Hình thành và duy trì nếp tự quản, tinh thần tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm lớp

Một lớp học tiểu học phát triển toàn diện không chỉ dựa vào kết quả học tập mà còn cần sự gắn kết, tinh thần tập thể và khả năng tự quản của học sinh. Điều này đặc biệt quan trọng trong giai đoạn các em hình thành ý thức kỷ luật, trách nhiệm và năng lực xã hội. Xuất phát từ thực tiễn đó, đề tài sáng kiến “Hình thành và duy trì nếp tự quản, tinh thần tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm lớp” được xây dựng nhằm cung cấp cho giáo viên chủ nhiệm những biện pháp cụ thể, dễ triển khai, giúp học sinh rèn luyện kỹ năng tự quản, đồng thời xây dựng môi trường học tập tích cực, dân chủ và đầy cảm hứng.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Trong quá trình công tác chủ nhiệm, giáo viên nhận thấy nhiều học sinh tiểu học còn thiếu thói quen tự giác, ỷ lại vào người lớn, chưa chủ động trong các hoạt động chung của lớp. Nhiều lớp học chưa xây dựng được nề nếp tự quản rõ ràng, dẫn đến bầu không khí học tập rời rạc, thiếu sự gắn kết tập thể. Bên cạnh đó, tinh thần đồng đội – trách nhiệm chung – chưa được phát huy đúng mức. Trong khi đó, chương trình GDPT 2018 khuyến khích phát triển năng lực tự chủ và hợp tác ngay từ cấp tiểu học. Vì vậy, đề tài này ra đời với mong muốn tạo ra hệ thống hoạt động đơn giản nhưng hiệu quả, giúp giáo viên hình thành và duy trì được nếp lớp tích cực, do học sinh chủ động vận hành.

2. Các biện pháp được áp dụng trong sáng kiến

Biện pháp 1: Thống nhất nội quy lớp học và quy tắc ứng xử cho học sinh dưới sự quản lý của ban cán sự lớp
Ngay từ đầu năm học, giáo viên tổ chức buổi sinh hoạt để cả lớp cùng thảo luận và thống nhất các quy định ứng xử, nội quy lớp học. Ban cán sự lớp được giao nhiệm vụ giám sát và nhắc nhở nhẹ nhàng mỗi ngày. Qua đó, học sinh hiểu được nguyên tắc sống chung và cùng nhau duy trì kỷ luật. Điểm mới là biến nội quy lớp học thành “sản phẩm tập thể”, giúp học sinh tự giác làm theo chứ không bị ép buộc.

Biện pháp 2: Xây dựng cơ chế thi đua khen thưởng công bằng, dân chủ, công khai giúp học sinh chủ động hình thành thói quen tự quản, gắn kết tập thể
Giáo viên xây dựng hệ thống chấm điểm thi đua rõ ràng cho từng cá nhân, nhóm, trực nhật, khen thưởng theo tuần bằng hình thức sáng tạo như: phiếu lời khen, sticker tích điểm, danh hiệu “người bạn vàng”. Ban cán sự được trao quyền đề xuất khen thưởng. Mục tiêu là tạo động lực và lan tỏa tinh thần tích cực, tự giác giữa học sinh. Điểm sáng tạo là lồng ghép dân chủ hóa khen thưởng vào rèn kỹ năng tự quản.

Biện pháp 3: Xây dựng hoạt động truy bài 15 phút đầu giờ thiết thực, hiệu quả và nâng cao khả năng tự quản cho đội ngũ ban cán sự lớp
Thay vì giáo viên kiểm tra bài, ban học tập sẽ chuẩn bị bảng nội dung ôn tập, tổ chức hoạt động kiểm tra nhanh hoặc trò chơi kiến thức vào mỗi buổi sáng. Giáo viên chỉ đóng vai trò hướng dẫn ban đầu. Biện pháp này rèn cho học sinh sự chủ động, tinh thần trách nhiệm và nâng cao vai trò ban cán sự trong việc giữ nề nếp học tập cho lớp.

Biện pháp 4: Xây dựng ý tưởng cho tiết sinh hoạt lớp thông qua hoạt động trải nghiệm, sáng tạo
Thay vì sinh hoạt lớp đơn điệu, học sinh được phân nhóm để lên ý tưởng cho nội dung: kịch vui, tiểu phẩm đạo đức, thi giải đố, tuyên truyền an toàn giao thông… Từ đó, lớp học trở thành sân chơi sáng tạo, tăng sự gắn kết và khơi dậy tinh thần đồng đội. Biện pháp này biến giờ sinh hoạt thành nơi thể hiện năng lực hợp tác và làm chủ không khí tập thể theo hướng tích cực.

Biện pháp 5: Hướng dẫn học sinh ôn luyện học tập theo phương thức tự quản bản thân theo kế hoạch thời gian biểu
Giáo viên hướng dẫn học sinh lập kế hoạch ôn tập cá nhân bằng bảng thời gian biểu học tập và nghỉ ngơi hợp lý, áp dụng cả ở trường và tại nhà. Mỗi tuần, các em tự đánh giá tiến độ và điều chỉnh thói quen học tập. Biện pháp này giúp học sinh hình thành tính kỷ luật và năng lực tự học từ sớm, góp phần nâng cao kết quả học tập mà không tạo áp lực bị giám sát.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Biến nội quy, thi đua, ôn tập… thành hoạt động do học sinh tự đề xuất, tự thực hiện, giáo viên đóng vai trò hỗ trợ.

• Lồng ghép giáo dục tự quản vào giờ học, giờ chơi, sinh hoạt tập thể, tránh rời rạc hay lý thuyết hóa.

• Đề cao vai trò ban cán sự lớp như “trợ lý quản lý” tích cực, có quyền hạn rõ ràng, tạo niềm tin và tính gắn bó.

• Tạo được mô hình tiết sinh hoạt lớp sáng tạo – năng động – học sinh làm chủ – phù hợp năng lực lứa tuổi tiểu học.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh chủ động hơn trong việc chấp hành nội quy, giữ nề nếp, làm việc nhóm và tự đánh giá hành vi.

• Không khí lớp học tích cực, đoàn kết, số lượng sự cố vi phạm giảm rõ rệt.

• Giáo viên giảm áp lực quản lý lớp, có nhiều thời gian hơn để hướng dẫn cá nhân, phát huy thế mạnh của từng học sinh.

• Ban cán sự lớp thể hiện rõ vai trò tổ chức, điều hành hoạt động hiệu quả, tự tin và trách nhiệm hơn.

• Phụ huynh ghi nhận con em có tiến bộ trong thái độ học tập, kỹ năng tự lập và hợp tác tại nhà.

Từ thực tế công tác chủ nhiệm và nhu cầu phát triển năng lực tự quản cho học sinh, sáng kiến “Hình thành và duy trì nếp tự quản, tinh thần tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm lớp” đã mang đến những giải pháp cụ thể, gần gũi, dễ triển khai và phù hợp với thực tế lớp học tiểu học. Các biện pháp trong sáng kiến không chỉ góp phần xây dựng một tập thể lớp vững mạnh mà còn rèn cho học sinh phẩm chất tự lập, tinh thần trách nhiệm và khả năng làm việc nhóm từ sớm. Quý thầy cô có thể xem và tải toàn văn tài liệu sáng kiến tại: Hình thành và duy trì nếp tự quản, tinh thần tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm lớp.