SKKN Biện pháp giáo dục lòng nhân ái, góp phần giảm thiểu bạo lực học đường cho học sinh tiểu học (W+PPT)

I. THÔNG TIN CHUNG VỀ BIỆN PHÁP

1. Tên biện pháp: 

Biện pháp giáo dục lòng nhân ái, góp phần giảm thiểu bạo lực học đường cho học sinh tiểu học

2. Lĩnh vực áp dụng biện pháp

Giáo dục Tiểu học

3. Phạm vi áp dụng biện pháp

– Học sinh các khối 1,2,3,4,5 trường Tiểu học 

–  Có thể áp dụng tại các trường Tiểu học trên địa bàn Quận.

4. Thời gian áp dụng biện pháp:

……………………….

5. Tác giả:…

II. MÔ TẢ BIỆN PHÁP

1. Tình trạng giải pháp đã biết 

Trong những năm gần đây, vấn nạn bạo lực học đường ngày càng gia tăng về số lượng và mức độ nghiêm trọng. Những xích mích, mâu thuẫn rất nhỏ hàng ngày cũng trở thành nguyên nhân dẫn đến những vụ tranh cãi, ẩu đả, đánh nhau gây hậu quả nặng nề. Với học sinh tiểu học, chúng ta chưa thấy xảy ra những vụ việc lớn. Tuy nhiên, ta thường xuyên bắt gặp trong gia đình những đứa con hay tranh giành đồ chơi, đồ ăn, suy bì, tị nạnh nhau về điều này điều kia. Chúng ta cũng dễ bắt gặp trong bất cứ lớp học nào sự chê bai, chế giễu, sự tranh cãi, xung đột từ những việc rất nhỏ. Chúng ta cũng thấy xảy ra nhiều vụ đánh nhau giữa các em học sinh tiểu học trong lúc vui chơi, sinh hoạt chung.

Trong môi trường gia đình, sự hối hả, tất bật của cha mẹ trong vòng xoáy mưu sinh, sự phụ thuộc của con người vào thiết bị điện tử với những thú tiêu khiển cá nhân đã làm giảm đi sự quan tâm dạy dỗ con cái của các bậc cha mẹ, tạo ra một lỗ hổng vô cùng lớn cho lối sống ích kỷ, nhỏ nhen, vô cảm. Đặc biệt, lối hành xử nóng nảy, hung hăng được hình thành trong một bộ phận khá lớn học sinh, dẫn đến vấn nạn bạo lực học đường diễn ra thường xuyên ở các mức độ nghiêm trọng khác nhau.

Đã có rất nhiều buổi tọa đàm, đánh giá, tìm hiểu nguyên nhân, giải pháp cho vấn đề bạo lực học đường. Nhà nước, Bộ giáo dục, Ủy ban Văn hóa, giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng thảo luận đưa ra các chính sách, pháp luật về phòng, chống bạo lực học đường kêu gọi cả xã hội vào cuộc để cùng thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức cho học sinh. Nhưng những chuyển biến về nhận thức và hành vi của cả cha mẹ cũng như một bộ phận giáo viên và phần lớn học sinh vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu cấp bách của xã hội về việc cần thiết phải tích cực giáo dục, bồi dưỡng nhân cách học sinh.

 Nhìn nhiều em hung hăng, hay cáu giận, đánh nhau, nhất là những vụ đánh hội đồng trước sự chứng kiến vô cảm của các bạn học sinh cùng lớp mà đau lòng và nhức nhối, trăn trở. Tôi nhận thức sâu sắc rằng nền tảng đạo đức của con người được hình thành và phát triển ngay ở bậc tiểu học. Và khi các em được bồi dưỡng lòng nhân ái, giáo dục nhận thức, hành vi ngay từ bậc học quan trọng này các em sẽ có được những kỹ năng điều chỉnh nhận thức, hành vi trong các bậc học tiếp theo. Vì vậy, chúng tôi quyết định cùng nhau nghiên cứu đề tài: “Biện pháp giáo dục lòng nhân ái, góp phần giảm thiểu bạo lực học đường cho học sinh tiểu học” 

2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là biện pháp

Giải pháp 1: Nâng cao nhận thức của giáo viên và phụ huynh trong việc giáo dục lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, sẻ chia cho trẻ.

Chúng ta đều biết rằng, nhận thức là khởi nguồn của hành vi. Khi cha mẹ và thầy cô chưa coi trọng vấn đề giáo dục, bồi dưỡng lòng nhân ái cho các em thì không bao giờ để tâm, suy nghĩ phải làm thế nào để giúp con em mình hình thành và phát triển lòng nhân ái và cũng không quan tâm đến hành vi của mình có ảnh hưởng như thế nào đến việc hình thành nhân cách của trẻ. Những biểu hiện chưa đúng của trẻ không được cha mẹ, thầy cô quan tâm,uốn nắn sẽ dần trở thành thói quen xấu, hình thành lối sống ích kỷ, lệch lạc.

Chính vì vậy, việc giúp cho cha mẹ, thầy cô, những người gần gũi và có ảnh hưởng nhất đến trẻ, nhận thức được tầm quan trọng của phẩm chất nhân ái mà ngành giáo dục đặt ra có ý nghĩa rất lớn đến sự thành công của trẻ trong cuộc sống sau này và giải pháp cho vấn đề này như sau:

* Đối với giáo viên

– Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, trong dịp nghỉ hè, chúng tôi giới thiệu và định hướng cho giáo viên xem chương trình “Thầy cô đã thay đổi” và nói chuyện, trao đổi, bàn luận một cách rất tự nhiên với nhau về những vấn đề liên quan trong chương trình. 

– Sau tuần làm quen, chúng tôi gửi đến học sinh các lớp khối 2, 3, 4, 5 một yêu cầu: “Em muốn điều gì ở thầy cô giáo mới để giúp em học tập và rèn luyện tốt hơn trong năm học này? Hãy viết thư, lời nhắn gửi cô thầy để nói lên mong muốn của em?”

Qua các lá thư, lời nhắn gửi, hầu như các em đều bày tỏ lòng biết ơn với cô giáo và mong muốn cô luôn tươi cười, vui vẻ, mặc đẹp…Các em mong cô không cáu gắt, mong cô lắng nghe chúng em và tổ chức cho các em nhiều hoạt động ngoại khóa, hoạt động vui chơi nhiều hơn,…

Với những cách đó, chúng tôi muốn giáo viên tự liên hệ, cảm nhận, suy nghĩ về những điều mình đã làm tổn thương học sinh trong cách ứng xử không chủ ý của mình hàng ngày có tác động tiêu cực như thế nào đến hiệu quả giáo dục, đến nhân cách của trẻ. Điều đó sẽ giúp lay động cảm xúc, thức tỉnh nhận thức bản thân và định hướng  thay đổi phương pháp, cách ứng xử của mình với học sinh một cách tự  nhiên.

* Đối với phụ huynh

Cách tiếp cận:

+ Trước khi họp phụ huynh, chúng tôi thống nhất với giáo viên đưa nội dung phối kết hợp giáo dục lòng nhân ái cho trẻ bên cạnh việc giáo dục, rèn luyện các nội dung kiến thức, kĩ năng, phẩm chất khác cho học sinh…

+ Chúng tôi cho học sinh cho các em học sinh lớp 4, 5 viết thư gửi bố mẹ với đề bài “Em có yêu thương bố mẹ mình không? Em mong muốn điều gì ở bố mẹ? Hãy viết một lá thư (lời nhắn) gửi bố mẹ để nói lên điều đó nhân dịp đầu năm học mới”. 

Qua nhiều năm kinh nghiệm làm giáo viên chủ nhiệm, tôi biết lá thư của các em rất chân thật, lột tả được thực trạng điều mà chúng tôi muốn biết.

Trong những lá thư các em viết, các em mong bố mẹ ít xem điện thoại, tivi, bớt làm việc… để có thời gian chơi với con; mong bố mẹ đừng chửi con là đồ “bỏ đi”, đồ “vô tích sự”,… khi con không được điểm cao; mong bố mẹ không đối xử thiên vị giữa các anh chị em trong gia đình; mong bố mẹ đừng quát mắng chúng con mà hãy lắng nghe để hiểu con hơn…

– Khi phụ huynh đọc lá thư xong, bên cạnh việc nói về những điều tốt đẹp trong thư như lòng biết ơn, lời hứa… giáo viên sẽ tiếp cận vấn đề giáo dục năng lực, phẩm chất cho con. Kể những câu chuyện để thấy được hậu quả của việc đối xử không công bằng trong gia đình, của việc sử dụng bạo lực trong giáo dục trẻ có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành tính cách của con trẻ.Giáo viên nói về tình trạng bạo lực học đường, lối sống ích kỷ của học sinh… và lối sống đó gây hại cho trẻ như thế nào trong cuộc sống của mình: Bị bạn bè ghét bỏ, không vui, không cảm thấy hạnh phúc, khó khăn trong việc hòa nhập với cộng đồng đôi khi dẫn đến sự cô lập, tự kỉ …

Nhiều phụ huynh chia sẻ sau khi đọc những lá thư, những lời nhắn gửi của con: “Rất xúc động khi đọc thư của con và cảm thấy có lỗi với con.”

“Chúng tôi chỉ chú trọng đến việc con học kiến thức mà coi nhẹ vấn đề giáo dục đạo đức cho con.”

“Chúng tôi không nghĩ được xa hơn là các con sẽ bị ảnh hưởng như thế nào khi sống trong một tập thể mà không biết sẻ chia, không có tinh thần đoàn kết, tương trợ”,…

Giáo viên giới thiệu cho phụ huynh xem chương trình “Cha mẹ đã thay đổi” để cha mẹ rút ra được những bài học trong việc giáo dục con cái.

Với cách tiếp cận này, phụ huynh và cả giáo viên đều được tác động 1 cách tự nhiên, giúp họ nâng cao nhận thức của mình về việc cần thiết phải  giáo dục đạo đức cho trẻ; sự cần thiết phải đối xử công bằng giữa các con trong gia đình, giữa học sinh trong lớp; phải biết lắng nghe và giải quyết  thỏa đáng những vấn đề bế tắc, bức xúc cho trẻ và việc ý thức phải làm gương cho trẻ để trẻ noi theo mà sống tốt hơn. 

Giải pháp 2: Giúp giáo viên tìm ra cách tiếp cận hiệu quả nhằm giáo dục, bồi dưỡng lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết cho học sinh.

a. Tăng cường sự giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động học tập và rèn luyện của học sinh. 

Lòng nhân ái phải được hình thành 1 cách rất tự nhiên thông qua những hoạt động nhân ái, những hành vi ứng xử nhân văn hàng ngày.Với học sinh thì thông qua các hoạt động giúp đỡ nhau trong sinh hoạt hàng ngày trên lớp, trong lao động , học tập, vui chơi,… Giáo viên cần có sự phân công một cách có dụng ý để vừa đạt được hiệu quả công việc, vừa kết hợp giáo dục bồi dưỡng lòng nhân ái cho học sinh.

Ví dụ: 

– Trong học tập, giáo viên xây dựng phong trào “Đôi bạn cùng tiến”,  “Cùng giúp bạn tiến bộ”…và tổ chức cho học sinh tự nguyện xung phong nhận  giúp đỡ các bạn chậm tiến học thuộc các bảng cửu chương, luyện kỹ năng đọc, luyện viết, làm tính,…trong các giờ truy bài đầu giờ, trong các hoạt động học trên lớp,…

Hàng ngày, hằng tuần đánh giá biểu dương sự tiến bộ của các bạn được giúp đỡ, khen ngợi các bạn có tinh thần đoàn kết hỗ trợ, ghi công, tặng cờ để khích lệ phong trào và cũng để học sinh cả lớp nhận thức được ý nghĩa của việc làm tốt và khi làm việc tốt sẽ luôn được mọi người yêu quý, khen ngợi.

– Trong lao động, vệ sinh: Giáo viên chia các công việc vệ sinh thành các công việc nhỏ: quét lớp, lau bảng, quét sân, chăm sóc cây,… và nêu ra những khó khăn trong từng nội dung công việc để kêu gọi sự chia sẻ, giúp đỡ của học sinh. Học sinh tự nguyện, xung phong đảm nhận phần việc phù hợp với khả năng, sức khỏe của mình, tự nguyện giúp đỡ những bạn yếu hơn hoàn thành nhiệm vụ. 

Sau mỗi buổi lao động, giáo viên đều chú trọng vào việc biểu dương, khen ngợi tinh thần đoàn kết, giúp đỡ của học sinh để các em thấy được ý nghĩa của việc mình đã làm mà thêm hứng khởi, tích cực tham gia vào các hoạt động tương trợ lẫn nhau.

b. Bồi dưỡng lòng nhân ái thông qua việc tư vấn, giải quyết thỏa đáng những xung đột trong học sinh.

Đa số, giáo viên chỉ chú ý vào những vụ đánh nhau để xảy ra những hậu quả, những vụ bạo lực gây chấn động dư luận mà thường bỏ qua, gạt đi những tranh cãi, những mâu thuẫn nhỏ giữa học sinh trong lớp do áp lực về công việc và quỹ thời gian hạn hẹp. Nhưng chính những mâu thuẫn nhỏ, âm thầm đó lại là mầm mống tạo ra những cơn sóng ngầm, làm nảy sinh những mâu thuẫn, xung đột lớn hơn hoặc tạo ra sự chia rẽ, mất đoàn kết nội bộ và hình thành những tính xấu như lòng sân hận, sự ganh ghét, đố kị … 

Vì vậy, khi đã nhận thức được vấn đề đó, giáo viên sẽ lưu tâm vào giải quyết những mâu thuẫn dù nhỏ, uốn nắn cách cư xử chưa đúng, chưa phù hợp  của học sinh trong lớp một cách tự nhiên và có chủ đích nhằm bồi dưỡng lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, yêu thương cho các em.

Ví dụ:

– Với việc dùng từ ngữ làm tổn thương bạn như: “Bạn ấy dốt nhất lớp đấy ạ!”, “Bạn ấy viết xấu, bẩn nhất lớp ạ!”, “Bạn ấy hay ăn cắp lắm ạ!”, “Nhà bạn ấy nghèo lắm ạ!”,… giáo viên cần đưa ra những tình huống để học sinh đặt vị trí của mình vào vai của người bạn bị chê bai, nói xấu để các em có thể cảm nhận được cảm xúc của bạn ấy khi bị người khác nói về mình như thế. Từ đó, học sinh sẽ rút kinh nghiệm và không sử dụng những lời nói mang tính bạo lực làm tổn thương người khác  như thế nữa. Sau đó, giáo viên cùng học sinh tìm ra cách ứng xử, cách giải quyết giúp đỡ bạn tiến bộ, khắc phục những hạn chế thay vì chê bai, xa lánh và làm bạn tổn thương. 

– Với những hành vi bạo lực lớn hơn: cãi nhau, đánh bạn, vẩy mực, xé vứt đồ của bạn…, giáo viên cũng cần lắng nghe các em trình bày nguyên nhân, đồng cảm và chia sẻ cảm xúc với mỗi em. Từ đó, giáo viên phân tích để các em hiểu cái sai của mỗi người, giúp các em và nhận lỗi, hòa giải với bạn, bỏ qua và chơi với nhau một cách thoải mái nhất. Việc phân tích để giúp các em nhìn nhận cái sai một cách thỏa đáng sẽ giúp các em giải tỏa được những bức xúc, ấm ức trong lòng mà vui vẻ hòa giải và định hướng cho các em cách giải quyết vấn đề gây mâu thuẫn trong những hoàn cảnh khác nhau của cuộc sống.

c. Giáo dục lòng nhân ái thông qua việc tổ chức các hoạt động nhân đạo, thiện nguyện.

Mỗi năm nhận học sinh, giáo viên đều phải tìm hiểu hoàn cảnh gia đình của từng em, phát hiện học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn cần sự quan tâm giúp đỡ về vật chất hay tinh thần. Từ đó, giáo viên sẽ có kế hoạch tổ chức các hoạt động thiết thực vừa giúp đỡ được các em, vừa bồi dưỡng được lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau cho học sinh của lớp. 

Ví dụ: Ngay từ đầu năm học, giáo viên phát động phong trào “Cùng bạn đến trường”, quyên góp sách vở, đồ dùng học tập, …giúp đỡ bạn khó. Những ngày lễ tết( Tết Trung thu, Tết Nguyên Đán) phát động phong trào “Cùng vui hội trăng rằm”, “ Nuôi heo béo cùng đón Tết yêu thương”.

Việc trao tặng quà cũng cần được giáo viên tổ chức thân mật, ấm áp tình bạn bè để các em không bị mặc cảm mà vui vẻ đón nhận sự quan tâm của thầy cô và bạn bè. Các bạn HS cũng cảm thấy hạnh phúc, vui vì mang đến niềm vui cho bạn.

d. Nêu gương sáng về lòng nhân ái.

Trong các hoạt động thiện nguyện, hay trong các cách ứng xử hàng ngày với mọi người, giáo viên phải luôn có ý thức nêu gương về lòng nhân ái. Bởi học sinh tiểu học có đặc điểm tâm lý rất thiên về cảm xúc. Các em sẽ cảm thấy ngưỡng mộ, tự hào về cô giáo của mình và thích học tập làm theo. Ngược lại, các em sẽ vô cùng thất vọng, mất lòng tin và không nghe theo nếu thầy cô làm ngược với lời thầy cô nói. Nghiêm trọng hơn, các em cũng sẽ bắt chước và làm theo cách ứng xử của cô. Vì vậy noi gương là một trong những biện pháp vô cùng hiệu quả trong việc giáo dục học sinh nói chung và giáo dục lòng nhân ái nói riêng.