SKKN Đổi mới phương pháp dạy Tập làm văn lớp 3

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Tiếng Việt  là môn học nền tảng trong trường Tiểu học. Môn Tiếng Việt cùng với các môn học khác, có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh 4 kĩ năng đó là: “nghe – nói – đọc – viết”.Trong đó môn Tiếng Việt có các phân môn như: Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu, Tập viết, Tập làm văn…Trong đó Tập làm văn là phân môn có tính chất tích hợp của các phân môn khác. Qua tiết Tập làm văn, học sinh có khả năng xây dựng một văn bản, đó là bài nói, bài viết. Nói và viết là những hình thức giao tiếp rất quan trọng, thông qua đó con người thực hiện quá trình tư duy – chiếm lĩnh tri thức, trao đổi tư tưởng, tình cảm, quan điểm, giúp mọi người hiểu nhau, cùng hợp tác trong cuộc sống lao động.

Ngôn ngữ (dưới dạng nói- ngôn bản, và dưới dạng viết – văn bản) giữ vai trò quan trọng trong sự tồn tại và phát triển xã hội. Chính vì vậy, hướng dẫn cho học sinh nói đúng và viết đúng là hết sức cần thiết. Nhiệm vụ nặng nề đó phụ thuộc phần lớn vào việc giảng dạy môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập làm văn lớp 3 nói riêng. Vấn đề đặt ra là: người giáo viên dạy Tập làm văn theo hướng đổi mới như thế nào để đáp ứng được khả năng tiếp thu của học sinh? Cách thức tổ chức, tiến hành tiết dạy Tập làm văn ra sao để đạt hiệu quả như mong muốn.

Qua thực tế giảng dạy chúng tôi nhận thấy Tập làm văn là phân môn khó trong các phân môn  Tiếng Việt. Do đặc trưng phân môn Tập làm văn với mục tiêu cụ thể là: hình thành và rèn luyện cho học sinh khả năng trình bày văn bản (nói và viết) ở nhiều thể loại khác nhau như: miêu tả, kể ,viết thư, tường thuật, kể lại bản tin, tập tổ chức cuộc họp, giới thiệu về mình và những người xung quanh.Trong quá trình tham gia vào các hoạt động học tập này, học sinh với vốn kiến thức còn hạn chế nên thường ngại nói. Nếu bắt buộc phải nói, các em thường đọc lại bài viết đã chuẩn bị trước. Rất ít học sinh làm bài Tập làm văn biết sử dụng biện pháp so sánh, nhân hoá cho câu văn sinh động,có hình ảnh. Các em viết theo văn mẫu không có sự sáng tạo, ngoài văn mẫu ra để tự viết thì các em viết rất lủng củng ,câu văn rời rạc, không đạt yêu cầu. Vốn từ học sinh còn nghèo nàn dẫn đến việc sử dụng từ còn lặp, vụng, chưa đúng. Viết câu không  đúng do chưa nắm chắc được cấu tạo câu. Hiện nay  đa số học sinh “ ngại” học phân môn Tập làm văn.Thực tế cho thấy nhận thức của cha mẹ học sinh cho đến các em đều cho rằng: Chỉ cần học Tập đọc và viết Chính tả đúng là đạt yêu cầu môn Tiếng Việt, còn tập trung học Toán nhiều hơn để lên lớp trên theo học các môn Tự nhiên là chính. Là một giáo viên đứng lớp trực tiếp giảng dạy lớp 3, tôi không khỏi băn khoăn lo lắng trước tình hình học sinh như vậy. Tôi rất mong muốn học sinh của mình ngay từ lớp 3 đã có ý thức biết viết văn đúng yêu cầu và có sáng tạo. Chính vì vậy tôi đã tìm tòi, nghiên cứu tài liệu và 

học hỏi các bậc thầy cô đi trước để quyết định đưa ra đề tài: Đổi mới phương pháp dạy Tập làm văn lớp 3. Kinh nghiệm nhỏ này tôi đã thử nghiệm thành công tại lớp dạy của mình. Để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Tập làm văn ở lớp 3, tôi xin viết thành sáng kiến kinh nghiệm, rất mong được sự góp ý của cấp trên, của các bậc thầy cô và bạn bè đồng nghiệp để sáng kiến của tôi ngày càng hoàn thiện hơn.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:

        Việc dạy cho học sinh nắm được cách nghe, kể lại được nội dung câu chuyện và nói, viết về một chủ đề có hiệu quả trong phân môn Tập làm văn ở lớp 3 là rất quan trọng. Dạy tốt vấn đề này giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết một cách linh hoạt để biết kể lại câu chuyện đã nghe hay  làm bài văn  nói, viết về một chủ đề cho trước có hiệu quả. Giúp học sinh mạnh dạn, tự tin và ham thích học văn. Vậy mục đích nghiên cứu trong đề tài này tập trung vào các nội dung chủ yếu sau:

  –  Thực trạng việc dạy của giáo viên và việc học của học sinh về phân môn Tập làm văn lớp 3 ở trường Tiểu học hiện nay.

  –  Nghiên cứu tìm ra một số phương pháp nhằm nâng cao hiệu quả giờ học Tập làm văn ở lớp 3 

3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:

Học sinh  lớp 3B Trường Tiểu học Thiệu Dương  năm học: ………., lớp mà tôi trực tiếp chủ nhiệm.

4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

Trong qua trình nghiên cứu, tôi đã áp dụng một số phương pháp sau:

1 – Phương pháp nghiên cứu tài liệu :Tiến hành đọc một số tài liệu về phương pháp dạy Tập làm văn ở Tiểu học để từ đó xây dựng cơ sở lí thuyết

2 – Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: Tiến hành khảo sát thực tế về khả năng  tiếp thu phân môn Tập làm văn của học sinh lớp 3B qua các bài kiểm tra

3 – Phương pháp luyện tập, thực hành:Tiến hành cho học sinh làm các bài tập làm văn trong sách giáo khoa để kiểm tra năng lực của các em

4 – Phương pháp trao đổi, tranh luận:Trao đổi với đồng nghiệp trong các buổi họp chuyên môn vào thứ 7  để tìm ra biện pháp dạy học phân môn Tập làm văn tốt nhất.

5 – Phương pháp phân tích, tổng hợp:Phân tích để từ đó tổng hợp các biện pháp dạy môn Tập làm văn lớp 3

6 – Phương pháp thống kê:Thống kê sự tiến bộ của học sinh về cách viết đoạn văn so với đầu năm học

Trong các phương pháp trên, khi nghiên cứu tôi vận dụng hài hoà các phương pháp  để  tìm ra các giải pháp của mình đạt kết quả tối ưu nhất.

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:

Tập làm văn là một trong những phân môn có vị trí quan trọng của môn Tiếng Việt. Phân môn này đòi hỏi học sinh phải vận dụng những kiến thức tổng hợp từ nhiều phân môn. Để làm được một bài văn, học sinh phải sử dụng cả bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết; phải vận dụng các kiến thức về Tiếng Việt, về cuộc sống thực tiễn.

Phân môn Tập làm văn rèn luyện cho học sinh các kỹ năng tạo lập văn bản, trong quá trình lĩnh hội các kiến thức khoa học, góp phần dạy học sinh sử dụng Tiếng Việt trong đời sống sinh hoạt. Vì vậy, Tập làm văn được coi là phân môn có tính tổng hợp, có liên quan mật thiết đến các môn học khác. Trên cơ sở nội dung, chương trình phân môn Tập làm văn có rất nhiều đổi mới, nên đòi hỏi tiết dạy Tập làm văn phải đạt được mục đích cụ thể hơn, rõ nét hơn. Ngoài phương pháp của thầy, học sinh cần có vốn kiến thức, ngôn ngữ về đời sống thực tế. Chính vì vậy, việc dạy tốt các phân môn khác không chỉ là nguồn cung cấp kiến thức mà còn là phương tiện rèn kỹ năng nói, viết, cách hành văn cho học sinh.

Phân môn Tập làm văn có nhiệm vụ quan trọng đó là: Bồi dưỡng óc thẩm mĩ, sự say mê văn học cho các em là cơ sở ban đầu và nền móng cho việc học văn của các em ở những lớp học, bậc học tiếp theo.

Tóm lại: Dạy Tập làm văn theo hướng đổi mới phải khích lệ học sinh tích cực, sáng tạo, chủ động trong học tâp; biết diễn đạt suy nghĩ của mình thành ngôn bản, văn bản. Nói cách khác, các phân môn trong môn Tiếng Việt là phương tiện để hỗ trợ cho việc dạy Tập làm văn được tốt.

2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:

2.1.Thuân lợi việc dạy học phân môn Tập làm văn

* Đối với giáo viên:

–  Sau một thời gian tiến hành chương trình thay sách, giáo viên đã nắm được yêu cầu của việc đổi mới phương pháp một cách cơ bản, việc sử dụng đồ dùng tương đối có hiệu quả.

– Sự chỉ đạo chuyên môn của phòng giáo dục, trường, tổ chuyên môn có vai trò tích cực, giúp giáo viên đi đúng nội dung, chương trình phân môn Tập làm văn.

– Qua các phương tiện thông tin đại chúng: máy tinh, ti vi, đài, sách, báo… giáo viên tiếp cận với phương pháp đổi mới Tập làm văn thường xuyên hơn.

* Đối với học sinh

– Học sinh lớp 3 đang ở lứa tuổi rất thích học và ham học.

– Môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập làm văn nói riêng có nội dung phong phú, sách giáo khoa được trình bày với kênh hình đẹp, trang thiết bị dạy học hiện đại, hấp dẫn học sinh, phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi các em.Các em đã được học chương trình thay sách từ lớp 1, đặc biệt là các em ở lớp 2 đã nắm 

vững kiến thức, kỹ năng của phân môn Tập làm văn như kỹ năng giao 

tiếp, kỹ năng tạo lập ngôn bản, kỹ năng kể chuyện miêu tả. Đây là cơ sở giúp các em học tốt phân môn Tập làm văn ở lớp 3.

2.2. Khó khăn việc dạy học phân môn Tập làm văn

+ Đối với giáo viên:

  Tiếng Việt là môn học khó, nhất là phân môn Tập Làm Văn đòi hỏi người giáo viên phải có kiến thức sâu rộng, phong phú. Cần phải có vốn sống thực tế, người giáo viên biết kết hợp linh hoạt các phương pháp trong giảng dạy. Biết gợi mở óc tò mò, khả năng sáng tạo, độc lập ở học sinh, giúp cho các em nói viết thành văn bản, ngôn ngữ quả không dễ. Phần đông giáo viên còn thiếu chú ý đến việc dạy Tiếng Việt trên quan điểm giao tiếp – tích hợp nên kết quả  viết đoạn văn của học sinh chưa cao.

Ví dụ : Khi viết đoạn văn thì việc sử dụng từ để viết câu rất quan trọng nhưng khi dạy Tập đọc giáo viên quên đi việc cho học sinh cảm nhận , chỉ ra những từ hay, cách viết câu đặc biệt, câu giàu hình ảnh của tác giả bài viết.

Về cơ sở vật chất phần nào chưa đáp ứng được đầy đủ cho việc nghiên cứu, giảng dạy học tập của giáo viên, một số bài dạy còn thiếu tranh ảnh, nên giáo viên dùng lời nói mô tả khiến học sinh tiếp thu trừu tượng. Kết quả giờ dạy còn hạn chế.

+ Đối với học sinh:

– Do đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, các em nhanh nhớ nhưng cũng mau quên, mức độ tập trung thực hiện các yêu cầu của bài học chưa cao.

– Sự hiểu biết của hoc sinh lớp 3 về phân môn Tập làm văn còn hạn chế. Bước đầu kế thừa, tập làm quen phân môn Tập làm văn của lớp 2.

– Kiến thức về cuộc sống thực tế của học sinh còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc tiếp thu bài học.Vốn từ vựng của học sinh chưa nhiều cũng ảnh hưởng đến việc thực hành độc lập. Cụ thể là: các em viết câu rời rạc, chưa liên kết, thiếu lôgic; tính sáng tạo trong thực hành viết văn chưa cao. Cách bố cục bài văn, cách chấm câu chưa hợp lí, sử dụng hình ảnh gợi tả chưa linh hoạt, sinh động. Một số học sinh còn phụ thuộc vào bài văn mẫu, áp dụng một cách máy móc, chưa biết vận dụng bài mẫu để hình thành lối hành văn của riêng mình. Ví dụ: phần lớn học sinh dùng luôn lời cô hướng dẫn để viết bài của mình.Nhiều học sinh thuộc bài của cô một cách trôi chảy để làm văn.