Biện pháp phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác cho học sinh THCS thông qua các hoạt động trong công tác chủ nhiệm

Trong xu thế giáo dục hiện đại, việc phát triển năng lực mềm như giao tiếp và hợp tác cho học sinh được xem là một trong những yếu tố cốt lõi giúp các em học tốt, sống lành mạnh và làm việc hiệu quả trong tương lai. Đặc biệt, lứa tuổi THCS là giai đoạn vàng để hình thành và phát triển những năng lực này. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều học sinh còn rụt rè, ngại bày tỏ ý kiến, chưa biết cách phối hợp trong hoạt động nhóm. Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn đó, đề tài “Biện pháp phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác cho học sinh THCS thông qua các hoạt động trong công tác chủ nhiệm” được xây dựng với mục tiêu cung cấp cho giáo viên chủ nhiệm những giải pháp cụ thể, dễ áp dụng nhằm khơi dậy và phát triển năng lực giao tiếp – hợp tác hiệu quả cho học sinh trong môi trường học đường.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Học sinh THCS ngày nay chịu tác động mạnh mẽ từ mạng xã hội, học tập trực tuyến, khiến khả năng giao tiếp trực diện và làm việc nhóm có phần suy giảm. Nhiều em còn thiếu tự tin khi phát biểu, chưa biết cách lắng nghe, hoặc gặp khó khăn khi làm việc chung với bạn. Trong khi đó, chương trình GDPT 2018 đã xác định năng lực giao tiếp và hợp tác là hai trong số các năng lực cốt lõi cần được phát triển thông qua mọi hoạt động dạy học và giáo dục. Thực tế công tác chủ nhiệm lớp là môi trường lý tưởng để giáo viên tổ chức các hoạt động đa dạng, giúp học sinh rèn luyện kỹ năng mềm này. Do đó, đề tài này nhằm cụ thể hóa những biện pháp hiệu quả, thiết thực và có khả năng nhân rộng trong các trường THCS.

2. Các biện pháp được triển khai trong sáng kiến

Biện pháp 1: Bồi dưỡng tinh thần tập thể, năng lực hợp tác và khả năng sáng tạo cho học sinh thông qua hoạt động giao lưu văn nghệ

Giáo viên tổ chức các buổi giao lưu hát, múa, đọc thơ hoặc diễn tiểu phẩm, nơi học sinh được chia nhóm để cùng luyện tập và biểu diễn. Quá trình chuẩn bị tạo cơ hội để các em lên kế hoạch, phân vai, hỗ trợ nhau và giao tiếp tích cực. Biện pháp này không chỉ phát triển năng lực hợp tác mà còn bồi dưỡng tinh thần đồng đội và sự sáng tạo nghệ thuật trong lớp học.

Biện pháp 2: Cải thiện năng lực giao tiếp, hợp tác cho học sinh thông qua hoạt động triển lãm, thuyết minh và chia sẻ

Học sinh được phân nhóm thực hiện các sản phẩm như poster, mô hình hoặc bài thuyết trình theo chủ đề. Mỗi nhóm trình bày trước lớp và lắng nghe phản hồi. Hoạt động này rèn kỹ năng thuyết trình, phản biện, lắng nghe và chia sẻ. Điểm mới là kết hợp giữa yếu tố sáng tạo – học thuật và tương tác nhóm, giúp học sinh giao tiếp chủ động và có chiều sâu.

Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động phỏng vấn, hỏi đáp và chia sẻ về chủ điểm sinh hoạt nhằm phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác cho học sinh

Giáo viên xây dựng các chủ đề như: “Ứng xử trong lớp học”, “Giải quyết xung đột”, “Biết lắng nghe”,… và giao cho học sinh đóng vai phỏng vấn – trả lời. Các em phải tự chuẩn bị câu hỏi, phối hợp với bạn diễn và trình bày trước lớp. Hoạt động giúp học sinh luyện khả năng tương tác, diễn đạt rõ ràng và điều chỉnh hành vi giao tiếp phù hợp.

Biện pháp 4: Tổ chức tọa đàm chủ đề “Tự tin vào chính mình” giúp học sinh cởi mở trong giao tiếp, hoà đồng và đoàn kết

Giáo viên tổ chức buổi tọa đàm để học sinh chia sẻ câu chuyện cá nhân, những điều mình từng ngại nói hoặc thất bại mình đã vượt qua. Học sinh được khuyến khích góp ý tích cực cho bạn. Biện pháp này tạo không gian an toàn, chân thành để học sinh thực hành lắng nghe – chia sẻ – đồng cảm. Điểm sáng tạo là giúp rèn giao tiếp từ chiều sâu cảm xúc, chứ không chỉ là kỹ thuật đối thoại.

Biện pháp 5: Vận dụng hiệu quả các trò chơi học tập để cải thiện hứng thú và nâng cao năng lực hợp tác, kỹ năng giao tiếp cho học sinh

Các trò chơi như: “Truyền tin ngược”, “Tháp giấy nhóm”, “Ai là người hiểu bạn?”… được tổ chức vào đầu giờ sinh hoạt hoặc kết thúc bài học. Trò chơi yêu cầu các em giao tiếp rõ ràng, lắng nghe, giải quyết vấn đề nhanh và phối hợp nhịp nhàng. Biện pháp này tạo ra môi trường tương tác thân thiện, vừa học – vừa chơi – vừa rèn kỹ năng mềm hiệu quả.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Kết hợp giáo dục kỹ năng mềm với nghệ thuật, trải nghiệm và các hoạt động sinh động trong giờ sinh hoạt.

• Học sinh không chỉ “được dạy” mà “tự rèn luyện” kỹ năng giao tiếp – hợp tác thông qua hành động thực tiễn.

• Tạo không gian chia sẻ chân thành và bình đẳng, giúp học sinh vượt qua rào cản tâm lý.

• Tăng cường hoạt động nhóm sáng tạo như thuyết minh, tọa đàm, trò chơi giúp việc rèn kỹ năng trở nên hấp dẫn.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh tự tin hơn trong giao tiếp, biết lắng nghe và thể hiện cảm xúc tích cực trong sinh hoạt tập thể.

• Tăng cường tinh thần đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau, hạn chế mâu thuẫn và cạnh tranh tiêu cực trong lớp học.

• Nhiều học sinh từng rụt rè, trầm lặng đã dần mạnh dạn phát biểu, tham gia nhóm, trở thành người kết nối.

• Giáo viên có thêm phương pháp tổ chức sinh hoạt lớp hiệu quả, lấy kỹ năng làm trung tâm.

• Lớp học trở nên cởi mở, vui tươi, là môi trường phát triển toàn diện cho cả học sinh và giáo viên.

Đề tài “Biện pháp phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác cho học sinh THCS thông qua các hoạt động trong công tác chủ nhiệm” đã chứng minh rằng giáo dục kỹ năng mềm không cần phải tách rời chương trình chính khóa mà có thể được tích hợp khéo léo trong công tác chủ nhiệm lớp. Qua các hoạt động văn nghệ, tọa đàm, triển lãm và trò chơi, học sinh không chỉ biết cách giao tiếp hiệu quả mà còn hợp tác sâu sắc để cùng tiến bộ. Quý thầy cô có thể tải và tham khảo toàn văn tài liệu sáng kiến tại: Biện pháp phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác cho học sinh THCS thông qua các hoạt động trong công tác chủ nhiệm