SKKN Giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống cho học sinh thpt qua các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

1.1. Xuất phát từ tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề 

• Trong giáo dục học nói chung cũng như trong lí luận dạy học các môn học nói riêng, các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề luôn luôn được đề cập như một hoạt động hết sức quan trọng.  
• Hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề là một phần quan trọng, có mối quan hệ gắn bó khăng khít với chính khóa. Trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề là một hoạt động bổ sung, nâng cao chất lượng của chính khóa lên một bước. Phạm vi một giờ lên lớp không cho phép người dạy truyền đạt hết tất cả những vấn đề mà việc dạy học văn phải hướng đến. 
• Hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề có khả năng góp phần đào tạo người học toàn diện về các mặt: Trí, đức, thể mĩ, vừa có lí luận vừa có thực hành, vừa có kiến thức vừa có kĩ năng sản xuất, vừa có văn hóa nhà trường vừa có tri thức về đời sống xã hội. Hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề chính là cầu nối giúp học sinh vận dụng kiến thức vào trong đời sống, sinh hoạt gần gũi với tập thể, với nhân dân thêm một bước.  

1.2. Xuất phát từ thực trạng dạy học trong nhà trường phổ thông 

Trong điều kiện hiện nay, kỹ năng sống của các em học sinh còn nhiều hạn chế. Các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề cho học sinh cũng chưa phong phú và chưa đi sát thực tế. Chính vì thế, khi tổ chức các chương trình trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề sẽ giúp cho hiệu quả tuyên truyền, kết quả giáo dục cho học sinh sẽ cao hơn. 

Học sinh sống trong xã hội phát triển cần phải được trang bị những kỹ năng thích hợp để hòa nhập với cộng đồng, với xu thế toàn cầu hóa. Đối với học sinh, đặc biệt là học sinh bậc trung học phổ thông cần phải được giáo dục một số giá trị sống, rèn luyện kỹ năng sống. Giáo dục giá trị sống, rèn luyện kỹ năng sống càng trở nên cấp thiết đối với thế hệ trẻ, bởi vì các em là những chủ nhân tương lai của đất nước. Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động,…Vì vậy, việc giáo dục giá trị sống, rèn luyện kỹ năng sống cho thế hệ trẻ là rất cần thiết. 

Hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề phù hợp với lứa tuổi học sinh nói chung, học sinh THPT nói riêng, là sự tiếp cận nối tiếp hoạt động văn hoá bằng các hình thức sinh hoạt hấp dẫn, nội dung phong phú góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức, rèn luyện kỹ năng, bồi dưỡng tình cảm, xây dựng ý thức độc lập, tinh thần tự chủ, phát triển tính đoàn kết giữa học sinh với học sinh, giữa học sinh với thầy cô giáo.  

Với những lí do trên đây, chúng tôi chọn đề tài cho sáng kiến kinh  nghiệm của mình là: “Giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống cho học sinh THPT qua các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề”. 

• Mục đích, nhiệm vụ của đề tài 

Đề tài nhằm thực hiện những nhiệm vụ và mục đích sau: 

2.1 Mục đích nghiên cứu 

• Khẳng định vấn đề hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề hiện nay là một trong những vấn đề cần thiết trong việc đổi mới dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học của học sinh.  
• Nghiên cứu đề tài này góp phần làm cho hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề vào việc dạy học ở nhà trường phổ thông hiện nay được triển khai thực hiện tốt hơn.  
• Nhằm góp phần tạo ra những sân chơi lành mạnh cho đoàn viên, thanh niên; thay đổi nhận thức của một bộ phận giới trẻ về một số lĩnh vực của đời sống, sinh hoạt, hướng cho học sinh đi đến những giá trị chân –  thiện – mĩ. Ngoài ra còn nhằm mục đích nâng cao, thay đổi tác phong làm việc theo lối thụ động của một số cán bộ Đoàn. 

2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu 

Vận dụng những thành công của các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề vào chính khóa để nâng cao hứng thú học tập học sinh phổ thông hiện nay. Từ đó nhìn thấy những ưu, khuyết điểm của các hội thi để rút ra các bài học kinh nghiệm. Bên cạnh đó, phải xem xét được phản ứng, hiệu quả tiếp thu của các Đoàn viên, thanh niên trong nhà trường. 

• Phạm vi nghiên cứu  

Nghiên cứu hình thức tổ chức một số các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề nhằm phát triển phong trào Đoàn. 

Đề tài đi sâu vào hai hoạt động chính đó là: 

1. Tổ chức hoạt động thông qua các chương trình trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề tại trường trung học phổ thông. 
2. Tổ chức hoạt động thông qua chương trình trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề ngoài nhà trường trung học phổ thông. 

1. 3.Tổ chức kêu gọi, phát động ủng hộ gây quỹ của các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nhà trường để trao quà cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn. 
2. Đối tượng nghiên cứu 

Tập trung nghiên cứu công tác tổ chức, thực hiện hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề ở trường THPT và hiệu quả của các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề. 

1. Phương pháp nghiên cứu 

Để nghiên cứu vấn đề mà đề tài đặt ra, trong quá trình thực hiện, chúng tôi đã kết hợp, vận dụng linh hoạt phương pháp nghiên cứu lí thuyết và phương pháp nghiên cứu hiện thực, cụ thể là:  

1. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Được sử dụng để nghiên cứu lịch sử vấn đề và phát hiện, rút ra những kết luận cần thiết về cơ sở lí luận thông qua việc tìm hiểu các tư liệu, giáo trình, các bài nghiên cứu có liên quan trực tiếp đến phạm vi đề tài.  
2. Phương pháp thể hiện sân khấu hoá: Ban tổ chức sẽ đưa ra nhiều phần thi thể hiện được nội dung cần truyền tải. 
3. Phương pháp thống kê: Được sử dụng để sử lí các số liệu thu thập được trong quá trình khảo sát, bổ trợ cho phương pháp phân tích, tổng hợp nhằm đạt đến những kết luận chính xác, khách quan.  
4. Phương pháp so sánh – đối chiếu: Được vận dụng trong việc so sánh giữa các đối tượng học sinh trong việc có và không có tham gia hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt theo chủ đề. 
5. Phương pháp trực quan sinh động: Tổ chức cho học sinh tham quan tìm hiểu giá trị các di tích lịch sử, văn hóa cách mạng. 
6. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Tổng hợp các kinh nghiệm tổ chức, thực hiện hoạt hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt theo chủ đề của cá nhân tại đơn vị trong ba năm học 2019 – 2020, 2020 – 2021  và 2021 – 2022; trao đổi kinh nghiệm với các đồng nghiệp tại các trường THPT trên địa bàn. 

1. Ý nghĩa của đề tài 

Với lí do và phạm vi nghiên cứu của đề tài như đã nêu trên, đề tài “Giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống cho học sinh THPT qua một số hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề” phấn đấu để có thể có những ý nghĩa khoa học sau: 

• Hệ thống hóa các cơ sở lí luận của hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt theo chủ đề nói chung.  
• Xác định hệ thống nội dung và các phương thức, hình thức tổ chức các hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt theo chủ đề một cách thích hợp để có thể vận dụng rộng rãi trong trường phổ thông 
• Trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về các giá trị sống, kỹ năng sống 
• Nâng cao kỹ năng hoạt động cho các cán bộ Đoàn trường học. 

PHẦN II: NỘI DUNG 

1. Cơ sở lý luận và thực tiễn 

• Cơ sở lí luận 

• Vài nét lịch sử hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề 

Vào những thập niên 20, 30 của thế kỉ XX, A.S.Macarenco – nhà giáo dục nổi tiếng người Nga đầu thế kỉ XX – đã bàn về tầm quan trọng của công tác này. Ông phát biểu: “Tôi kiên trì nói rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không thể hạn chế trong các vấn đề giảng dạy, lại càng không thể để cho quá trình giáo dục chỉ thực hiện trên lớp học, mà đáng ra phải là trên mỗi mét vuông của đất nước chúng ta…” Nghĩa là “trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không được quan niệm rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trong lớp”. 

Ở nước ta, đã nhiều lần Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu giáo viên phải chú ý giáo dục nhiều mặt cho học sinh như đức, trí, thể, mĩ, lao động. Trong Thư gửi Hội nghị cán bộ phụ trách nhi đồng toàn quốc, Bác viết: “Trong lúc học cũng cần làm cho các cháu vui, trong lúc vui cũng cần làm cho các cháu học. Ở trong nhà trường, trong xã hội, các cháu đều vui, đều học.”  

Và trong chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam từ 2011 đến 2020 đã nêu rõ quan điểm giáo dục của Đảng ta: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt.”  

• Khái niệm hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề 

Hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề là một mô hình hoạt động rất hữu ích. Sau những giờ học tập căng thẳng trên lớp, thời gian dành cho những hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề giúp học sinh chủ động tham gia, vui vẻ xả stress, nâng cao được kĩ năng sống; tham gia những hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề, học sinh còn có điều kiện gần gũi nhau hơn, chia sẻ với nhau những kiến thức mà mình đã học tập được, rèn luyện bản lĩnh tuổi trẻ, tính tự lập, lòng dũng cảm, sự nhanh nhẹn tháo vát và tinh thần tương thân tương ái trong quan hệ cộng đồng, bạn bè. Hoạt động trải nghiệm và sinh hoạt chủ đề cũng là các loại hình hoạt động giáo dục đào tạo nằm trong những phạm vi quy phạm giáo dục của nhà trường. Đó những hoạt động ngoài thời gian trên lớp, có hoặc không có sự chỉ đạo hay hướng dẫn của giáo viên, đối tượng tham gia chính là học sinh; có nội dung liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến môi trường dạy và học mang tính giáo dục cao. 

Xã hội hiện đại đòi hỏi người có học vấn không chỉ có khả năng lấy ra từ trí nhớ các tri thức dưới dạng có sẵn, đã lĩnh hội ở nhà trường phổ thông; mà còn phải có năng lực chiếm lĩnh, sử dụng các tri thức một cách độc lập; khả năng đánh giá các sự kiện, các tư tưởng, các hiện tượng mới một cách thông minh, sáng suốt khi gặp vấn đề trong cuộc sống, trong lao động và trong mối quan hệ giữa người với người. Nội dung kiến thức được hình thành và phát triển trong quá trình được đào tạo trong nhà trường và quá trình tự học phải góp phần quan trọng để phát triển hứng thú và năng lực nhận thức của học sinh; cung cấp cho học sinh những kỹ năng cần thiết cho việc tự học và tự giáo dục sau này.