SKKN Một số biện pháp dạy học dạng toán tính giá trị của biểu thức ở lớp 3 có hiệu quả

1. MỞ ĐẦU

 1 . Lí do chọn đề tài:  

    Tiểu học là bậc học cung cấp kiến thức cơ bản ban đầu về tự nhiên – xã hội – con người và trang bị các phương pháp, kĩ năng về hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn ; bồi dưỡng và phát huy những thói quen, tư tưởng tình cảm, những đức tính tốt đẹp của con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

    Ở bậc Tiểu học, môn Toán là một trong những môn học có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình, nó giúp học sinh phát triển trí tưởng tượng, tư duy lô gíc, bồi dưỡng những thao tác trí tuệ cần thiết để nhận biết thế giới hiện thực và khách quan. Toán học giúp con người phát triển trí thông minh, tư duy độc lập, linh hoạt, nhanh nhạy và sáng tạo trong cách nghĩ, cách làm. Trong đó mạch kiến thức tính giá trị của biểu thức là bộ phận gắn kết mật thiết với các mạch kiến thức của toán học trong chương trình tiểu học và các cấp học tiếp theo, góp phần làm phát triển toàn diện năng lực học toán của người học sinh.

    Khi dạy về tính giá trị của biểu thức trong toán học chúng ta cần phải dạy như thế nào để đạt được hiệu quả tối ưu nhất ? Đây là vấn đề vô cùng cấp thiết và không hề đơn giản chút nào. Bởi giáo viên còn lúng túng khi dạy học sinh tính giá trị của biểu thức, học sinh gặp nhiều khó khăn khi học mạch kiến thức này. Vậy làm thế nào để giáo viên tìm ra biện pháp dạy học tính giá trị của biểu thức có hiệu quả để học sinh có kĩ năng tính toán tốt ? Có lẽ đây không chỉ là những trăn trở, suy nghĩ của riêng bản thân tôi mà còn là của nhiều bạn đồng nghiệp khác đang mang trên mình trách nhiệm to lớn của một người Thầy. Vì thế tôi đã đi sâu tìm hiểu “Một số biện pháp dạy học dạng toán tính giá trị của biểu thức ở lớp 3 có hiệu quả” nhằm góp phần nâng cao chất lượng của những tiết học toán có nội dung về dạng tính giá trị biểu thức trong chương trình.

2. Mục đích nghiên cứu:

    Tính toán thành thạo các phép tính là tiền đề cơ bản giúp cho con người tích cực tham gia vào mọi hoạt động sống trong xã hội. Vì vậy, tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích:

    – Giúp cho học sinh nắm vững những kiến thức cơ bản về kĩ thuật tính toán từ đơn giản đến phức tạp, biết cộng, trừ, nhân, chia với các dạng bài cơ bản như: biểu thức chỉ có phép tính cộng, trừ hoặc nhân, chia; biểu thức có dấu cộng, trừ, nhân, chia; biểu thức có dấu ngoặc. 

    – Giúp cho người giáo viên nắm vững được các kiến thức cơ bản về số học và kĩ thuật tính một cách thành thạo để dạy cho học sinh các kĩ năng tính toán từ đơn giản đến phức tạp; giúp cho giáo viên xây dựng được các phương pháp dạy học thích hợp và cụ thể cho từng dạng bài, từng tiết học để học sinh nắm vững kiến thức hơn. 

3. Đối tượng nghiên cứu:

    Đề tài này tập trung nghiên cứu về: 

     – Nội dung dạy học tính giá trị của biểu thức trong chương trình lớp 3.

     – Phương pháp dạy học tính giá trị của biểu thức nói riêng và môn Toán trong chương trình lớp 3 nói chung.

4. Phương pháp nghiên cứu:

    Để thực hiện đề tài này, tôi đã áp dụng các phương pháp sau:

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết: Tôi đã tiến hành nghiên cứu nội dung chương trình Toán tiểu học nói chung và môn Toán lớp 3 nói riêng để xây dựng Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

– Phương pháp điều tra – khảo sát : Tôi đã tiến hành điều tra, khảo sát thực tế kết hợp để phỏng vấn giáo viên, học sinh nhằm tìm hiểu về tình hình thực trạng dạy – học mạch kiến thức tính giá trị biểu thức ở lớp 3 nói riêng và trong chương trình Toán tiểu học nói chung.

– Phương pháp phân tích, thống kê, xử lí dữ liệu: Trong quá trình thực nghiệm các biện pháp để nâng cao hiệu quả của việc dạy – học tính giá trị biểu thức ở lớp 3, tôi đã thu thập các dữ liệu liên quan, thống kê, xử lí các dữ liệu đã thu thập được để đối chứng tính hiệu quả của các biện pháp đang thực nghiệm.

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. Cơ sở lí luận:

     Trong chương tình môn Toán ở Tiểu học từ lớp 1 đến lớp 3, học sinh được học các kiến thức liên quan đến biểu thức, được phát triển dần theo vòng số như sau:

    Ở Lớp 1: Học về các số đến 10; các phép tính cộng, trừ trong phạm vi 10; Học về bảng cộng, trừ trong phạm vi 10, tính giá trị của biểu thức số có đến hai dấu phép tính cộng, trừ (trường hợp đơn giản).

    Ở lớp 2: Học về các phép cộng, trừ trong phạm vi 100; các số đến 1000; phép cộng, trừ trong phạm vi 1000. Các bảng nhân chia từ 2 đến 5. Tính giá trị của biểu thức có đến hai dấu phép tính cộng, trừ hoặc nhân, chia song chưa đưa ra quy tắc để tính các biểu thức đó.  

     Ở lớp 3: Tiếp tục củng cố các bảng nhân, chia từ 2 đến 5. Bổ sung cộng, trừ các số có 5 chữ số (có nhớ 2 lần). Lập các bảng nhân, chia từ 6 đến 9; nhân, chia ngoài bảng trong phạm vi 10.000; phép chia hết và phép chia có dư; nhân, chia các số có 5 chữ số với số có 1 chữ số; tìm thành phần chưa biết của các phép tính. Đặc biệt, học sinh được là quen với biểu thức số và giá trị của biểu thức (biểu thức có đến 2 dấu phép tính trở lên và có dấu ngoặc); giải toán có lời văn (có hai dấu phép tính trở lên). Tiếp theo học sinh được làm quen với vòng số lớn hơn: phép cộng, trừ không nhớ (có nhớ liên tiếp 2 lần) trong phạm vi 10 000; phép nhân, chia các số trong phạm vi 10 000; phép cộng, trừ không nhớ (có nhớ) số có 5 chữ số; nhân, chia các số có 5 chứ số với (cho) số có 1 chữ số; phép chia hết, phép chía có dư; tính diện tích của một hình …

      Đối với dạng bài tính giá trị biểu thức ở lớp 3, có 3 dạng bài cơ bản đó là:

 * Dạng bài 1: Biểu thức có 2 dấu phép tính : cộng, trừ  hoặc nhân, chia.

 * Dạng bài 2: Biểu thức có 2 dấu phép tính : cộng, nhân (chia) hoặc trừ, nhân (chia) …

 * Dạng bài 3: Biểu thức có dấu ngoặc đơn.

    Bên cạnh đó, giáo viên có thể mở rộng và cung cấp thêm cho học sinh một số dạng về tính giá trị của biểu thức có nhiều hơn hai dấu phép tính nhưng vừa sức với học sinh, giúp các em vận dụng tốt các dạng bài đã học và nâng cao các kĩ năng tính giá trị của biểu thức như dạng tính nhanh, tính thuận tiện, hợp lí; tính tổng các số hạng cách đều; dấu cộng, trừ đan xen có quy luật; nhóm thành các cặp số tròn chục,  tròn trăm, tròn nghìn; biểu thức trong ngoặc có giá trị bằng 0, bằng 1, …

2. Thực trạng của việc dạy – học dạng toán tính giá trị biểu thức của học sinh:  

       Trong thực tế hiện nay, việc dạy kĩ năng tính giá trị của biểu thức và vận dụng khi giải các bài toán có liên quan là một vấn đề tương đối khó. Qua điều tra, khảo sát quá trình dạy – học kĩ năng tính giá trị của biểu thức của giáo viên và học sinh, tôi nhận thấy:

 2.1. Về phía giáo viên:

       Khi dạy học tính giá trị biểu thức, nhiều giáo viên không nghiên cứu, tìm hiểu kĩ nội dung kiến thức trong tiết dạy trước khi lên lớp. Thông thường các giáo viên chỉ chuẩn bị bài, đồ dùng dạy học thật chu đáo, công phu ở các tiết thao giảng hoặc có người dự giờ còn các tiết học hàng ngày trên lớp lại chưa có sự đầu tư chuẩn bị cần thiết. Mặt khác có giáo viên lại rất nhiệt tình giảng dạy cho học sinh song lại chưa biết phối hợp linh hoạt các phương pháp và cách tổ chức cho học sinh hoạt động trong từng mảng kiến thức, dẫn đến tiết học rời rạc, không thu hút được sự chú ý của học sinh làm cho các em chán nản, ngại khó, không muốn học.

      Khi hướng dẫn luyện tập thực hành, đa số giáo viên còn thờ ơ với việc rèn cho học sinh thói quen đọc và nghiên cứu kĩ đề bài, xác định dạng toán trước khi làm bài, đặc biệt với những biểu thức có nhiều dấu phép tính như (cộng, trừ, nhân, chia) và cả dấu ngoặc đơn. Như vậy, nếu các em không nắm vững được cách làm thì rất dễ nhầm lẫn khi thực hiện phép tính dẫn đến kết quả bài làm bị sai.