SKKN Giáo viên chủ nhiệm phát triển năng lực cá nhân của học sinh thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

PHẦN I.  MỞ ĐẦU
Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đang phát triển với những bước tiến nhảy vọt nhằm đưa thế giới chuyển từ kỉ nguyên công nghiệp sang kỉ nguyên thông tin và phát triển kinh tế tri thức trong xu thế toàn cầu hóa. Trước những yêu cầu mới của thời đại, mỗi quốc gia đều đặt việc bồi dưỡng nhân tài lên trên hết để phục vụ công cuộc xây dựng và phát triển đất nước . Đối với Việt Nam, trước yêu cầu phát triển kinh tế xã hội bền vững, Đảng và nhà nước đã tập trung đưa ra các quyết sách lãnh đạo, đầu tư cho giáo dục, coi đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, đầu tư có hiệu quả nhất nhằm đưa chất lượng giáo dục Việt Nam từng bước phát triển ngang tầm với các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới . Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung Ương Đảng khoá 8 khẳng định “Giáo dục-đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 9 nhấn mạnh “Phát triển giáo dục- đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”. Các nghị quyết của Đảng, quan điểm của Nhà nước Việt Nam đã khẳng định con người phát triển toàn diện không chỉ giỏi về tri thức khoa học mà còn cần có hệ thống năng lực cơ bản để đáp ứng những yêu cầu ngày một cao của xã hội . Điều này đã được xác định rất rõ trong luật giáo dục của nước ta đó là: “Mục tiêu giáo dục phổ thông giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, phẩm chất, thẩm mỹ và các kỹ nă ng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ  quốc “
Vì vậy, hoạt động giáo dục ở nhà trường phổ thông không còn đóng khung trong các giờ dạy văn hóa trên lớp mà còn phải bao gồm các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL ) nhằm rèn luyện những kỹ năng cơ bản cho học sinh, góp phần giáo dục nên những con người đáp ứng được
những yêu cầu ngày một cao của xã hội.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa ở trên lớp, là con đường gắn lý thuyết với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, góp phần hình thành tình cảm, niềm tin và sự phát triển nhân cách cho các em, là điều kiện thuận lợi để học sinh phát huy vai trò chủ thể của mình, tạo không khí vui tươi, lành mạnh, tạo cơ hội để học sinh rèn luyện thói quen lối sống trong cộng đồng và phát huy năng lực, sở thích từng cá nhân, góp phần hình thành nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo. Một trong những điều kiện để thực hiện tốt chương trình HĐGDNGLL là đội ngũ giáo viên, đặc biệt là đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp.
Trường Trung học phổ thông Buôn Ma Thuột với mong muốn là một ngôi trường mà ở đó là nơi học sinh được phát triển toàn diện về nhân cách , xác định được đam mê và chuẩn bị những kiến thức, kỹ năng, thái độ ứng xử, nền tảng văn hóa và trên hết là một tinh thần tự lập vô cùng cần thiết cho giai đoạn chính thức trưởng thành, trở thành một công dân toàn cầu đúng nghĩa nhất.
Để thực hiện được điều này trong những năm học vừa qua bộ môn HĐGDNLGL được Ban Giám Hiệu nhà trường đặc biệt quan tâm. Trong xây dựng kế hoạch cho năm học môn HĐGDNGGL được nhà trường coi như một môn học chính khóa, được sắp xếp trong thời khóa biểu với thời lượng hai tuần
1 tiết và được tăng cường trong các dịp đặc biệt như ngày lễ, tết của đất nước. Các giờ học hoạt động ngoài giờ lên lớp được giao cho giáo viên chủ nhiệm của từng lớp đảm nhiệm. Vì vậy HĐGDNGLL là những giờ học trải nghiệm để giáo viên chủ nhiệm có điều kiện tốt nhất cho học sinh của mình có cơ hội thể hiện năng lực cá nhân đồng thời giúp học sinh rèn luyện kĩ năng sống cho bản thân mình đặc biệt  là: nhóm năng lực về kĩ năng
– Kỹ năng giao tiếp, ứng xử
– Kỹ năng xây dựng sự tự tin
– Kỹ năng thuyết trình trước đám đông
– Kỹ năng làm việc theo nhóm,
– Kỹ năng phát âm chuẩn xác, mạch lạc
– Kỹ năng đối diện và ứng phó với khó khăn trong cuộc sống
– Kỹ năng hợp tác và chia sẻ
– Kĩ năng vượt qua lo lắng, sợ hã i.
Thông qua các giờ hoạt động ngoài giờ lên lớp các em đều được làm và thấy mình có thể làm được. Giáo viên chủ nhiệm quan sát theo dõi quá trình học sinh tự làm để phát hiện ra kỹ năng của từng học sinh , trên cơ sở đó giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực của mỗi cá nhân. Học sinh nào làm được có sẵn kỹ năng sẽ được phát huy tốt hơn, và học sinh nào chưa làm được giáo viên có hướng hỗ trợ kịp thời. Từ những lí do trên tôi đã chọn đề tài “ Giáo viên chủ nhiệm phát triển năng lực cá nhân của học sinh thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp” để góp một phần nhỏ vào việc thực hiện nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục trong nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục con người phát triển toàn diện về Đức-Trí-Thể-Mỹ.
I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Đề tài đặt ra mục tiêu, nhiệm vụ của nghiên cứu đó là thông qua tiết học ngoài giờ lên lớp học sinh được thể hiện năng lực cá nhân của mình .
Giáo viên chủ nhiệm bám sát nội dung kế hoạch của chương trình HĐGDNGLL linh hoạt, sáng tạo và chủ động vận dụng nhiều phương pháp khác nhau như trò chơi, hội thi, diễn đàn, giao lưu, sân khấu hóa,, sinh hoạt câu lạc bộ, tổ chức các ngày hội, … để giờ học HĐGDNGLL được thực hiện một cách tự nhiên, sinh động, hấp dẫn, không gò bó và khô cứng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý cũng như nhu cầu, nguyện vọng của học sinh. Trong quá trình thiết kế, tổ chức, đánh giá, cả giáo viên lẫn học sinh đều có cơ hội thể hiện sự sáng tạo, chủ động, linh hoạt của mình, làm tăng thêm tính hấp dẫn, độc đáo của các hình thức tổ chức hoạt động.
Qua đó Giúp học sinh có đủ khả năng tự thích ứng với môi trường xung quanh, tự chủ, độc lập, tự tin khi giải quyết công việc, đem lại cho các em vốn tự tin ban đầu để trang bị cho các em những kĩ năng cần thiết làm
hành trang bước môi trường sống mới.
I.3. Đối tượng nghiên cứu
– Học sinh lớp 10B9 (lớp chủ nhiệm)
I.4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi của sáng kiến kinh nghiệm, tôi chỉ nêu một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các tiết học HĐGDNGLL. Sử dụng phương pháp học sinh là người chủ động , sáng tạo thể hiện hết năng lực của mình cụ thể là nhóm năng lực về kỹ năng, để mỗi tiết học HĐGDNGLL là một sân chơi bổ ích và đầy hứng thú với học sinh lớp 10B9 ( lớp chủ nhiệm)
I.5. Phương pháp nghiên cứu
– Nghiên cứu tài liệu: Phân tích, tổng hợp, các nguồn tài liệu có liên quan đến đề tàì
– Khảo sát thực tế học sinh, đầu năm thực hiện một bài khảo sát nhanh
: cho học sinh tự nói lên mình có kỹ năng gì và yếu ở kỹ năng nào để biết năng lực của từng học sinh
– Phương pháp quan sát. Quan sát hoạt động của học sinh xem các em thể hiện khả năng của mình như thế nào
-Phương pháp thực hành. Qua các tiết học bằng các hoạt động cụ thể để học sinh tự cảm nhận, tự đánh giá
-Phương pháp phân tích và tổng hợp. Phân tích các nguyên nhân dẫn đến học sinh còn thiếu kỹ năng, giáo viên chủ nhiệm đưa ra các biện pháp khắc phục, hỗ trợ. Tổng hợp kết quả đạt được
PHẦN II. NỘI DUNG
II.1. Cơ sở lý luận
Thời đại mới là thời đại của những năng lực cá nhân. Muốn có được những cá nhân mạnh để dân tộc mạnh, ngành giáo dục cần đặc biệt chú ý đến nhiệm vụ phát triển năng lực tiềm ẩn bên trong người học.
Nhân cách học sinh được hình thành qua hai con đường cơ bản: con đường dạy học trên lớp và con đường hoạt động ngoài giờ lên lớp. HĐGDNGLL là một bộ phận hữu cơ của quá trình giáo dục ở nhà trường trung học phổ thông . Đó là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa ở trên lớp. HĐGDNGLL là điều kiện thuận lợi để học sinh phát huy vai trò chủ thể của mình trong hoạt động, nâng cao tính tích cực hoạt động rèn luyện nhân cách phát triển toàn diện năng lực cá nhân của mình.
Năng lực cá nhân: là nền tảng cho bất kỳ cá nhân nào trong xã hội. Mỗi một cá nhân tại bất kỳ ngành nghề hay lĩnh vực nào đều cần có sở hữu năng lực cá nhân ở các mức độ khác nhau, tùy vào trình độ học vấn, nguồn lực cá nhân, hoàn cảnh môi trường .Các năng lực cá nhân được hiểu là những tố chất hay những khả năng thiên phú của mỗi cá nhân có được. Các năng lực cá nhân này sẽ giúp cho mỗi cá nhân có được những kiến thức tốt hơn, thái độ tốt hơn và những kỹ năng hoàn thiện hơn trtập và làm việc sau này.
Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết nguyên Phó chủ nhiệm ủy ban văn hóa , giáo dục, thanh thiếu niên và nhi đồng của quốc hội cho rằng : Để hướng tới một nền giáo dục mà học sinh khi ra trường sẽ làm đươc cái gì sau khi học, thì chắc chắn đó phải là những con người có cá tính, có năng lực thực thụ và được phát huy tối đa năng lực của mình điều này có thể thành hiện thực nếu chúng ta nắm vững mục tiêu giáo dục là đề cao sự hoàn thiện nhân cách, phát triển năng lực của mỗi cá nhân
Ở Việt Nam, để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học,
giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo hướng giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân, yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả.
II. 2. Thực trạng
Thực tế ở trường THPT Buôn Ma Thuột trong mỗi năm học Ban Giám Hiệu nhà trường điều xây dựng kế hoạch cho bộ môn HĐGDNGLL theo: năm, tháng, tuần với từng chủ điểm cụ thể, theo tình thực tế của trường và triển khai đến từng giáo viên chủ nhiệm . Tuy nhiên qua trao đổi, trò chuyện và thăm dò với một số học sinh học ở các lớp khác nhau tôi thấy thực trạng về nhận thức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên ở trường như sau:
– Về đội ngũ giáo viên: Nhìn chung các giáo viên chủ nhiệm đã nhận thức rõ về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhưng vẫn còn một số giáo viên còn mang tư tưởng xem nhẹ chỉ coi trọng việc dạy trên lớp chưa thực sự quan tâm đến hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Các tiết học lại được xếp vào tiết cuối cùng của ngày thứ 7 cùng với tiết sinh hoạt lớp nên đa số giáo viên chỉ dùng giờ học này làm tiết sinh hoạt lớp dặn dò nhắc nhở bình thường
.Hoặc cũng có tổ chức dạy học HĐGDNGLL nhưng chỉ dùng giáo án dạy theo phương pháp thuyết trình qua loa chiếu lệ không gây được hứng thú cho học sinh. Hầu hết giáo viên chủ nhiệm chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc rèn luyện, hình thành và phát triển năng lực về kĩ năng sống cho học sinh lớp mình chỉ luôn chú trọng đến việc học tốt, làm bài tốt, và không vi phạm nội quy…
-Về học sinh: Phần lớn học sinh rất say mê, yêu thích hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Các em sẵn sàng tham gia hoạt động với mọi hình thức mà được thầy cô hướng dẫn. Song vẫn còn rất nhiều học sinh chưa nhận thức rõ được ý nghĩa của hoạt động mà mình đang tham gia hoặc tham gia chưa tích cực. Nhiều học sinh còn rụt rè, nhút nhát chưa mạnh dạn, thiếu tự tin khi đứng trước đông người.
– Về học sinh lớp chủ nhiệm: Qua thực tế giảng dạy và chủ nhiệm ở
lớp 10B9, bản thân thấy nhiều học sinh còn thiếu các kỹ năng sống cần thiết khi tham gia học tập trong lớp, điều đó khiến cho các em trở thành những người rụt rè, ít linh hoạt, thiếu tự tin. chưa mạnh dạn thể hiện bản thân. Các em còn ngại nói, ngại giơ tay phát biểu xây dựng bài, khi tham gia sinh hoạt tập thể một số em không dám tham gia . Chỉ một số ít học sinh có kĩ năng và dám thể hiện mình trước tập thể lớp.
Qua tiến hành khảo sát ( lần 1) ở lớp chủ nhiệm 10B9 với chủ đề “ Kĩ năng của em”; kết quả như sau:
Tổng số học sinh Kĩ năng thể hiện sự tự tin39 Mạnh dạn, tự tin Nhút nhát, thiếu tự tin
SL % SL %
15 38,46 24 61,53

Tổng số
học sinh Kỹ năng thực hành thảo luận nhóm

39 Biết cách lắng nghe, hợp tác Chưa biết cách lắng nghe, hay tách ra khỏi
nhóm
SL % SL %
12 30,36 27 51,28

Tổng số học sinh Kỹ năng giải quyết tình huống trong chơi trò chơi tập thể
Biết cách giải quyết phù hợp. Còn lười suy nghĩ đùn đẩy trách nhiệm, ứng sử chậm khi chơi.
SL % SL %
10 25.64 29 74.35

Tổng số
học sinh Kĩ năng thuyết trình trước đám đông

39 Biết cách thuyết trình, phát âm rõ, biểu lộ cảm
xúc hợp lí hợp. Chưa biết cách thuyết trình, nói còn run phát
âm không rõ
SL % SL %
13 33,33 26 66,66Từ những thực trạng trên đây tôi nhận thấy việc ” Giáo viên chủ nhiệm phát triển năng lực cá nhân của học sinh thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ”   là một việc làm vô cùng cần thiết giúp cho các em say mê, hứng thú trong học tập, mạnh dạn hơn trong giao tiếp, tự tin hơn trong việc thể hiện những năng lực của bản thân .
Trong khuôn khổ của đề tài này, tôi chỉ muốn chia sẻ cùng quý đồng nghiệp một số kinh nghiệm mà chúng tôi đã thực hiện có hiệu quả về việc “ Giáo viên chủ nhiệm phát triển năng lực cá nhân của học sinh lớp chủ nhiệm thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ” trong học kì I năm học ……….

II.3. Giải pháp, biện pháp:
II.3.1. Nội dung và cách thức thực hiện
II.3.1.1. Thiết kế các chủ đề nhằm phát triển năng lực cá nhân của học

sinh phù hợp với nội dung chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của nhà trường
– Tạo ra nội dung giáo dục mang tính trọn vẹn, thống nhất giữa nội dung giáo dục phát triển năng lực cá nhân của học sinh với nội dung của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
– Dựa vào khung phân phối chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của nhà trường rồi thiết kế các chủ đề mới theo tiêu chí:
+ Phù hợp với chủ đề từng tháng của chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của nhà trường
+ Phù hợp với năng lực của học sinh
+ Phù hợp với cơ sở vật chất của lớp học
+ Phù hợp với mục tiêu giáo dục, phát triển nhóm năng lực về kỹ năng cho học sinh
– Kế hoạch cụ thể cho từng tháng như sau