SKKN Giải pháp giúp học sinh hình thành thói quen tốt thông qua hoạt động trải nghiệm

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong cuộc sống ai cũng muốn mình sẽ là ngƣời thành công nhƣng những phẩm chất của ngƣời thành công không tự nhiên mà có, nó phải đƣợc rèn luyện qua một quá trình, từ thói quen hàng ngày của con ngƣời. “Thói quen tốt giúp bạn thành công, hạnh phúc, thói quen xấu cản trở, phá hủy sự phát triển của bản thân”. Vì vậy để đáp ứng mục tiêu xây dựng con ngƣời mới xã hội chủ nghĩa phát triển toàn diện về
năng lực về phẩm chất tốt chúng ta nên bắt đầu rèn luyện cho học sinh những thói quen tốt. Ngạn ngữ có câu “Gieo ý tƣởng sẽ gặt lời nói, gieo lời nói sẽ gặt hành động, gieo hành động sẽ gặt thói quen, gieo thói quen sẽ gặt tính cách, gieo tính cách sẽ gặt số phận”.
Thói quen tốt mang lại nhiều lợi ích nhƣng lại khó hình thành hơn thói quen xấu. Bởi vậy, trong quá trình giáo dục cần giúp học sinh ý thức rõ những lợi ích của thói quen tốt và tác hại của thói quen xấu để có phƣơng hƣớng rèn luyện cụ thể. Đối với cấp học THPT là cấp học yêu cầu nhiều kiến thức, hoạt động học tập của các em rộng mở và đa dạng hơn. Môi trƣờng giáo dục đã tạo ra cho các em một nguồn năng lƣợng tích cực với nhiều thói quen tốt mang lại sự thành công rực rỡ cho ngành giáo dục. Tuy nhiên bên cạnh vẫn còn tồn tại nhiều thói quen chƣa tốt là rào cản, nguyên nhân gây ra nhiều hệ lụy tới việc nâng cao chất lƣợng giáo dục
Năm nay khi nhận dạy khối 10 tôi nhận thấy khá nhiều em có những thói quen chƣa tốt nhƣ lƣời vận động, sống trì hoãn, sử dụng điện thoại, nghiện chơi game, sống ảo, hút thuốc, thiếu kỉ luật, sống ỉ lại, sống ích kỉ, lƣời biếng trong học tập…. gây nhiều ảnh hƣởng không tốt đến kết quả học tập và cuộc sống hàng ngày. Nếu để tình trạng những thói quen chƣa tốt lâu ngày sẽ có phản ứng dây chuyền sang em khác.Trƣớc thực trạng đó tôi xin trình bày “giải pháp giúp học sinh hình thành thói quen tốt thông qua hoạt động trải nghiệm” là thực sự rất cần thiết, nhằm hỗ trợ học sinh hƣớng đến sự phát triển và hoàn thiện nhân cách cho các em ở giai đoạn ý nghĩa trong cuộc đời. Qua việc triển khai sáng kiến thiết nghĩ đây là một giải pháp mới giúp đồng nghiệp vận dụng phục vụ cho hoạt động giáo dục của mình theo định hƣớng giáo dục phổ thông của thế kỉ XXI“học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình, học để cùng chung sống”
Đề tài “giải pháp giúp học sinh hình thành thói quen tốt thông qua hoạt động trải nghiệm” đƣợc ứng dụng cho học sinh đầu cấp. Trong cấp học THPT thì học sinh lớp 10 là đối tƣợng cần đƣợc quan tâm hơn vì tâm lí còn non nớt, mới bƣớc vào môi trƣờng học mới, thiếu kĩ năng sống và sự trải nghiệm. Các em thƣờng thích thể hiện bản thân, tính hiếu động, nông nổi, cảm tính dẫn đến các biểu hiện thiếu tập trung trong học tập, bƣớng bỉnh, ham chơi, lƣời học… những thói quen xấu đó là yếu tố cản trở tới việc nâng cao chất lƣợng giáo dục. Cần đƣợc hỗ trợ kịp thời sẽ giúp các em có thói quen tốt hơn cho lớp 11 và 12. Khi các em bƣớc qua giai đoạn ổn định, chín chắn, trƣởng thành hơn sẽ là ngƣời có thể giúp đỡ cho các học sinh mới vào ở những năm học sau đó. Và sự thành công tốt nhất chỉ có thể thực hiện thông qua hoạt động trải nghiệm thực tế, học sinh chỉ đạt đƣợc sự thành công khi chính các em tự làm việc đó. Kinh nghiệm có đƣợc khi học sinh đƣợc hành động trong các tình huống phù hợp với bản thân. Học sinh là nhân tố quyết định, thầy cô chỉ là ngƣời hƣớng dẫn, thành bại là do chính bản thân mình. “Giải pháp giúp học sinh hình thành thói quen tốt qua hoạt động trải nghiệm tại trường THPT Đông Hiếu” cũng chính là điểm mới của đề tài tôi lựa chọn.
Sáng kiến này cũng là một tâm huyết bao năm qua tôi đã thực hiện có hiệu quả giúp những giáo viên đang làm công tác giáo dục có những cách thức mới trong rèn luyện đa dạng các kĩ năng sống cần thiết trong nhà trƣờng. Thực hiện tốt mục tiêu xây dựng “trƣờng học thân thiện, học sinh tích cực” góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục, hƣớng đến thực hiện thành công mô hình “trƣờng học hạnh phúc” tại các trƣờng học trong cả nƣớc nói chung và trƣờng THPT Đông Hiếu nói riêng.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Dựa trên nghiên cứu lí luận về khái niệm, tầm quan trọng của thói quen, phân loại thói quen trong học tập và đời sống, biểu hiện, nguyên nhân, ý nghĩa tích cực do thói quen tốt tạo ra, hệ lụy tiêu cực do thói quen xấu mang lại, từ đó đề ra giải pháp hình thành các thói quen tốt (thói quen tích cực) thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh lớp 10 trƣờng THPT Đông Hiếu. III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài về khái niệm, biểu hiện, nguyên nhân của những thói quen tốt, xấu, tầm quan trọng, giải pháp hình thành thói quen tốt cho HS THPT.
2. Khảo sát đánh giá thực trạng ảnh hƣởng của thói quen trong học tập và sinh hoạt của học sinh lớp 10 THPT
3. Nêu các giải pháp và khả năng hình thành thói quen tốt cho học sinh lớp 10 trƣờng THPT Đông Hiếu
4. Tiến hành thực nghiệm để kiểm nghiệm tính hiệu quả và khả thi của các giải pháp đề tài đƣa ra.
IV. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Đối tƣợng nghiên cứu
Các giải pháp hình thành thói quen tốt cho HS lớp 10 trƣờng THPT

2. Phạm vi nghiên cứu
– Địa bàn khảo sát thực nghiệm thuộc lĩnh vực giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 trƣờng THPT Đông Hiếu, thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An
– Lớp thực nghiệm 10C3, 10C7 trƣờng THPT Đông Hiếu, thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An.
V. GIẢ THIẾT NGHIÊN CỨU
Qua nghiên cứu ban đầu về hiểu biết thói quen và giải pháp hình thành thói quen tốt cho học sinh trƣờng THPT Đông Hiếu cho phép tôi giả định rằng: tỉ lệ hiểu biết và các giải pháp hình thành các thói quen tốt còn chƣa cao. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau nhƣ: mức độ nhận thức, tâm lí lứa tuổi, hoàn cảnh gia đình, môi trƣờng học tập, môi trƣờng xã hội… trên cơ sở đó cho phép tôi nghiên cứu giải pháp hình thành thói quen tốt cho HS lớp 10 trƣờng THPT Đông Hiếu, nhằm giúp các em có các kĩ năng rèn luyện những thói quen tốt trong học tập và cuộc sống hàng ngày, cũng nhƣ lan truyền hiệu ứng tốt về mục tiêu phát triển một con ngƣời toàn diện và thành công.
VI. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lí luận
Dựa trên văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo, văn bản kế hoạch giáo dục của nhà trƣờng trong năm học, các tài liệu nghiên cứu khoa học tâm lí lứa tuổi, các tài liệu liên quan về giáo dục kĩ năng sống, các tài liệu về rèn luyện thói quen, các nguồn minh chứng thực tế thông qua giáo dục tại trƣờng học, các diễn đàn giáo dục kĩ năng sống trong học tập của học sinh trên các phƣơng tiện truyền thông.
2. Phƣơng pháp nghiên cứu
2.1. Nhóm phƣơng pháp lí luận
Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến hình thành thói quen tốt cho học sinh THPT.
2.2. Nhóm nghiên cứu thực tiễn
– Phƣơng pháp điều tra, khảo sát
Xây dựng phiếu điều tra lấy ý kiến học sinh theo mẫu thiết kế sẵn trƣớc khi đƣa vào nghiên cứu các vấn đề thói quen nhƣ khái niệm, biểu hiện, nguyên nhân, tầm quan trọng và ảnh hƣởng, giải pháp hình thành thói quen.
– Phƣơng pháp quan sát
Theo dõi thu thập thêm thông tin về quá trình hình thành thói quen thông qua việc tham gia hoạt động giáo dục trong và ngoài nhà trƣờng thông qua sổ theo dõi cá nhân và những biểu hiện tiến bộ thực tế của HS.
2. 3. Phƣơng pháp khảo nghiệm, thực nghiệm sƣ phạm
– Xây dựng các giải pháp hình thành thói quen tốt cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm.
– Tiến hành thực nghiệm tại lớp học và rút ra kết luận kiểm nghiệm tính khả thi của đề tài.
2. 4. Phƣơng pháp thống kê toán học và thu thập thông tin
Thu thập thông tin, phân tích dữ liệu, số liệu từ nhà trƣờng, từ giáo viên, học sinh, các phƣơng tiện truyền thông, sách báo. Tính toán các kết quả khảo sát, thực nghiệm thông qua phiếu điều tra từ đó rút ra kết quả đƣa ra ý kiến đề xuất.
VII. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI
Nhằm đƣa ra giải pháp giúp học sinh hình thành thói quen tốt thông qua hoạt động trải nghiệm tại trƣờng học. Một trong những nội dung giáo dục kĩ năng sống, thái độ sống rất cần thiết đối với HS trong mọi giai đoạn phát triển của xã hội.
Chƣa có tác giả nào đề cập cụ thể cho học sinh trƣờng THPT Đông Hiếu.
B. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lí luận Trƣớc hết chúng ta cần hiểu thói quen là gì? Biểu hiện, phân loại, nguyên nhân, vai trò và tầm quan trọng của thói quen đối với học tập và đời sống. Trên cơ sở đó để có giải pháp phù hợp giúp học sinh có những định hƣớng đúng đắn, kịp thời mang lại thành công trong học tập và cuộc sống.
1.1. Khái niệm thói quen
Thói quen là một chuỗi phản xạ có điều kiện do rèn luyện mà có, phản xạ có điều kiện là những hành vi (nếp sống, phƣơng pháp làm việc) đƣợc lặp đi lặp lại nhiều lần trong cuộc sống và rèn luyện (học tập và làm việc), đó là những hành vi định hình trong cuộc sống và đƣợc coi là bản chất thứ hai của con ngƣời nhƣng nó không sẵn có mà là kết quả của việc sinh hoạt, học tập và rèn luyện, tu dƣỡng của mỗi cá nhân trong cuộc sống hàng ngày, tuy vậy thói quen cũng có thể bắt nguồn từ một nguyên nhân đôi khi rất tình cờ hay do bị lôi kéo từ cá thể khác.
Thói quen là một dạng tiềm thức.
1.2. Biểu hiện của thói quen
+ Chỉ trạng thái duy trì thực hiện một việc nào đó trong vô thức ví dụ sáng thức dậy tối đi ngủ.
+ Không có áp lực và gánh nặng.
+ Dù là ai, khả năng đến đâu cũng có thể làm đƣợc.
1.3. Phân loại thói quen
*Dựa vào đặc trƣng của lí tính và cảm tính, phân chia thành hai loại
Thứ nhất là thói quen nhìn thấy đƣợc nhƣ hành, vi cử chỉ, lời nói
Thứ hai là thói quen không nhìn thấy đƣợc bao gồm thói quen về tri thức, thói quen về cảm tính, lí tính.
+Thói quen về tri thức chính là khung kiến thức tích lũy của một ngƣời, liên quan chặt chẽ đến khối lƣợng và hình thức tích lũy kiến thức. Thói quen về cảm tính là nguồn động lực, thƣờng liên quan về hành động, là một dạng phản ứng hoặc phán đoán đƣợc đƣa ra từ kiến thức. Ví dụ “học tập chăm chỉ”
+Thói quen về lí tính đa phần đƣợc thể hiện qua phƣơng thức tƣ duy, mỗi ngƣời sẽ có một phƣơng thức tƣ duy khác nhau cho nên thói quen sẽ khác nhau.
*Dựa vào lợi ích và tác hại chia thói quen thành hai loại
+ Thói quen tốt (tích cực): thói quen có ảnh hƣởng tốt và tạo nên thành công cho mỗi ngƣời
+ Thói quen xấu (tiêu cực): là những thói quen luôn cản trở mỗi cá nhân đạt đƣợc mục tiêu của mình.
Mỗi ngƣời đều có một lối sống, thói quen, sở thích khác nhau và việc thay đổi những thói quen của một ngƣời rất khó khăn đặc biệt là thói quen tốt.
1.4. Nguyên nhân hình thành các thói quen
– Nguồn gốc từ môi trƣờng bên ngoài
+ Từ gia đình: Do mức sống, kì vọng của những ngƣời trong gia đình, tình cảm gia đình (do bố mẹ ly dị, mâu thuẫn gia đình do bố uống rƣợu, đánh bạc tạo nhiều thói quen xấu), …
+ Từ môi trƣờng xã hội: Do thay đổi môi trƣờng học tập mới của học sinh và những mối quan hệ ứng xử ngoài xã hội.
+ Từ môi trƣờng tự nhiên: khí hậu, thời tiết biến đổi phức tạp, địa hình đi lại xa, khó khăn.
– Nguồn gốc từ bản thân học sinh
+ Sức khỏe: một số em có bệnh mãn tính, rối loạn bệnh lí mới, sức khỏe tâm lí yếu, thể lực nhỏ hoặc béo phì
+Yếu tố tâm lí: Trình độ thích nghi với môi trƣờng mới, năng lực, ý chí phấn đấu, tình cảm nhu cầu ở tuổi mới lớn, trình độ nhận thức về kiến thức khoa học và xã hội, kinh nghiệm kĩ năng sống, tâm lí, thói quen trong quá khứ (thời thơ ấu) ảnh hƣởng cách giáo dục từ gia đình
Việc giáo dục kĩ năng sống đặc biệt kĩ năng rèn luyện thói quen chƣa đƣợc quan tâm đúng mức thậm chí nhiều giáo viên còn xem nhẹ. Việc tích hợp trong các hoạt động giáo dục còn nhiều hạn chế.
Nhận thức của học sinh về rèn luyện thói quen (còn mơ hồ, chủ quan, bị động, né tránh, che dấu khi bản thân mình có những nhƣợc điểm, hạn chế)..
1.5. Tầm quan trọng và ảnh hƣởng của thói quen
Đừng xem nhẹ ảnh hƣởng của thói quen chúng có thể khiến cuộc sống của bạn trở nên vô cùng thảm hại, cũng có thể cuộc sống trở nên hạnh phúc tƣơi đẹp.“Thói quen tốt giúp bạn thành công, hạnh phúc. Thói quen xấu cản trở, phá hủy sự phát triển của bạn”. “Gieo suy nghĩ gặt hành động, gieo hành động gặt thói quen, gieo thói quen gặt tính cách, gieo tính cách gặt số phận”
Quả thực thói quen là một dạng cách thức hoạt động, phƣơng thức tƣ duy đƣợc hình thành trong thời gian dài vì nó có quán tính mạnh mẽ nên con ngƣời sẽ rất khó kìm đƣợc việc thực hiện nó bất kể là thói quen tốt hay xấu. Có thể thấy sức mạnh của thói quen vô hình trung sẽ ảnh hƣởng đến cả cuộc đời chúng ta.
Thói quen là một hành động có tính chất lựa chọn. Một thói quen đạo đức bắt đầu từ một sự lựa chọn có tính đạo đức. Do vậy thói quen phản ánh tâm tính, nhân sinh quan và giá trị đạo đức của mỗi chúng ta. Các nhà nghiên cứu cho thấy cách duy nhất và dễ dàng nhất để đạt đƣợc một cuộc sống thành công là tập các thói quen tốt và tránh xa các thói quen xấu khi còn rất trẻ.
Xác định ở mức độ nào đó thói quen tốt còn quan trọng hơn cả tài năng thiên bẩm. Muốn hình thành thói quen tốt trƣớc tiên chúng ta phải nhận thức đƣợc tầm quan trọng và tính thiết yếu của nó, có thể mới khơi dậy đƣợc nguyện vọng mãnh liệt. Sau khi đƣợc định hình, thói quen sẽ đem lại cho chúng ta những hiệu quả rõ rệt.
1.6. Một số hình thức và phƣơng pháp tiến hành thực hiện
– Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) là hoạt động giáo dục, trong đó từng cá nhân HS đƣợc trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trƣờng giáo dục nhà trƣờng gia đình và xã hội dƣới sự hƣớng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất, nhân cách, các năng lực từ đó tích lũy kinh nghiệm riêng, phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân.
– HĐTN đƣợc tổ chức trong hoặc ngoài giờ học, trong nhà trƣờng hoặc ngoài nhà trƣờng. Thông qua việc tham gia vào các HĐTN, HS đƣợc phát huy vai trò chủ thể, tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo trong trải nghiệm của bản thân, các em đƣợc chủ động tham gia vào tất cả các khâu trong quá trình hoạt động từ thiết kế, chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và khả năng của bản thân. Các em đƣợc bày tỏ quan niệm, đánh giá và lựa chọn ý tƣởng hoạt động, đƣợc thể hiện và tự khẳng định bản thân, đƣợc tƣ vấn, hỗ trợ, giúp đỡ ngƣời khác, đƣợc đánh giá và tự đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình, của bạn bè. Từ đó, hình thành và phát triển cho các em những giá trị sống và các năng lực cần thiết. HĐTN về cơ bản mang tính chất của hoạt động tập thể trên tinh thần cá nhân, tự chủ, với sự nỗ lực giáo dục nhằm phát triển khả năng sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể.