SKKN Đổi mới phương pháp dạy học theo chủ đề – định hướng phát triển năng lực học sinh – phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XVIII.

MỤC LỤC

Tên sáng kiến:  

    Đổi mới phương pháp dạy học theo chủ đề – định hướng phát triển năng lực học  sinh – phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XVIII. 

1. MÔ TẢ SÁNG KIẾN: 
2. Tình trạng các giải pháp đã biết Trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, Việt Nam cần có những con người vừa lao động trí lực và thể lực, có kỷ luật, có khoa học, có năng suất cao, vừa là con người có văn hóa thâm thúy và rộng rãi, không chỉ thấm nhuần văn hóa truyền thống của dân tộc mình mà còn biết trân trọng tiếp thu những tinh hoa văn hóa của các dân tộc khác. Để đào tạo những con người hội tụ cơ bản những phẩm chất đó giáo dục đóng vai trò quyết định. Bởi vậy, mỗi môn học ở nhà trường phổ thông với đặc trưng của mình phải góp phần đào tạo thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước. 

Cùng với các bộ môn khác, với đặc trưng của mình môn Lịch sử đã khẳng định được khả năng, ưu thế và sở trường trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Những kiến thức của môn Lịch sử có tác động không nhỏ đến trí tuệ và trái tim học sinh những tình cảm đúng đắn… Song hiện nay, theo xu thế phát triển của thời đại, một bộ phận không nhỏ thế hệ trẻ đã xem nhẹ và thậm chí là coi thường, quay lưng lại với môn Lịch sử dân tộc, lãng quên quá khứ hào hùng dựng nước và giữ nước của cha ông. Tại sao học sinh không yêu thích học Sử? Tại sao các em lại thờ ơ với những giá trị truyền thống như vậy? Nguyên nhân do đâu? Đó là một câu hỏi lớn khiến những người làm công tác Giáo dục, đặc biệt là giáo viên dạy bộ môn Sử trăn trở để tìm ra lời giải. Vậy làm thế nào để khơi dậy hứng thú học tập môn Lịch sử của học sinh? Làm thế nào để những bài học lịch sử không còn khô khan, buồn tẻ mà trở nên sinh động, cuốn hút. Làm thế nào mà học sinh học hiểu lịch sử, biết vận dụng kiến thức lịch sử để từ đó có thể rút ra bài học trong cuốc sống?. 

 Để làm được điều này đòi hỏi cả người dạy và người học phải thay đổi tư duy nhận thức đối với môn Sử. Phải cải tiến, đổi mới, vận dụng sáng tạo các phương pháp dạy học tích cực và đặc biệt là tiếp cận phương pháp giáo dục mới hiện nay: Giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Nhất là trong bối cảnh ngày nay, việc giáo dục truyền thống, lòng tự hào và trách nhiệm đối với quê hương đất nước lại càng quan trọng và cần thiết. 2. Nội dung  giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến: 2.1.Mục đích của sáng kiến: Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, sáng kiến tập trung vào việc hệ thống hóa cơ sở khoa học, tổng kết thực tiễn nhằm xây dựng quy trình, kỹ năng thực hiện chủ đề dạy học phục vụ cho việc giảng dạy môn lịch sử theo hướng đổi mới của Bộ Giáo dục và đào tạo. Qua đó góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học, tăng cường kĩ năng, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên và học sinh trong quá trình dạy, học, kiểm tra, đánh giá môn lịch sử theo hướng đổi mới hiện nay. 

2.2. Nội dung giải pháp: 

2.2.1. Những điểm khác biệt, tính mới và bản chất của sáng kiến. 

-Dạy học theo chủ đề là một những phương pháp  dạy học tích cực nhằm phát huy các năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo nhất là với môn  lịch sử lớp 10, thông qua việc xây dựng chủ đề và hệ thống câu hỏi vận dụng sẽ giúp học sinh ghi nhớ kiến thức, khắc sâu hơn kiến thức và yêu thích môn học hơn. 

• Sáng kiến nghiên cứu làm rõ khái niệm, mục đích, đặc điểm, nguyên tắc của dạy học theo chủ đề, phát huy tính tích cực của học sinh. Qua đó đưa vào chủ đề những phương tiện, kĩ thuật dạy học hiện đại nhằm tạo ra hứng thú cho học sinh yêu thích môn học đồng thời phát huy cao nhất tính tích cực, chủ động của các em. 
• Xác định được những căn cứ và quy trình trong việc thiết kế dạy học theo chủ đề để từ đó xây dựng quy trình biên soạn một chủ đề dạy học có độ tin cậy cao theo định hướng phát triển năng lực học sinh tự học, tự ghi nhớ trong môn lịch sử phần lịch sử phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XVIII hướng đến chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. 

2.2.2. Cách thức thực hiện và các bước thực hiện sáng kiến. 

2.2.2.1. Nghiên cứu những vấn đề chung về dạy học theo chủ đề: 

• Khái niệm dạy học theo chủ đề: 

Dạy học theo chủ đề (themes based leraning) là hình thức tìm tòi những khái niệm, tư tưởng, đơn vị kiến thức, nội dung bài học, chủ đề,… có sự giao thoa, tương đồng lẫn nhau, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn học hoặc các hợp phần của môn học đó (tức là con đường tích hợp những nội dung từ một số đơn vị, bài học, môn học có liên hệ với nhau) làm thành nội dung học trong một chủ đề có ý nghĩa hơn, thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn. 

• Mục đích của dạy học theo chủ đề: 

Liên kết những nội dung kiến thức có mối quan hệ gắn bó với nhau, từ đó liên hệ giải quyết những vấn đề trong thực tiễn. 

Phát huy tính tích cực, chủ động của người học, từ đó phát triển  năng lực cho học sinh. 

• Đặc điểm của dạy học theo chủ đề: 

• Các nhiệm vụ học tập được giao, học sinh quyết định chiến lược học tập với sự chủ động hỗ trợ, hợp tác của giáo viên (Học sinh là trung tâm). 
• Hướng tới các mục tiêu: chiếm lĩnh nội dung kiến thức khoa học, hiểu biết tiến trình khoa học và rèn luyện các kĩ năng tiến trình khoa học như: quan sát, thu thập thông tin, dữ liệu; xử lý (so sánh, sắp xếp, phân loại, liên hệ…thông tin); suy luận, áp dụng thực tiễn. 
• Dạy theo một chủ đề thống nhất được tổ chức lại theo hướng tích hợp từ một phần trong chương trình học. 
• Kiến thức thu được là các khái niệm trong một mối liên hệ mạng lưới với nhau. 
• Trình độ nhận thức có thể đạt ở mức độ cao: Phân tích, tổng hợp, đánh giá. 
• Kết thúc một chủ đề học sinh có một tổng thể kiến thức mới, tinh giản, chặt chẽ và khác với nội dung trong sách giáo khoa. 
• Kiến thức gần gũi với thức tiễn mà học sinh đang sống hơn do yêu cầu cập nhật thông tin khi thực hiện chủ đề. 
• Hiểu biết có được sau khi kết thúc chủ đề thường vượt ra ngoài khuôn khổ nội dung cần học do quá trình tìm kiếm, xử lý thông tin ngoài nguồn tài liệu chính thức của học sinh. 
• Có thể hướng tới, bồi dưỡng các kĩ năng làm việc với thông tin, giao tiếp, ngôn ngữ, hợp tác. 

1. d) Nguyên tắc khi tiến hành dạy học theo chủ đề: 

• Chủ đề tích hợp được soạn theo yêu cầu hình thành một năng lực nào đó cho học sinh trong thực tiễn. Các năng lực này tùy vào tình hình thực tế tại cơ sở có thể thay đổi tùy vào trình độ của học sinh. 
• Công cụ của dạy học theo chủ đề là: giáo án về chủ đề đó, có liên quan đến ít nhất kiến thức của hai đơn vị nội dung học hoặc bài trong một bộ môn hoặc hai bộ môn trở lên. Trong quá trình này, phương pháp dạy học có thể sử dụng chính các phương pháp tích cực trong dạy học hiện nay để khai thác chủ đề (phương pháp dự án, thảo luận…). Đồng thời, chú trọng đến yếu tố Công nghệ thông tin như một phương tiện hỗ trợ đắc lực khi khai thác chủ đề. 
• Kết quả chủ yếu, căn bản cần đạt được khi dạy học theo chủ đề phải trả lời cho câu hỏi: Sau chủ đề học, học sinh biết làm gì? Hình thành năng lực gì?