SKKN Giáo dục giá trị sống cho học sinh qua môn Ngữ văn 9

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài

Để tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 03- CT/TW ………..trong đó đã nêu rõ mục tiêu cần thực hiện “coi trọng việc giáo dục đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ; cấp ủy chính quyền, mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể các cấp có biện pháp cụ thể để tổ chức chỉ đạo thực hiện tốt việc giáo dục đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ theo tấm gương đạo đức Bác Hồ”.[4]

Trong đó, Luật Giáo dục 2005 (Điều 5) qui định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học những năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” [5]. Với mục tiêu giáo dục phổ thông là “giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách của con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [5]. Nghị quyết TW 2 khóa VIII cũng khẳng định: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục, đào tạo khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy học đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh” [6].

Như vậy, có thể nói công tác giáo dục đạo đức cho học sinh là việc làm hết sức quan trọng và đã thật sự được Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục quan tâm. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy một điều: Học sinh ngày càng chịu nhiều tác động từ xã hội bởi những những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn được đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục giá trị sống, nếu thiếu kĩ năng sống các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông trong thời gian vừa qua như: nghiện hút, bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi sa đọa…chính là do các em không xác định được giá trị sống. Vì vậy, giáo dục giá trị sống cho các em là giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh.

Nhận thấy vai trò, chức năng và nhiệm vụ của người làm công tác giáo dục là vô cùng quan trọng trong việc hình  thành và phát triển nhân cách của học sinh. Đặc biệt, bản thân đã có 17 năm trong nghề nên tôi lựa chọn nội dung “Giáo dục giá trị sống cho học sinh qua môn Ngữ văn 9” để góp phần nhỏ vào mục tiêu giáo dục đã đề ra, đồng thời tích lũy kinh nghiệm cho bản thân trong sự nghiệp giáo dục.

1. 2. Mục đích nghiên cứu

* Về kiến thức:

– Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung của giá trị sống, tạo hứng thú trong việc khám phá các giá trị theo nhiều hình thức khác nhau.

– Giúp học sinh nhận biết các giá trị của bản thân, của mọi người và của thế giới.

– Giúp học sinh nhận biết tác động của những hành vi, ứng xử tiêu cực và tích cực trong các hành vi giao tiếp.

* Về kĩ năng:

– Biết đánh giá những hành vi ứng xử và những giá trị tích cực cũng như tiêu cực.

– Ứng xử theo các giá trị đã được khám phá trong quá trình giao tiếp.

– Phát triển kĩ năng ra quyết định lựa chọn các giá trị tích cực.

– Biết thể hiện một cách sáng tạo, cảm nhận các giá trị qua nhiều hình thức khác nhau.

– Áp dụng các phương pháp tích cực giải quyết các mâu thuẫn, bất đồng.

* Về thái độ:

– Nâng cao lòng tự trọng, tự tin khẳng định những giá trị tích cực của bản thân và tôn trọng các giá trị của người khác.

– Mở rộng lòng khoan dung, phát triển khả năng cảm nhận và trân trọng người khác và các nền văn hoá khác.

– Thể hiện tinh thần trách nhiệm của bản thân với xã hội và môi trường xung quanh. [2].

1. 3. Đối tượng nghiên cứu

– Nghiên cứu các giá trị sống mà giáo viên giáo dục cho học sinh qua môn Ngữ văn 9.

1. 4. Phương pháp nghiên cứu

– Điều tra, áp dụng thực tế;

– Phân tích;

– Tổng hợp.

1. 5. Những điểm mới của SKKN

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
3. 1. Cơ sở lí luận của sáng kiến

Bên cạnh việc học kiến thức, học sinh trung học cơ sở cũng cần biết cách ứng phó trước tình huống, quản lí cảm xúc, học cách giao tiếp, ứng xử với mọi người xung quanh; học cách để giải quyết mâu thuẫn tốt nhất; biết thể hiện bản thân một cách tích cực, lành mạnh. Đặc biệt, học sinh trung học cơ sở cần nhận biết và có thể ứng phó tích cực nhất khi phải đối mặt trước những tình huống thử thách, của môi trường sống tiêu cực. Muốn vậy, học sinh cần có nền tảng giá trị sống vững chắc. Không có nền tảng giá trị sống vững chắc, học sinh trung học cơ cở sẽ không biết cách tôn trọng bản thân và người khác, không biết cách hợp tác, không biết cách xây dựng và duy trì tình đoàn kết, không biết cách thích ứng những đổi thay hoặc có khi còn tỏ ra ích kỉ, ngạo mạn. Không có nền tảng giá trị sống vững chắc, học sinh trung học cơ sở rất dễ bị ảnh hưởng bởi những giá trị vật chất, rồi sớm muộn cũng định hình chúng thành mục đích sống, đôi khi đưa đến những tính toán vị kỉ, lối sống thực dụng. Có nền tảng giá trị sống vững chắc, học sinh trung học cơ sở sẽ không sa đà vào những thú vui vật chất tầm thường mà biết sống hướng thượng, biết hướng tới những giá trị nhân văn cao cả, tự cảm thấy bản thân có nghĩa vụ, có đủ khả năng tạo dựng một cuộc sống cho bản thân mình và thế giới xung quanh trở nên tốt đẹp hơn. Những giá trị sống tích cực là nền móng vững chắc giúp các em ổn định, vững vàng giữa những giông bão của cuộc đời. Nền tảng giá trị sống vững vàng chắc chắn là động lực để khuyến khích các em khám phá, tìm hiểu và phát triển các giá trị cũng như kĩ năng sống, thái độ sống, nhằm giúp họ phát huy hết tiềm năng sẵn có của mình. [2].

Có lẽ trong nhà trường, không có môn học nào có thể thay thế được môn Ngữ Văn. Bởi vì, đó là môn học vừa hình thành nhân cách, vừa hình thành tâm hồn. Một giờ học văn không chỉ đơn thuần là khám phá vẻ đẹp của một tác phẩm văn chương mà còn là một giờ học bồi dưỡng nhân cách, lối sống cho học sinh. Môn Ngữ văn có vị trí đặc biệt, ngoài việc giúp các em bước đầu có năng lực cảm thụ các giá trị chân, thiện, mỹ trong nghệ thuật, năng lực sử dụng Tiếng Việt như một công cụ để tư duy và giao tiếp thì việc bồi dưỡng tâm hồn, tình