Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong dạy học môn TNXH lớp 3 (đủ 3 bộ sách)

Chương trình GDPT 2018 nhấn mạnh vai trò quan trọng của kỹ năng sống trong việc hình thành năng lực toàn diện cho học sinh. Xuất phát từ thực tế, nhiều em học sinh lớp 3 còn thiếu kỹ năng tự bảo vệ, giao tiếp ứng xử và giải quyết vấn đề, sáng kiến “Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong dạy học môn TNXH lớp 3” được xây dựng với mục tiêu tích hợp các hoạt động thực tiễn, phù hợp với môn Tự nhiên – Xã hội nhằm phát triển toàn diện năng lực sống cho học sinh. Đề tài hướng đến đối tượng học sinh lớp 3 và giúp giáo viên có hướng dẫn cụ thể để gắn kỹ năng sống vào nội dung môn học theo định hướng giáo dục mới.

1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục kỹ năng sống đang là yêu cầu cấp thiết trong chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy tại lớp 3, các kỹ năng như tự bảo vệ, giao tiếp, ứng xử, giải quyết vấn đề và phản biện chưa được truyền đạt một cách hệ thống và gắn với nội dung học. Thông thường, giáo viên tập trung vào việc truyền tải kiến thức, trong khi kỹ năng sống vẫn được thực hiện riêng biệt, không hòa nhập vào bài học. Do đó, cần thiết phải lồng ghép kỹ năng sống một cách linh hoạt vào môn TNXH. Việc này giúp học sinh không chỉ nắm chắc kiến thức mà còn biết ứng xử, giải quyết tình huống, tự tin và an toàn trong cuộc sống.

2. Các biện pháp thực hiện

Biện pháp 1: Rèn luyện kỹ năng bảo vệ bản thân kết hợp kỹ năng làm việc nhóm thông qua hoạt động phòng tránh hỏa hoạn khi ở nhà

Mục tiêu của biện pháp là giúp học sinh học cách nhận biết mối nguy hỏa hoạn và xử lý tình huống khẩn cấp, đồng thời phối hợp nhóm để thực hành. Giáo viên tổ chức tình huống giả định về cháy nhà, học sinh phân vai lên lớp thảo luận, mô phỏng cách thoát hiểm, gọi điện cầu cứu. Điểm mới là việc kết hợp giáo dục bảo vệ bản thân với hoạt động nhóm, giúp học sinh thực sự ứng dụng kỹ năng vào thực tế và tăng cường tinh thần đoàn kết.

Biện pháp 2: Rèn luyện kỹ năng giao tiếp ứng xử và tư duy sáng tạo thông qua kỹ thuật đóng vai kết hợp xây dựng tình huống gia đình

Giáo viên xây dựng các tình huống về giao tiếp trong gia đình như lễ phép, nhường nhịn, giúp đỡ hoặc khen chê. Học sinh đóng vai các thành viên trong gia đình, thực hành giao tiếp và đưa ra cách giải quyết thông minh, sáng tạo. Biện pháp giúp học sinh rèn kỹ năng ứng xử, nói năng, lắng nghe và phản hồi phù hợp. Giá trị sáng tạo được thể hiện qua cách xây dựng vai diễn và giải quyết tình huống thực tế.

Biện pháp 3: Rèn luyện kỹ năng thu thập thông tin và giải quyết vấn đề, dự phòng rủi ro trong trường học thông qua hoạt động trải nghiệm

Trong bài học về môi trường trường học, giáo viên tổ chức học sinh thực hành khảo sát, thu thập thông tin về các nguy cơ tiềm ẩn như đường trơn, ổ gà, điện rò. Sau đó các em đề xuất giải pháp để phòng tránh và sắp xếp báo cáo trước lớp. Biện pháp kết hợp kỹ năng quan sát, thu thập dữ liệu, xử lý thông tin và đề xuất phương án an toàn ngay tại trường học.

Biện pháp 4: Rèn luyện kỹ năng thuyết trình và thuyết phục thông qua hoạt động xây dựng dự án giới thiệu sản phẩm nông nghiệp

Dàn bài dự án được xây dựng theo nhóm, học sinh tìm hiểu nguồn gốc, công dụng, cách trồng và giới thiệu sản phẩm nông nghiệp địa phương. Các em thuyết trình trước lớp với hình ảnh, mẫu vật minh họa, kèm thuyết phục bạn bè ủng hộ dự án. Điểm sáng ở đây là kỹ năng thuyết trình, tư duy phản biện và thuyết phục được phát triển một cách trực quan và thiết thực.

Biện pháp 5: Rèn luyện kỹ năng phản biện thông qua tổng hợp các kỹ năng thu thập thông tin, thuyết trình, thuyết phục, tư duy khoa học

Sau khi nghe các nhóm thuyết trình về dự án nông nghiệp, học sinh được hướng dẫn đặt câu hỏi phản biện phù hợp và xây dựng phản luận mang tính khoa học. Giáo viên đóng vai người hướng dẫn để khuyến khích sự tư duy phê bình tích cực. Đây là bước phát triển kỹ năng phản biện đồng bộ qua các chức năng như phân tích, lập luận và bảo vệ ý kiến khoa học.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Lồng ghép kỹ năng sống vào bài học TNXH theo hướng tích hợp, không tách rời.

• Áp dụng hoạt động mô phỏng tình huống thực tế gắn với việc giáo dục an toàn và giao tiếp.

• Kết hợp đa dạng kỹ thuật dạy học tích cực: đóng vai, trạm học tập, trải nghiệm thực tế.

• Phát triển kỹ năng mềm liên quan trong cùng một chuỗi hoạt động (thu thập thông tin – thuyết trình – phản biện).

• Các biện pháp dễ áp dụng, không cần thiết bị phức tạp và phù hợp với nhiều đối tượng học sinh.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh chủ động, tự tin hơn trong giao tiếp và ứng xử xã hội.

• Năng lực tư duy phản biện, phân tích và giải quyết vấn đề được nâng cao.

• Trường học an toàn hơn khi học sinh thực hành đề xuất phương án phòng tránh rủi ro.

• Giáo viên tiết học trở nên linh hoạt, sinh động và phát huy vai trò tổ chức, hỗ trợ học sinh.

• Phụ huynh nhận thấy con em tiến bộ về kỹ năng sống, giao tiếp và tính tự lập.

Sáng kiến “Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong dạy học môn TNXH lớp 3” là một giải pháp thiết thực và hiệu quả để phát triển toàn diện năng lực sống cho học sinh tiểu học. Bằng các biện pháp cụ thể và đa dạng trong môn học, sáng kiến tạo nên môi trường học tập tích cực và chuẩn bị nền tảng kỹ năng cho các em trong cuộc sống tương lai. Quý thầy cô quan tâm có thể tham khảo chi tiết và tải tài liệu đầy đủ tại: Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong dạy học môn TNXH lớp 3 (đủ 3 bộ sách)