SKKN Luyện kỹ năng giải một số dạng toán: Giải bài toán bằng cách lập phương trình

I. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

Toán học là một môn khoa học rất quan trọng và cần thiết không những trong lĩnh vực khoa học mà còn trong cả đời sống hàng ngày, ta có thể ví : môn toán là chìa khoá của một số môn học và một số lĩnh vực khoa học.Thế nhưng , học toán lại không đơn giản và dễ dàng với mọi đối tượng học sinh. Nếu không biết cách học và không ham mê học toán thì lại càng trở nên khó khăn hơn.Trong khi hiện nay với yêu cầu đòi hỏi chất lượng ngày càng cao thì cần thiết phải chú trọng nâng cao và phát huy tính chủ động, tích cực sáng tạo của học sinh trong học môn Toán của công tác nâng cao chất lượng đại trà, một nhiệm vụ trọng tâm của công tác chuyên môn trong các nhà trường hiện nay.Do vậy đối với người dạy phải không ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Vấn đề là ở chỗ đổi mới như thế nào để phù hợp với đối tượng mình đang giáo dục, phát huy được tính tích cực tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng những điều đã học vào thực tiễn, gây được sự say mê nghiên cứu tìm tòi ở học sinh

        Trong chương trình học lớp 8, môn Toán là môn học mang tính phát triển chung, trong đó phần đại số  mang nhiều kiến thức và nhiều dạng toán khó yêu cầu học sinh cần tư duy sáng tạo, tập trung kiến thức tối đa và đươc sự giám sát hướng dẫn tận tình thì mới có kết quả cao trong học tập.  Trong  các dạng toán đó thì “ Giải bài toán bằng cách lập phương trình” là dạng toán mà học sinh đa số các em khó tiếp cận và thường lúng túng trong việc tìm ra lời giải  Với tâm lí đó  học sinh lớp 8 nói chung đều có tâm lí là ngại học, tránh né khi gặp dạng toán này, tâm lí này ảnh hưởng làm cho tiết học trở nên nặng nề, hiệu quả tiếp thu không cao. Để góp phần  làm cho tiết học trở nên sinh động có hiệu quả giáo viên phải không ngừng  đổi mới phương pháp cho phù hợp với đối tượng học sinh, phát huy được tính tích cực , chủ động của các em trong học tập.

       Để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và nâng cao kết quả “giải bài toán bằng cách lập phương trình” ở học sinh để giúp các em lên lớp 9 sẽ tiếp cận dễ dàng hơn với dạng toán “giải bài toán bằng cách lập hệ phương trình” để giải quyết vấn đề này đã có nhiều đề tài nghiên cứu, các giải pháp để phát huy tính tích cực, chủ động của các em trong cách học, cách giải toán. Sau đây Tôi xin trao đổi cùng đồng nghiệp một số kinh nghiệm rút ra được qua nhiều năm giảng dạy bộ môn Toán lớp 8 qua đề tài:  “Luyện kỹ năng giải một số dạng toán: Giải bài toán bằng cách lập phương trình”

1.2. Mục đích của đề tài

Thực tế khi giảng dạy ở trường THCS, tôi luôn luôn suy nghĩ mình phải chú ý phương pháp giảng dạy như thế nào để phát triển được tư duy khi học môn toán cuả học sinh. Trong khi trực tiếp giảng dạy môn toán lớp 8D trường THCS Điện Biên, còn nhiều hạn chế vì trong một lớp, có nhiều đối tượng khác nhau, không đồng đều. Do đó trong quá trình truyền thụ những kiến thức, những phương pháp giải các bài toán, giải từng dạng toán, chưa khái quát lên được. Cho nên tôi phải đưa ra cho mình một sáng kiến đó là : Đối với bài tập đơn giản thì để cho học sinh trung bình lên giải để các em cần cố gắng hơn và yêu thích môn toán hơn. Đối với bài tập khó thì cần phải lấy tinh thần xung phong lên bảng trình bày. Sau khi học sinh giải xong tôi tổng kết lại cách giải, cách trình bày và đưa ra tập giải mẫu chính xác và khoa học. Sau đó tôi còn tiếp tục đưa những bài toán tương tự ( cùng phương pháp giải ) hoặc khái quát bài toán hơn thì các em sẽ giải như thế nào? Đó là phương pháp giải toán tôi thường áp dụng khi dạy ở trường THCS nói chung và trực tiếp dạy lớp 8D trường THCS Điện Biên nói riêng. Tôi trực tiếp giảng dạy môn toán ở lớp 8D tôi luôn suy nghĩ cố gắng trang bị cho các em một phần kiến thức để các em có thể giải các bài toán thật thành thạo và khoa học để đem lại cho mình một kiến thức vững vàng, các em có thể vận dụng vào cuộc sống …..

Trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy một đặc điểm chung là các em  đều gặp khó khăn trong phần: Giải bài toán bằng cách lập phương trình. Làm thế nào để học sinh có tư duy sáng tạo khi tìm lời giải cho các bài toán trong phần này một cách nhanh gọn và chính xác là điều rất quan trọng. Đối với học sinh  lớp 8  việc  tìm lời giải toán là một yêu cầu đòi hỏi học sinh phải tư duy. Chính vì vậy phần đa các em đều thấy môn học khó và có tâm lí ngại học. Để khắc phục tâm lí đó,  giáo viên trong quá trình giảng dạy phải tận tình giúp đỡ học sinh tìm hiểu đề bài, cách tìm lời giải, cách giải và khai thác từ các bài toán.  . Đây là điều làm tôi băn khăn trăn trở làm sao truyền thụ cho học sinh được phương pháp, kỹ năng giải toán, để từ đó các em vận dụng vào giải các bài tập đạt hiệu quả cao nhất. Xuất phát từ lý do trên tôi không ngừng trau dồi kiến thức, học hỏi kinh nghiệm, nâng cao tay nghề trong việc soạn giảng bằng những kinh nghiệm riêng của bản thân và đây cũng là lý do để tôi chọn đề tài này.

Đề tài được chọn và nghiên cứu với mục đích đó là tìm ra cách thức phương pháp có hiệu quả trong quá trình :” Luyện kỹ năng cho học sinh lớp 8 giải một số dạng toán: Giải bài toán bằng cách lập phương trình ” nhằm giúp các em học toán ngày càng tốt hơn, chiếm tỷ lệ cao hơn về chất lượng mũi nhọn nói riêng và chất lượng đại trà nói chung. Từ đó giúp học sinh phát triển năng lực toán học về khả năng tư duy , tìm tòi sáng tạo, khả năng phân tích tổng hợp , khái quát và trừu tượng … 

1. 3. Đối tượng của nghiên cứu 

– Học sinh lớp 8D trường THCS  Điện Biên – TP  Thanh Hoá.

– Phần ” Giải bài toán bằng cách lập phương trình” Chương III – Đại số 8 tập 2

– Nghiên cứu  các dạng toán :       

1. 4 . Phương pháp nghiên cứu 

Tôi nghiên cứu đề tài này qua thực tế giảng dạy ở các năm:

1. Quan sát 
2. Đàm thoại gợi mở .
3. Trao đổi với đồng nghiệp.
4. Nghiên cứu tài liệu 
5. Kiểm tra đánh giá thống kê điểm ….

II. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lí luận

Phương pháp: “Giải bài toán bằng cách lập phương trình” là một vấn đề quan trọng trong quá trình dạy học môn toán ở trường THCS. Khi dạy học toán người giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh cách suy nghĩ để tìm ra con đường tiếp thu kiến thức đặt ra cho học sinh cách nghĩ, nên bắt đầu từ đâu, suy nghĩ theo trình tự như thế nào ? nếu gặp khó khăn phải làm gì ?

Từ đó chúng ta có cơ sở để phát hiện những khả năng học môn toán của học sinh và đưa ra những phương pháp giải toán cho học sinh, để học sinh biết được dạng toán cơ bản, từ đó có thể liên hệ giữa các dạng toán với nhau hay  cách giải từ  dạng toán này đến dạng toán khác …Nhìn chung đa số học sinh còn thụ động tiếp thu kiến thức, các em chỉ áp dụng máy móc công thức có sẵn mà chưa chịu tìm tòi sáng tạo. Vì vậy giúp các em khám phá ra những tri thức mới, nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy và học, giúp học sinh lĩnh hội tri thức một cách đầy đủ, chính xác và khoa học .

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

2.2.1.Khảo sát chất lượng trước khi áp dụng đề tài:

 Cụ thể là học sinh lớp 8D