Phát huy năng lực sáng tạo của học sinh khi học về hình học trong môn Toán 5 thông qua các hoạt động trải nghiệm

Trong quá trình dạy học môn Toán lớp 5, nội dung hình học thường khiến học sinh gặp khó khăn do đặc trưng trừu tượng, đòi hỏi khả năng tưởng tượng và vận dụng cao. Tuy nhiên, nếu được dẫn dắt thông qua các hoạt động trải nghiệm gắn với thực tiễn, học sinh không chỉ hiểu bài sâu sắc hơn mà còn phát huy được năng lực sáng tạo một cách tự nhiên, hứng thú. Chính vì vậy, tôi mạnh dạn thực hiện sáng kiến “Phát huy năng lực sáng tạo của học sinh khi học về hình học trong môn Toán 5 thông qua các hoạt động trải nghiệm”, mang lại hiệu quả tích cực trong quá trình giảng dạy.

1. Lý do chọn đề tài

Thông qua quan sát thực tế, tôi nhận thấy khi hình học được gắn liền với hoạt động trải nghiệm – từ đo đạc, thiết kế, đến vẽ tranh hoặc thi công sản phẩm – học sinh tỏ ra chủ động, sáng tạo và dễ tiếp thu hơn rất nhiều so với cách giảng dạy thuần lý thuyết. Việc lồng ghép các tình huống đời sống, trò chơi, hoặc thi đua có định hướng rõ ràng giúp học sinh phát triển tư duy không gian, năng lực giải quyết vấn đề và đặc biệt là trí tưởng tượng phong phú. Do đó, tôi tập trung xây dựng hệ thống các biện pháp trải nghiệm để học sinh được “học trong làm, sáng tạo trong học”.

2. Các biện pháp thực hiện

Biện pháp 1: Lồng ghép hoạt động trải nghiệm với các tình huống thực tế vận dụng kiến thức hình học

Tổ chức các tình huống quen thuộc như bố trí bàn học, xếp hộp quà, hay thiết kế bản vẽ nhà ở,… nhằm giúp học sinh ứng dụng kiến thức về hình vuông, hình chữ nhật, hình lập phương trong đời sống. Qua đó, các em phát huy tư duy thực tế, sáng tạo khi đưa ra nhiều phương án xử lý khác nhau.

Biện pháp 2: Tổ chức tham quan, đo đạc thực tế để nâng cao kỹ năng tính toán diện tích hình học

Đưa học sinh đi đo diện tích sân trường, hành lang, hoặc lớp học để thực hành đo đạc bằng dụng cụ thực tế như thước dây, thước mét. Việc trực tiếp đo – ghi – tính giúp các em hiểu bản chất kiến thức, đồng thời nâng cao kỹ năng xử lý số liệu và khả năng làm việc nhóm.

Biện pháp 3: Thiết kế, sáng tạo “Hộp quà yêu thương” vận dụng kiến thức hình hộp chữ nhật, hình lập phương

Thông qua hoạt động thủ công, học sinh tự thiết kế hộp quà với kích thước cho trước, từ đó vận dụng các công thức tính thể tích, diện tích. Đây là cơ hội để các em phát huy trí tưởng tượng, óc thẩm mỹ và kỹ năng tư duy hình học một cách linh hoạt.

Biện pháp 4: Nâng cao khả năng nhận diện hình học thông qua trò chơi trải nghiệm về hình học

Tổ chức trò chơi “Truy tìm hình khối”, “Xếp hình theo yêu cầu”, “Tìm hình theo bóng đổ”… nhằm giúp học sinh nhận diện và phân biệt đặc điểm các hình khối một cách trực quan, dễ nhớ. Trò chơi còn giúp rèn luyện tốc độ phản xạ, khả năng tư duy trực giác và năng lực quan sát.

Biện pháp 5: Tổ chức cuộc thi vẽ tranh vận dụng kiến thức hình học theo chủ đề “Khai phá ước mơ”

Học sinh sử dụng các hình học đã học để vẽ tranh sáng tạo về ngôi nhà mơ ước, thành phố tương lai, hoặc những công trình yêu thích. Cuộc thi vừa khơi gợi niềm say mê toán học, vừa giúp phát triển năng lực tạo hình, năng lực tưởng tượng và thẩm mỹ cá nhân.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Kết hợp hình học với hoạt động trải nghiệm thực tế theo hướng giáo dục STEAM.

• Lấy sản phẩm sáng tạo của học sinh làm thước đo hiệu quả học tập.

• Tăng cường kỹ năng mềm như thuyết trình, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề thông qua trải nghiệm hình học.

• Phù hợp với định hướng phát triển năng lực theo chương trình GDPT 2018.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh chủ động, tích cực hơn trong mỗi giờ học hình học.

• Nâng cao rõ rệt khả năng nhận diện, vận dụng và sáng tạo với các kiến thức về hình học không gian.

• Góp phần phát triển phẩm chất tự tin, năng lực tư duy và thẩm mỹ.

• Hình thành tinh thần học tập gắn với thực tế, từ đó kích thích đam mê học Toán lâu dài.

Sáng kiến “Phát huy năng lực sáng tạo của học sinh khi học về hình học trong môn Toán 5 thông qua các hoạt động trải nghiệm” là một minh chứng rõ ràng cho hiệu quả tích hợp giữa kiến thức Toán học và hoạt động thực tiễn. Đây là một trong những hướng đi phù hợp với xu thế giáo dục hiện đại, giúp học sinh phát triển toàn diện cả về tri thức lẫn năng lực.

👉 Quý thầy cô có thể xem chi tiết tài liệu tại: Phát huy năng lực sáng tạo của học sinh khi học về hình học trong môn Toán 5 thông qua các hoạt động trải nghiệm