranh vẽ, trang phục…
Nguyên nhân 3: Chưa khích lệ động viên học sinh kịp thời.
Đây là khâu quan trọng nhất trong tiết dạy kể chuyên vì rất ít học sinh biết kể một cách trôi chảy mạch lạc, rõ ràng, bởi kĩ năng nói, diễn đạt của các em còn kém. Mà giáo viên lại chưa động viên khuyến khích, tuyên dương học sinh kịp thời đặc biệt là những học sinh chậm. chưa có năng khiếu kể chuyện, chưa mạnh dạn tự tin khi kể trước cô và bạn .
Nguyên nhân 4: Chưa lồng ghép dạy kể chuyện trong các môn học khác.
Giáo viên chưa lồng ghép dạy kể chuyện trong môn học khác. Để học tốt môn kể chuyện thì người giáo viên cần biết kết hợp, lồng ghép vào một số phân môn khác như: phân môn học vần tập đọc phần luyện tập nói sau mỗi bài đọc, nếu giáo viên chú ý luyện kĩ đến phần này sẽ giúp học sinh mạnh dạn hơn, tự nhiên hơn, biết diễn đạt lời nói của mình đủ câu hơn, rõ ràng hơn.
2.2.3. Đối với phụ huynh học sinh.
Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm và đầu tư thích đáng đến việc học tập của con em. Phần lớn phụ huynh không đủ khả năng để dạy ở nhà cho các em.
Do nhận thức của phụ huynh về các môn học còn lệch lạc, nhiều phụ huynh chỉ quan tâm chú trọng cho con em học thêm nhiều về môn toán, còn phân môn kể chuyện thì bị phụ huynh xem nhẹ hơn. Đối với phân môn kể chuyện không mấy phụ huynh kiên trì hướng dẫn cho con em tập kể ở nhà trước, ít có được học sinh kể hoàn chỉnh một câu chuyện. Vì thế dẫn đến kết quả kể chuyện của các em còn rất thấp, chưa mang lại hiệu quả cao.
Từ những nguyên nhân trên tôi đã tìm ra một số biện pháp thực hiện như sau:
2.3. Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1 học tốt phân môn Kể chuyện.
2.3.1. Đối với học sinh.
Biện pháp 1: Giúp học sinh chuẩn bị bài trước khi đến lớp.
Học sinh muốn nhớ được nội dung truyện nhanh khi đến lớp các em nên quan sát trước nội dung từng tranh để phỏng đoán nội dung truyện.
Ví dụ: truyện Thỏ và Sư Tử (TV1 – Tập 1 trang 45).
Khi đọc đến truyện này học sinh ở nhà quan sát kĩ tranh để phỏng đoán nội dung truyện như sau:
Tranh 1: Sư Tử đang nằm chờ Thỏ đến.
Tranh 2: Thỏ đang nói chuyện với Sư Tử và Sư Tử đang tức giận với Thỏ.
Tranh 3: Thỏ và Sư Tử đang đứng trên thành một cái giếng.
Tranh 4: Sư Tử lao xuống giếng còn Thỏ đang nhảy múa trên thành giếng.
Sau khi quan sát phỏng đoán như vậy thì đến lớp nghe cô giáo kể chuyện các em dễ nhớ được nội dung câu chuyện.
Ví dụ 2: Truyện Rùa và Thỏ (TV1 – Tập 2 trang 54).
Khi học đến truyện Rùa và Thỏ học sinh quan sát trả lời trước các câu hỏi sau mỗi tranh như (Rùa đang làm gì ?. Thỏ nói gì với Rùa? ) thì đến lớp nghe cô kể câu chuyện các em dễ nhớ được nội dung truyện.
Ví dụ 3: Truyện trí khôn (TV1 – Tập 2 trang 72) .
Khi dạy xong bài “Rùa và Thỏ” giáo viên yêu cầu học sinh về nhà chuẩn bị trước câu chuyện tuần sau có tên “ Trí khôn” Học sinh đã quan sát các tranh trong sách giáo khoa và đọc câu hỏi dưới mỗi tranh để có thể phỏng đoán nội dung câu chuyện qua từng tranh như: Hổ nhìn thấy gì? Hổ và Trâu nói gì với nhau?…Nhưng học sinh có sự chuẩn bị bài trước thì khi đến lớp nghe thầy cô kể các em tiếp thu bài rất nhanh và nhớ nội dung câu chuyện ngay ở lớp và thể hiện kể trước lớp rất tự nhiên, đối với những học sinh không có sự chuẩn bị bài trước thì đến lớp việc nhớ nội dung câu chuyện chậm hơn, chính vì thế mà việc nhập vai nhân vật chưa chính xác còn kém.
Biện pháp 2: Phát triển ngôn ngữ nói theo tranh.
Với học sinh lớp 1, tư duy bằng trực quan là chủ yếu. Chính vì vậy ngôn ngữ của các em phụ thuộc vào trực quan (tranh vẽ) là rất nhiều. Nêu thiếu yếu tố này thì ngôn ngữ của các em phát triển chậm bởi vốn sống thực tế, vốn từ, sự trau rồi ngôn ngữ của các em còn hạn chế. Đặc biệt với câu chuyện có lời nhân vật thì một mình các em phải thể hiện nhiều vai (khác với nhập một vai) cùng đồng nghĩa với giọng kể, cử chỉ, điệu bộ phải thay đổi.
Ví dụ: Truyện: Trí khôn (TV1 – Tập 2 trang72).