SKKN Bồi dưỡng học sinh giỏi toán lớp 5

MỤC LỤC

1. MỞ ĐẦU

1.1  Lý do chọn đề tài

Ở lứa tuổi học sinh Tiểu học nhìn chung tư duy của các em đang phát triển. Một số em khá, giỏi thích tìm tòi, khám phá những cái mới. Đặc biệt, những bài toán khó thường rất hấp dẫn với các em. Các em dễ nhàm chán hoặc không hứng thú với những bài toán dễ và đơn giản. Mặt khác, học sinh giỏi đạt giải cao trong các kì thi còn do nhiều yếu tố: Tố chất học sinh, sự quan tâm của gia đình, việc bồi dưỡng của giáo viên, …và không ngoại trừ yếu tố may mắn. Tuy nhiên chúng ta không chỉ chờ đợi và cầu mong ở sự may mắn. Phương ngôn có câu: Trở thành nhân tài một phần do tài năng còn chín mươi chín phần là ở sự tôi luyện. Theo quan điểm của tôi, điều quan trọng hơn cả là chúng ta phải trang bị cho các em vững vàng kiến thức trước khi đi thi (các em kiến thức mà còn rỗng thì không thể thi tốt được). Do vậy việc bồi dưỡng vẫn là yếu tố quan trọng hơn cả. Song bồi dưỡng học sinh giỏi những nội dung gì, bồi dưỡng như thế nào để đạt hiệu quả? Điều đó quả là một vấn đề còn nan giải. Vì thế bản thân tôi chọn đề tài “Bồi dưỡng học sinh giỏi và luyện thi toán Kangaroo trên mạng Internet”.

Được ban giám hiệu nhà trường phân công bồi dưỡng học sinh giỏi nhiều năm liền, tôi nhận thấy các em chỉ đạt được thành tích cao hơn so với lớp học. Các em chưa thật sự nắm được vấn đề một cách vững chắc, thiếu sáng tạo, linh hoạt trong một số tình huống nhất định, chỉ biết vận dụng theo lối mòn có sẵn, cho nên sẽ khó đạt được thành tích tốt trong học tập.

Từ những vấn đề nêu trên, tôi nghĩ rằng phải đầu tư nhiều hơn cho việc bồi dưỡng các em về biện pháp học tập môn toán, giúp các em có đủ khả năng hiểu được vấn đề một cách chắc chắn, biết phân tích đề bài một cách rõ ràng chính xác, giải quyết vấn đề hợp lý để đi đến việc giải bài toán đạt kết quả như mong muốn.

Để giải quyết những vấn đề trên, tôi xin trình bày một số việc làm của mình trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn toán và giải toán trên mạng Internet.

1.2 Mục đích nghiên cứu

Qua nghiên cứu và thực tế bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán, bồi dưỡng học sinh giải Toán trên mạng Internet, sau mỗi năm, tôi lại đúc rút ra một số kinh nghiệm để giảng dạy tốt hơn, hiệu quả hơn.

1.3 Nhiệm vụ đề tài

Tìm tòi tài liệu, tư liệu, truy cập Internet,…

Nghiên cứu đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học, chương trình môn Toán ở Tiểu học nói chung và chương trình giải Toán trên mạng Internet nói riêng.

Nghiên cứu đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học, chương trình môn Toán ở Tiểu học nói chung và chương trình giải Toán trên mạng Internet nói riêng.

Xây dựng chương trình bồi dưỡng phù hợp với đối tượng học sinh.

Đúc rút kinh nghiệm ứng dụng vào thực tế giảng dạy

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng: Học sinh khối 5 trường Tiểu học Điện Biên 1 Thành phố Thanh Hóa (Năm học ……..)

Phạm vi:  Môn Toán nói chung và đi sâu vào biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi toán và luyện thi toán quốc tế Kangarroo trên mạng Internet 

1.5. Hình thức tổ chức

Tổ chức theo qui mô nhóm

1.6. Phương pháp nghiên cứu

 Phương pháp nghiên cứu các bài thi trong mỗi đề tự luyện,

 Phương pháp nghiên cứu tài liệu tự luyện toán Kangarooo.

 Phương pháp điều tra.

 Phương pháp quan sát HS giải Toán trên mạng.

 Phương pháp thực hành làm bài tập trên Internet.

 Phương pháp thống kê kết quả tự luyện toán Kangarooo.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Bồi dưỡng học sinh giỏi toán và thi giải toán trên mạng Internet cho học sinh là giúp bồi dưỡng nhân tài, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong việc dạy và học. Để tạo ra sân chơi trực tuyến môn Toán cho học sinh; tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận và sử dụng Internet là một phương thức học tập, học sinh được luyện tập và tự đánh giá năng lực học tập môn Toán; tạo ra môi trường thân thiện, lành mạnh để học sinh tích cực giao lưu, học tập; tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đặc biệt là phòng máy có kết nối Internet.  

Chúng ta đều biết, với đặc điểm tâm lí lứa tuổi, việc phát triển năng lực học tập của học sinh phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó “hứng thú học tập” là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến kết quả học tập của các em. Phần mềm luyện toán Kangaroo là một sân chơi hấp dẫn, thu hút mọi học sinh tham gia.

Để nâng cao chất lượng dạy và học, đồng thời để đào tạo bồi dưỡng  nhân tài cho đất nước, việc bồi dưỡng học sinh giỏi ngay từ ở cấp Tiểu học là rất cần thiết đặc biệt là ở lứa tuổi học sinh lớp 4, lớp 5. Bản thân luôn được nhà trường tin tưởng giao cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi nên tôi đã dành nhiều thời gian nghiên cứu, tìm tòi, đúc rút kinh nghiệm để làm sao việc bồi dưỡng đem lại hiệu quả.

2. 2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
3. a) Thuận lợi

– Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, của ban giám hiệu nhà trường, của các bậc phụ huynh.

– Các em học sinh chăm ngoan, hiếu học, nhiều học sinh là con em cán bộ công chức

– Giáo viên còn trẻ, nhiệt tình, năng nổ, tâm huyết, đam mê với nghề và luôn thấy rõ vai trò trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi. 

 – Giáo viên luôn có sự cầu tiến, không ngại khó ngại khổ và luôn có lòng yêu nghề, mến trẻ, gần gũi giúp đỡ trẻ.

1. b) Hạn chế

+ Đối với giáo viên

– Tài liệu chưa nhiều nên giáo viên mất nhiều thời gian cho việc soạn thảo nội

dung.

– Giáo viên chủ yếu dạy theo kinh nghiệm của bản thân nên còn gặp khó khăn.

– Hình thức dạy học chưa phong phú

+ Đối với học sinh

      – Học sinh chưa say mê môn toán, nhiều em còn sợ, lười suy nghĩ, ngại học bài khó và chưa tự tin khi học chương trình nâng cao.

      – Học sinh tiếp thu bài còn còn mang tính thụ động, gò ép, thiếu tính sáng tạo, thiếu logic, thiếu cơ sở.

2.3 Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề

      2.3.1 Nâng cao vai trò người thầy trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi:

      Trước hết, ta phải xác định vai trò của người thầy là hết sức quan trọng. Bởi vì người thầy có vai trò chỉ đạo và hướng dẫn học sinh, gợi ý, dẫn dắt học sinh để đi đến các phương pháp học nói chung và giải toán nói riêng. Nếu học sinh có kiến thức cơ bản tốt, có tố chất thông minh mà không được bồi dưỡng, nâng cao tốt thì sẽ ít có hiệu quả hoặc không có hiệu quả. Đồng thời giáo viên lại phải lựa chọn đúng đối tượng học sinh vào bồi dưỡng và phải soạn thảo chương trình bồi dưỡng một cách hợp lí, khoa học và sáng tạo. Giáo viên phải thường xuyên tham khảo, tìm tòi nhiều tài liệu và thực hành giả như học sinh. Giáo viên cần lựa chọn phương pháp dễ hiểu và không ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Giáo viên phải sát sao hướng dẫn học sinh luyện tập, thực hành trên máy.

      Thực tế cho thấy một số em có tố chất tốt nhưng ý thức học tập không cao, cẩu thả, thiếu nỗ lực cố gắng thường thi đạt kết quả thấp. Vì thế, để học sinh luôn cố gắng hết khả năng của mình, giáo viên cần thường xuyên tác động tới ý thức học tập của học sinh bằng nhiều hình thức khác nhau, như : Nêu gương các anh chị những năm trước, kể cho các em nghe một số kì thi tiêu biểu,…; cho các em thấy được nếu nỗ lực cố gắng sẽ đạt giải cao trong các kì thi là niềm vinh dự tự hào không chỉ cho mình mà còn cho cả bố mẹ, thầy cô, bạn bè , trường, lớp,…; ngược lại nếu thiếu cố gắng một chút thôi có thể không đem lại kết quả gì.

      Qua quá trình bồi dưỡng, ai cũng nhận thấy rằng để có kết quả đội tuyển thi tìm kiếm tài năng toán học và thi toán Kangaroo có kết quả cao thì người thầy không những là người giỏi về chuyên môn mà còn phải là người có năng lực sư phạm, có khả năng hiểu biết sâu rộng và có khả năng cập nhật được những thay đổi nhanh chóng về khoa học, công nghệ. Ngoài ra người thầy cũng phải là người có khả năng thích ứng với những thay đổi trong nghành nghề và xã hội. Có như vậy thì người thầy mới có thể phát huy được hiệu quả nhất vai trò và ảnh hưởng của mình trong quá trình dạy học.

      – Để việc bồi dưỡng học sinh giỏi ngày càng hiệu quả thì người thầy phải luôn  tích cực tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ, phải thường xuyên đọc các loại sách: Tuyển tập đề thi học sinh giỏi bậc Tiểu học môn toán của nhà xuất bản giáo dục; Phát triển và nâng cao toán 5 của Phạm Văn Công; Các đề thi toán Tiểu học quốc tế của nhà xuất bản giáo dục Việt Nam; Toán nâng cao lớp 5 của nhà xuất bản giáo dục; Toán bồi dưỡng học sinh lớp 5; phương pháp giải các bài toán ở Tiểu học(tập 1; 2); Những đề toán hay của toán tuổi thơ của nhà xuất bản giáo dục; Welearn maths in english(em học toán bằng tiếng Anh của nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội); Tự luyện Violympic toán bằng tiếng Anh lớp 5 của nhà xuất bản giáo dục; Thách thức toán Singapore; Unleash The Maths Olympian in you! Tery Chew (Đánh thức tiềm năng toán học quyển 4; 5); Luyện thi Olympic toán quốc tế Olympiad Maths Trainer; Các đề thi toán Olympic APMOPS; IMC; IMSO; WMTC(Sách song ngữ Anh- Việt); tạp chí Toán tuổi thơ; vận động tư duy cùng Kangaroo(Sách song ngữ Anh- Việt) …

      – Ngoài những kiến thức trong sách giáo viên còn tìm hiểu thêm các đề thi toán – tiếng Anh trên mạng; tìm hiểu các phần mềm luyện thi violympic toán, luyện thi toán Kangaroo;…

      – Nâng cao kiến thúc không chỉ học hỏi, tìm tòi trong sách hay qua các phần mềm luyện thi mà việc trao đổi cùng đồng nghiệp cũng rất quan trọng: nó đã mang lại cho bản thân và đồng nghiệp những bài toán hay, những cách giải ngắn gọn, dễ hiểu mà trong sách và trên không có.

      2.3.2 Lựa chọn đúng đối tượng học sinh: 

      Giáo viên phải đánh giá học sinh một cách khách quan, chính xác, lựa chọn đúng đối tượng học sinh để bồi dưỡng. Việc lựa chọn đúng không chỉ nâng cao hiệu quả bồi dưỡng mà còn tránh được việc bỏ sót những em học giỏi, hoặc chọn nhầm những em không có tố chất theo học sẽ bị quá sức.

* Những căn cứ để lựa chọn:

     + Lựa chọn các đối tượng học sinh thông qua các giờ học: Những học sinh thông minh, có tố chất và yêu thích môn toán thường chăm chú nghe giảng, hăng say phát biểu ý kiến, câu trả lời hoặc cách giải thường đúng, chính xác hoặc có những cách giải hay và thể hiện sự sáng tạo.

     + Lựa chọn dựa vào việc chấm, chữa bài: Những em thông minh, chắc chắn thường có ý thức học tập tốt, làm bài đầy đủ, trình bày bài thường chặt chẽ, khoa học và thường có ý thức xung phong chữa bài tập cũ hoặc có ý kiến hay, góp phần cho bài tập phong phú hơn.

      + Lựa chọn thông qua các bài thi kiểm tra: Lựa chọn những học sinh trình bày bài chặt chẽ, khoa học sáng tạo và hay tìm ra cách giải hay, ngắn gọn, dễ hiểu. Để đánh giá một cách chính xác và nắm được mức độ tiếp thu cũng như sự tiến bộ của học sinh thì cần tổ chức thi, kiểm tra và sàng lọc qua nhiều vòng.

     2.3.3 Xây dựng chương trình bồi dưỡng:

     *) Xây dựng chương trình phù hợp với các đối tượng học sinh và phù hợp với từng kì thi như: Thi toán quốc tế Kangaroo; Thi tìm kiếm Tài năng Toán học trẻ; thi Toán tuổi thơ.

      Hiện nay, chương trình bồi dưỡng không có sách hướng dẫn chi tiết, cụ thể từng tiết, từng buổi học cho từng kì thi như trong chương trình chính khóa. Hơn nữa, hầu hết sách nâng cao, sách tham khảo hiện nay không soạn thảo theo đúng trình tự như chương trình học chính khóa, mà thường đi theo các dạng với nhiều nội dung khác nhau. Trong khi đó, giáo viên thường tổ chức học sinh vừa học chính khóa vừa phối hợp nâng cao. Vì thế soạn thảo chương trình bồi dưỡng là một việc làm hết sức quan trọng và rất khó khăn nếu như chúng ta không có sự tham khảo, tìm tòi và chọn lọc tốt.

      a.Với chương trình luyện thi toán Quốc tế Kangaroo: Đề thi gồm có 24 bài thi trắc nghiệm. Bước đầu giáo viên cho học sinh làm quen với các bài toán trong sách “Vận động tư duy cùng Kangaroo”, sau đó hướng dẫn các em lập nich và luyện thi toán Quốc tế Kangaroo trên mạng Internet. Sau mỗi bài thi giáo viên có thể copy đề rồi in ra giấy rồi yêu cầu học sinh làm lại để giáo viên chấm và kiểm tra cách làm bài và kết quả của học sinh.Phần mềm luyện thi gồm có 4 hình thức luyện thi, mỗi hình thức gồm một đề bao gồm các bài tập đã được thiết kế sẵn. Riêng bài tập tự luyện học sinh được lựa chọn số bài theo ngôn ngữ tiếng Việt hoặc tiếng Anh, lựa chọn hệ thống bài tập phù hợp với khả năng của mình (mới đầu các em có thể chọn bài dễ và tăng dần độ khó).

      Ví dụ: khi làm bài tập tự chọn trước hết các em lựa chọn cho mình các mạch kiến thức như: Hình học; Lôgic; số học; tổ hợp, sau đó chọn các câu tùy ý (tối đa mỗi mạch kiến thức 5 câu) bắt đầu từ câu dễ; câu trung bình và câu khó.

1. Với chương trình luyện thi Tìm kiếm tài năng Toán học trẻ: Đề thi vòng 1 gồm 30 cây trắc nghiệm, vòng 2 gồm 8 câu tự luận. Cách ôn luyện về cơ bản thì giống  chương trình luyện thi toán Quốc tế Kangaroo trên mạng Internet, ngoài ra giáo viên cần luyện thêm cho học sinh các dạng toán về vận dụng thực tiễn và các dạng toán của các đề thi ở các năm trước.

      c.Với chương trình luyện thi Toán tuổi thơ: Cấu trúc của đề Toán tuổi thơ thường gồm 16 bài trong đó từ bài 1 đến bài 15 là trắc nghiệm và bao gồm đầy đủ các mạch kiến thức đã học còn bài 16 là tự luận, bài này thường là bài toán giải có nội dung hình học hoặc các dạng toán cơ bản đã học.

     + Chương trình luyện thi Toán tuổi thơ cũng được vận dụng phần lớn từ chương luyện thi toán Quốc tế Kangaroo, bước đầu cho các em quen với cấu trúc đề thi bằng ngôn ngữ tiếng Việt, sau đó giáo viên hướng dẫn khi các em chọn ngôn ngữ đề thi là tiềng Anh trong phần mềm luyện thi toán Quốc tế Kangaroo trên mạng Internet. Ngoài ra giáo viên luyện thêm cho học sinh các kiến thức về dãy số, các bài toán giải với các dạng toán đã học, các bài toán về kim đồng hồ, các bài toán có nội dung hình học, toán chuyển động,…