SKKN Cách dạy văn bản“ Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, theo hướng tích hợp liên môn cho học sinh lớp 9

1. Mở đầu

1.1.  Lí do chọ đề tài

Trong dạy học, tích hợp có thể coi là sự liên kết các đối tượng giảng dạy, học tập trong cùng một kế hoạch hoạt động để đảm bảo sự thống nhất, hài hòa, trọn vẹn của hệ thống dạy học nhằm đạt mục tiêu dạy học tốt nhất. Dạy học tích hợp là quá trình dạy học mà ở đó các nội dung, hoạt động dạy kiến thức, kĩ năng, thái độ được tích hợp với nhau trong cùng một nội dung và hoạt động dạy học để hình thành và phát triển năng lực thực hiện hoạt động cho người học; tạo ra mối liên kết giữa các môn học và tri thức, giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo và tính tích cực học tập. Bên cạnh đó môn Ngữ văn là môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, điều đó nói lên tầm quan trọng của nó trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Môn Ngữ văn còn là môn học thuộc nhóm công cụ, điều đó nói lên mối quan hệ giữa môn Ngữ văn với các môn khác. Học môn Ngữ văn sẽ có tác động tích cực đến kết quả học tập các môn khác và các môn khác cũng sẽ góp phần giúp học tốt môn Ngữ văn. Việc giảng dạy theo quan điểm tích hợp không phủ định việc dạy học các tri thức, kỹ năng riêng của từng phân môn, đồng thời đó còn là sự tích hợp liên môn giữa môn Ngữ văn với các môn học khác như Lịch sử, Địa lí, GDCD, Âm nhạc,…Vấn đề là làm thế nào để phối hợp các tri thức, kĩ năng thuộc các bộ môn học đó vào trong bài dạy thật nhuần nhuyễn nhằm đạt tới mục tiêu chung của môn Ngữ văn. Điều đó đòi hỏi người giáo viên bộ môn không chỉ nắm chắc môn mình dạy mà còn phải không ngừng trau dồi kiến thức các môn học khác để tổ chức, hướng dẫn các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất.

        Qua thực tế dạy học nhiều năm tôi nhận thấy việc kết hợp kiến thức giữa các môn học “tích hợp” vào để giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc làm hết sức cần thiết. Chính vì vậy, là giáo viên nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của hoạt động này nên tôi trình bày và thực hiện thử nghiệm một dự án nhỏ đối với môn Ngữ văn. Trong khuôn khổ của bài viết này, tôi xin chia sẻ: Cách dạy văn bản“ Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, theo hướng tích hợp liên môn cho học sinh lớp 9, trường THCS Thị trấn Thường Xuân. 

1.2.  Mục đích nghiên cứu

         Qua việc nghiên cứu này hi vọng giúp được bản thân và cho các em học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 9 hiểu rõ được mối liên hệ giữa các môn học với bộ môn Ngữ văn, nhằm khắc sâu hơn nội dung bài học. 

1.3.  Đối tượng nghiên cứu

        – Văn bản ” Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, áp dụng dạy cho học sinh lớp 9- Trường THCS Thị trấn Thường Xuân – Thanh Hóa

1.4.  Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.

– Phương pháp điều tra thực tế.

– Phương pháp thu thập thông tin.

– Phương pháp thống kê.

– Phương pháp dạy học thực nghiệm trên lớp.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

           Tích hợp là hợp lại để thống nhất các mặt riêng lẻ thành một tổng thể, phối hợp tối ưu các hoạt động dạy học khác nhau, các kỹ năng, phương pháp của môn học khác nhau, nhằm đáp ứng mục tiêu, mục đích cụ thể, hướng đến một nội dung bao hàm cao hơn, sâu hơn.

           Môn Ngữ văn là môn học rất quan trọng trong trường phổ thông, có ý nghĩa trong việc hình thành, phát triển, định hướng nhân cách cho học sinh. Học văn là học làm người, học các phép tắc ứng xử trong cuộc sống. Mặt khác, đây là môn học nghệ thuật, kích thích trí tưởng tượng bay bổng, sức sáng tạo của người học. Để dạy và học tốt môn Ngữ văn, người dạy và người học phải không ngừng trau dồi kiến thức ngôn ngữ, từ vựng, các kiến thức liên quan về các hình thức nghệ thuật, các nhà văn, nhà thơ, các câu ca dao tục ngữ, lấy vốn đó làm vốn sống, kinh nghiệm cho bản thân.

          Việc vận dụng kiến thức liên môn Lịch sử, Địa lí, GDCD, Âm nhạc,… và ứng dụng công nghệ thông tin làm cho hiệu quả của bài Ngữ văn được nâng cao, giúp cho học sinh học bài với niềm say mê, hứng thú. Đồng thời làm cho các em hình dung được một cách chân thực, sinh động cuộc sống xung quanh mình qua các môn học khác.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

2.2.1 Thuận lợi

– Các em là những học sinh lớp 9 nên đã tiếp cận 4 năm học với kiến thức chương trình bậc THCS, không còn bỡ ngỡ, lạ lẫm với những hình thức kiểm tra đánh giá khi giáo viên đề ra.

– Đối với học sinh lớp 9 các em đã được học rất nhiều bài từ lớp 6 có liên quan đến vấn đề Lịch sử, Địa lí, GDCD,… các tình huống liên quan thực tế mang tính giáo dục kĩ năng sống.

– Đối với các môn học khác cũng vậy như môn Lịch sử, Địa lí, GDCD…các em đã được tìm hiểu về kiến thức liên quan đến kĩ năng sống, những phẩm chất tốt đẹp, những địa danh, những thời điểm lịch sử có liên quan đến tác phẩm văn học được tích hợp trong các bài học. Vì vậy, nên khi cần thiết kết hợp các kiến thức của một môn học nào đó vào bộ môn Ngữ văn để giải quyết một vấn đề trong bài học các em sẽ cảm thấy không bỡ ngỡ.

– Các em đều có SGK, nhiều em có tài liệu tham khảo, có điều kiện tra cứu thông tin trên mạng Internet qua máy tính nên việc học cũng rất thuận lợi.

2.2.2 Khó khăn

2.2.2.1. Về phía học sinh 

– Đa số học sinh còn hạn chế trong việc tiếp thu và cảm thụ văn bản văn học.

– Học sinh hạn chế việc nắm bắt các mối liên hệ giữa thời đại thông qua bộ môn Lịch sử với giá trị phản ánh của tác phẩm.

– Một số ít học sinh không có nhiều tài liệu để tham khảo và cũng chưa có thói quen đọc sách tham khảo để bổ sung kiến thức môn học.

– Một số văn bản dung lượng kiến thức dài so với thời lượng 45->90 phút nghiên cứu trên lớp, học sinh khó nắm bắt hết được toàn bộ các giá trị của văn bản văn học.

– Kiến thức xã hội của học sinh còn hạn chế đặc biệt các các em chưa nắm vững tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc cũng như lịch sử phát triển văn học; hạn chế về tư duy địa lí….

– Học sinh ít và không có sự phối hợp với phụ huynh trình quá trình học, chuẩn bị bài ở nhà. Do vậy, không có sự hỗ trợ về kiến thức trong quá trình tiếp 

cận văn bản.

* Kết quả khảo sát học sinh trước khi dạy học văn bản“ Những ngôi sao xa xôi” theo hướng tích hợp các môn học:( Năm học  …………)

2.2.2.2. Về phía giáo viên

– Có giáo viên chỉ tập trung chuyển tải một cách rập khuôn những thông tin có trong bài học mà chưa chú trọng khai thác những vấn đề liên quan.

– Giáo viên còn lúng túng khi đưa ra hệ thống câu hỏi khai thác cũng như phương pháp triển khai những văn bản văn học.