SKKN Biện pháp tổ chức trò chơi học tập nhằm nâng cao hiệu quả bài dạy trong môn Toán lớp 1 (Chân trời sáng tạo)

1. Lý do chọn đề tài 

Trong hệ thống giáo dục quốc dân, Toán là một môn học vô cùng quan trọng trong chương trình đào tạo ở bậc tiểu học nói chung và ở lớp 1 nói riêng. Môn toán lớp 1 sẽ cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản ban đầu về số học, các số tự nhiên, hình thành các kỹ năng tính toán, đo lường, giải các bài toán có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống. Như các thầy cô cũng đã biết, môn toán rất quan trọng, tuy nhiên với các em học sinh lớp 1 vừa kết thúc lứa tuổi vui chơi và bắt đầu bước vào việc học tập bài bản nên để giúp các em học môn Toán 1 cách hiệu quả nhất là 1 điều không hề dễ dàng.

Chính vì những trở ngại khó khăn đó, mà bản thân tôi luôn muốn tìm ra phương pháp tốt nhất mang lại cho các em sự hứng thú trong việc học Toán. Qua một khoảng thời gian được gần gũi được giảng dạy các em học sinh lớp 1, tôi bắt đầu thấu hiểu tâm lý của các em và tôi thấy rằng với các em ngoài việc học thì việc chơi cũng là một nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống. Từ đó tôi luôn đặt suy nghĩ tại sao mình không tổ chức các trò chơi học tập để giúp các em lĩnh hội kiến thức tốt hơn. Trò chơi học tập sẽ khuấy động không khí học tập cho các em học sinh, tạo thói quen cho các em tư duy logic và khắc sâu hơn phần kiến thức cần ghi nhớ. Thông qua thực tế giảng dạy, dự giờ học hỏi đồng nghiệp cộng với các đợt tập huấn chuyên môn tôi xin đề xuất một số “biện pháp tổ chức trò chơi học tập nhằm nâng cao hiệu quả bài dạy trong môn toán lớp 1 theo bộ sách Chân trời sáng tạo”. 

Những biện pháp này tôi đã trực tiếp áp dụng cho lớp học mà tôi phụ trách giảng dạy. Qua 1 kỳ học áp dụng biện pháp này, giờ học của lớp tôi đã sôi nổi hơn, các em học sinh tiếp thu bài rất tốt và điểm kiểm tra môn toán cao vượt bậc so với kỳ trước.

2. Mục đích nghiên cứu

– Góp phần đổi mới phương pháp dạy môn Toán ở bậc tiểu học nói chung và môn Toán lớp 1 nói riêng theo hướng tích cực nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.

– Tạo cho các em học sinh lớp 1 có một sân chơi bổ ích để vừa học vừa chơi, giúp các em lĩnh hội kiến thức một cách đầy đủ và hiệu quả nhất.

3. Phạm vi nghiên cứu

Sách Toán lớp 1 của bộ sách Chân trời sáng tạo.

4. Đối tượng nghiên cứu

Các trò chơi học tập phù hợp để áp dụng trong việc giảng dạy môn toán cho các em học sinh lớp 1.

B. NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận

Bậc tiểu học được coi là nền tảng trong việc hình thành và phát triển của các em học sinh. Trong điều 23 của luật Giáo Dục có đề rõ Mục tiêu giáo dục tiểu học là “Hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở”. Chính vì thế việc xây dựng nền móng vững chắc cho các em học sinh ngay từ khi các em bước vào lớp 1 là một điều hết sức quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình học tập phát triển của các em sau này. 

Có thể nói môn Toán là môn học đứng vị trí hàng đầu trong việc hình thành tư duy logic, giúp các em biết cách vận dụng những kiến thức về toán vào các tình huống thực tiễn đa dạng, phong phú, những vấn đề thường gặp trong đời sống. Học toán giúp kích thích não bộ, phát triển trí thông minh, sự nhạy bén trong mọi lĩnh vực. Nhờ đó, các em có điều kiện rèn luyện phương pháp suy luận và những phẩm chất cần thiết để phát triển bản thân một cách toàn diện. Và học môn Toán lớp 1 là giai đoạn đầu tiên để hình thành các kiến thức, kỹ năng tính toán cho các em nên ngay từ giai đoạn này việc quan trọng nhất là tìm ra hướng đi đúng đắn để dẫn dắt các em chinh phục môn học. 

Theo nghiên cứu, đối với các em học sinh lớp 1 trí nhớ không chủ định đang chiếm ưu thế. Các em ghi nhớ rất kĩ những gì mà chúng thích, những điều được diễn tả cụ thể bằng hình ảnh một cách sống động. Hiểu một cách khái quát, ở tuổi của các em trí nhớ hình ảnh chiến thắng trí nhớ ngôn ngữ. Qua đó có thể thấy việc tổ chức các trò chơi học tập là việc rất cần thiết trong quá trình giảng dạy môn Toán của các thầy cô cho các em học sinh lớp 1. Đây là hoạt động mang tính chất vui chơi giải trí, nhưng xây dựng nội dung dựa trên kiến thức của bài học. Môn toán lớp 1 có rất nhiều nội dung kiến thức không những đòi hỏi các em học sinh phải ghi nhớ mà còn phải vận dụng đúng và linh hoạt vào các tình huống khác nhau. Bằng cách tổ chức các trò chơi sẽ thu hút các em học sinh, đẩy mạnh phong trào học tập, tăng khả năng tư duy sáng tạo khiến cho các em học tập và ghi nhớ kiến thức một cách vừa tự nhiên vừa hiệu quả.

2. Cơ sở thực tiễn 

Thực tế cho thấy, trong giai đoạn chuyển giao từ trường Mầm non sang trường Tiểu học, đối với các em học sinh lớp 1 nhu cầu vui chơi của các em còn rất lớn mặc dù thời điểm này học tập đã trở thành hoạt động chủ đạo. Đặc biệt môn Toán là môn học quá nhiều kiến thức mà lần đầu tiên các em tiếp xúc nên rất khó hiểu và khó ghi nhớ. Trong khi đó, với sự giảng dạy nhiệt tình nhưng lại áp dụng phương pháp chưa phù hợp khiến cho việc học trở nên khô khan và nhàm chán, tiết học đầy căng thẳng và áp lực. Tôi đã quan sát và tìm hiểu rất nhiều những giờ học toán của các em lớp 1, các em chăm chú ghi tất cả những công thức, những kiến thức lý thuyết thầy cô ghi trên bảng. Có lẽ các thầy cô đã quên mất một điều rằng học sinh mới là người cần chủ động trong việc lĩnh hội kiến thức cho bản thân các em. Thầy cô khiến các em ghi chép và học tập một cách khô cứng, máy móc, mà không hề có sự chủ động sáng tạo, tư duy. 

Hiện nay cũng đã có khá nhiều những phương pháp mới được đề xuất để cải thiện chất lượng dạy và học của môn Toán lớp 1. Nhiều thầy cô bắt đầu có sự chuyển hướng, tổ chức các trò chơi để khuấy động phong trào học tập làm cho không khí lớp học sôi động hơn. Tuy nhiên một số trò chơi lại không có sự liên kết với bài học nên mặc dù các em rất thích thú nhưng lại không đúc kết được kiến thức cho mình. 

Bản thân tôi cũng đã có sự kiểm chứng bằng số liệu cụ thể khi tôi cho lớp mình giảng dạy làm 1 bài kiểm tra sau thời gian áp dụng phương pháp dạy học truyền thống. 

ĐỀ KIỂM TRA 

Câu 1. Khoanh vào số thích hợp?

Câu 2. Số (theo mẫu):

Câu 3. Tính:

8 + 1 = ………..                       10 + 0 -= ………                                                                

Câu 4. Viết phép tính thích hợp vào ô trống:

       Kết quả chất lượng điểm bài kiểm tra của lớp tôi như sau : 

Như vậy sau khi áp dụng phương pháp giảng dạy truyền thông , bản thân tôi cảm thấy còn tồn đọng nhiều thiếu sót nên dẫn đến việc học sinh của tôi chưa hiểu kĩ và ghi nhớ kiến thức 1 cách sâu sắc. 

Sau một thời gian tìm tòi nghiên cứu và áp dụng vào thực tế đã cho ra kết quả tốt, tôi dựa theo bộ sách Chân trời sáng tạo để đề xuất một số “Trò chơi học tập”  với mong muốn “nâng cao hiệu quả bài dạy trong môn Toán lớp 1”.

3. Giải pháp thực hiện 

3.1 Nguyên tắc thiết kế trò chơi 

Trước tiên để có thể tổ chức các trò chơi phù hợp để giúp các em học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức các thầy cô cần nắm rõ các nguyên tắc sau :

3.1.1 Nguyên tắc phù hợp lứa tuổi :

+ Trò chơi cần phải gần gũi, sát thực, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh lớp 1

+ Trò chơi có sức hấp dẫn, thu hút được sự chú ý, tham gia của học sinh, tạo không khí vui vẻ, thoải mái.

+ Các trò chơi không cần diễn ra quá dài, lan man vì nó sẽ làm phản tác dụng gây lạc hướng chủ đích ban đầu là truyền tải kiến thức cho các em. Quan trọng nhất là đơn giản, vui nhộn và kích thích sự tò mò của các em. 

+ Khi thiết kế các đồ dùng dạy học, thiết bị phục vụ trò chơi học tập phải khoa học, đảm bảo tiện dụng, dễ làm, rõ ràng, đẹp mắt, nổi bật nội dung trò chơi và sử dụng được nhiều lần.

+ Trong quá trình tham gia chơi, các thầy cô luôn khích lệ động viên các em học sinh, để các em tự nhận xét lẫn nhau để thúc đẩy tinh thần học tập và khả năng tư duy của các em.

+ Để các em dễ hiểu và hòa nhập với trò chơi , các thầy cô có thể tiến hành theo 3 bước :

* Bước 1: Giới thiệu trò chơi: 

  => Nêu tên trò chơi.

  => Hướng dẫn cách chơi (mô tả, thực hành mẫu, nêu rõ luật chơi)

* Bước 2 : Tổ chức trò chơi 

* Bước 3: Nhận xét kết quả trò chơi, rút ra kiến thức các em học sinh cần nhớ.

3.1.2 Nguyên tắc phù hợp với nội dung giảng dạy 

+ Trò chơi học tập phải đạt được mục tiêu của nội dung kiến thức hoặc kĩ năng cơ bản của bài học, đảm bảo đủ để học sinh bình thường có thể giải quyết được trong một thời gian ngắn đồng thời phải có nhiều học sinh được tham gia.

+ Nội dung trò chơi phải được phân chia thành những yêu cầu, những đơn vị kiến thức, những bài tập rõ ràng để gắn với việc giải quyết mỗi đơn vị kiến thức

+ Với mỗi phần kiến thức khác nhau, các thầy cô có thể xây dựng đa dạng phong phú trò chơi dưới nhiều hình thức sao cho phù hợp với mục đích, nội dung của từng bài học. Mỗi trò chơi học tập được soạn thảo trước khi thực hành. Cụ thể cần phải xác định được: tên trò chơi; mục đích; chuẩn bị đồ dùng; cách chơi.

3.2 Các biện pháp tổ chức trò chơi học tập

Sau khi đã nắm rõ nguyên tắc trong việc xây dựng trò chơi học tập, tôi đã nghiên cứu và chia ra 3 biện pháp cụ thể tương ứng với từng dạng bài của Toán lớp 1: 

3.2.1 Tổ chức các trò chơi học tập vận dụng vào dạy – học nội dung số học

Mục tiêu : Với nội dung này các trò chơi học tập được tổ chức với mục đích rèn luyện khả năng phân tích tính toán nhạy bén của các em học sinh. Khi tham gia trò chơi các em có thể ghi nhớ sâu hơn phương pháp tính và linh hoạt hơn trong việc vận dụng kiến thức vào các tình huống thực tế.*

* Trò chơi 1 : Ai nhanh tay hơn

• Áp dụng : Bài số 1 “ Các số 1 2 3” trang 24 Sách giáo khoa toán lớp theo bộ sách chân trời sáng tạo

• Mục đích trò chơi : Giới thiệu và giúp các em ghi nhớ mặt số 1 2 3 
• Hình ảnh cần chuẩn bị : Các thầy cô chuẩn bị các con số 1 2 3 nhiều màu sắc dán lên bảng và mời 4 bạn lên tham gia trò chơi

• Cách chơi : Các thầy cô mời 4 bạn lên bảng tham gia trò chơi. Trên bảng sẽ có 3 số 1, 3 số 2, 3 số 3. 4 bạn sẽ nghe theo thầy cô đọc số nào nhanh tay lên bảng lấy số đó. Bạn nào không lấy được sẽ bị loại. Các lượt sau sẽ giảm dần số lượng các số có trên bảng. Bạn nào là người ở lại cuối cùng sẽ là người chiến thắng 
• Sau khi chơi xong thầy cô trao phần thưởng lớn nhất cho bạn chiến thắng

và tặng điểm tốt khích lệ các bạn tham gia trò chơi. Cuối cùng thầy cô chốt    lại kiến thức cần ghi nhớ cho các em học sinh.

* Trò chơi 2 : Cùng đếm nào 

+ Áp dụng : Với bài “ Số 8 ” trang 42 Sách Giáo Khoa toán lớp 1 theo bộ sách Chân trời sáng tạo 

+ Mục đích trò chơi : Dẫn dắt giới thiệu và giúp các em học sinh làm quen với số 8. 

+ Hình ảnh cần chuẩn bị: 

       + Cách chơi : Các thầy cô chia lớp thành nhiều nhóm trong đó mỗi nhóm có 4 thành viên. Các thành viên lần lượt xếp hàng và chỉ vào hình vẽ để đếm xem có bao nhiêu sự vật trong hình ảnh. Đến khi đếm xong người cuối cùng sẽ trả lời đáp án cho cả lớp. Nhóm còn lại sẽ phụ trách nghe và nhận xét các bạn của mình đã đếm đúng và đủ hay chưa. 

       + Phần thưởng : Sau khi chơi xong các thầy cô có thể chuẩn bị những phần thưởng là đồ dùng học tập để khích lệ khen thưởng cho các em học sinh. 

       + Nhận xét và chốt lại kiến thức : Các thầy cô nhận xét thái độ tham gia trò chơi học tập của các em học sinh. Sau đó mời cả lớp đồng thanh đọc các số theo thứ tự từ 1 – 8 và ngược lại để cả lớp ghi nhớ kĩ bài giảng. 

* Trò chơi 3 : Số 10 may mắn : 

       + Áp dụng :  Bài “số 10” Sách Giáo Khoa Toán lớp 1 trang 51 theo sách Chân trời sáng tạo 

       + Mục đích : Giúp các em tính toán cách gộp các số thành số 10 

       + Hình ảnh cần chuẩn bị :