SKKN Một số biện pháp giáo dục nhằm rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 2

1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1.Lí do chọn đề tài
Từ năm 2008, phong trào xây dựng “Trường học thân thiện, học sinh tích cực” đã được Bộ Giáo dục & Đào tạo phát động với 5 nội dung là:
– Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn.
– Dạy và học có hiệu quả,phù hợp vơi đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở mỗi địa phương, giúp các em tự tin trong học tập.
– Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh.
– Tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi,lành mạnh.
– Học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng ở địa phương.
Trong 5 nội dung trên, nội dung thứ 3 chỉ rõ rèn kĩ năng sống là một việc cần đặc biệt coi trọng. Việc rèn kĩ năng sống cho học sinh là nhiệm vụ thường xuyên của công tác giáo dục đồng thời cũng là nhân tố quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho học sinh. Bằng nhiều hình thức, nhiều con đường, việc rèn kĩ năng sống  sẽ trang bị tri thức, hành vi kĩ năng . Đồng thời nó định hướng cho học sinh tiểu học rèn luyện cử chỉ hành vi và thói quen ứng xử tốt. Trong sự phát triển nhân cách của học sinh, việc rèn luyện kĩ năng sống là đảm bảo cho học sinh có được bản lĩnh rõ ràng về nhân cách toàn diện. Nếu không rèn kĩ năng sống thì không những sự ứng xử trong các tình huống sẽ phức tạp, gặp khó khăn, thậm chí mắc phải sai lầm, mà việc hình thành nhân cách toàn diện của trẻ bị hạn chế, phiến diện, dẫn đến có thể bị lệch lạc về nhân cách.
Kĩ năng sống là một trong những khái niệm được nhắc đến nhiều trong thời đại ngày nay.  Kĩ năng sống theo cách nghĩ đơn giản là tất cả những điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có thể thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Kĩ năng sống được hình thành theo một quá trình, hình thành một cách tự nhiên qua những va chạm, những trải nghiệm trong cuộc sống và qua giáo dục mà có. Có nhiều nhóm kĩ năng sống như: nhóm kĩ năng nhận thức, nhóm kĩ năng xã hội và nhóm kĩ năng quản lí bản thân… Dù là kĩ năng nào cũng đều rất quan trọng và cần thiết với mỗi con người. Cho nên, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có một vị trí quan trọng trong công tác giáo dục ở các nhà trường
Làm thế nào để nâng cao kĩ năng sống cho học sinh? Làm thế nào để học sinh biết cách vận dụng kĩ năng sống vào trong cuộc sống hàng ngày? Với mong muốn góp phần vào việc Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, tôi mạnh dạn và quyết định chọn đề tài: “Một số biện pháp giáo dục nhằm rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 2 trường tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, Thành phố Thanh Hóa” để nghiên cứu, nhằm giúp học sinh tự tin hơn khi tham gia các hoạt động và đạt hiệu quả cao hơn sau mỗi hoạt động.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
– Giúp học sinh ý thức được giá trị của bản thân trong mối quan hệ xã hội ,giúp học sinh hiểu biết về thể chất ,tinh thần của bản thân,có hành vi thói quen ứng xử có văn hóa,hiểu biết và chấp hành pháp luật.
– Giúp học sinh có khả năng tự thích ứng với môi trường xung quanh ,tự chủ,tự lập,tự tin khi giải quyết công việc.
-Tìm hiểu một số đặc điểm cơ bản của kĩ năng sống được hình thành qua việc học tập môn kĩ năng sống ở trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi TP Thanh Hóa.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
– Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 2.
1.4 .Phương pháp nghiên cứu :
– Đọc các tài liệu về tâm sinh lý lứa tuổi Tiểu học và tài liệu liên quan tới giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
– Phương pháp khảo sát – quan sát thực tế .
– Thực hiện phỏng vấn, hỏi đáp, điều tra.
– Phương pháp phân tích, tổng hợp.
*Trên đây là một số phương pháp tiêu biểu mà tôi đã áp dụng trong đề tài sáng kiến kinh nghiệm này. Vì mỗi phương pháp đều có cái hay trong quá trình áp dụng thực hiện. Nếu chúng ta áp dụng đúng phương pháp trong từng thời điểm thích hợp thì hiệu quả đạt được rất tốt trong việc thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm.
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận
Kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại…Kĩ năng sống đơn giản là tất cả điều cần thiết chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống.
Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập có những ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như phương pháp học tập nhóm, thực hành, thông qua giao tiếp và nhất là thông qua ứng xử các tình huống của cuộc sống sẽ giúp học sinh rèn luyện được kĩ năng sống. Để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống, đó là: học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống.
– 5 Nhiệm vụ của học sinh trong Điều lệ trường Tiểu học đã chỉ rất rõ các nội dung cần giáo dục về Kĩ năng sống cho học sinh:
1. Thực hiện đầy đủ và có kết quả hoạt động học tập; chấp hành nội quy nhà trường; đi học đều và đúng giờ; giữ gìn sách vở và đồ dùng học tập.
2. Hiếu thảo với cha mẹ, ông bà; kính trọng, lễ phép với thầy giáo, cô giáo, nhân viên và người lớn tuổi; đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ bạn bè, người khuyết tật và người có hoàn cảnh khó khăn.
3. Rèn luyện thân thể, giữ vệ sinh cá nhân.
4. Tham gia các hoạt động tập thể trong và ngoài giờ lên lớp; giữ gìn, bảo vệ tài sản nơi công cộng; tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, thực hiện trật tự an toàn giao thông.
5. Góp phần bảo vệ và phát huy truyền thống của nhà trường, địa phương.
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết của nhà trường và xã hội, các em không chỉ biết học giỏi về kiến thức mà còn phải được tôi luyện những kĩ năng sống qua đó tạo cho các em một môi trường lành mạnh, an toàn, tích cực, vui vẻ để trang bị cho các em vốn kiến thức, kĩ năng, giá trị sống để bước vào đời tự tin hơn.
Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang hội nhập với các nước trên thế giới từng bước phát triển vươn lên, những mặt tốt của xã hội được phát triển mạnh song những vấn đề mặt trái của xã hội cũng xuất hiện nhiều ảnh hưởng đến sự tồn tại, phát triển của mỗi tập thể, cá nhân trong đó có một bộ phận là trẻ em. Theo guồng quay của xã hội, một số gia đình bố mẹ chỉ quan tâm, mải lo đến việc làm kinh tế mà quên mất gia đình là chiếc nôi của trẻ, quên đi việc cần tạo một môi trường gia đình đầm ấm, người lớn gương mẫu, quan tâm dạy dỗ trẻ; Không những thế còn có những gia đình cha mẹ nghiện ngập, cờ bạc, rượu chè,… ảnh hưởng vô cùng lớn tới tâm hồn trẻ, tới sự phát triển nhân cách của trẻ. Một số gia đình hoàn toàn phó mặc việc dạy dỗ trẻ cho nhà trường. Cũng có những gia đình có điều kiện kinh tế, quá chiều chuộng con dẫn đến trẻ thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ lại, phụ thuộc vào người lớn; mỗi khi gặp các tình huống trong thực tế lúng túng không biết xử lý thế nào, hạn chế trong việc tự bảo vệ bản thân mình; hoặc có trẻ được chiều chỉ làm theo ý của mình chứ không làm theo ý người khác. Bên cạnh việc học các môn văn hoá nếu trẻ được chú ý giáo dục đạo đức, được rèn kĩ năng sống biết phân biệt cái tốt, cái xấu, biết từ chối cám dỗ, biết ứng xử, biết tự quyết định đúng trong một số tình huống thì chính trẻ sẽ là người tác động tốt đến gia đình, xã hội.
2.2 Thực trạng của việc rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 2 ở trường tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, Thành phố Thanh Hóa”
Hiện nay việc rèn kĩ năng sống cho các em ở nhà trường còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chính là do giáo viên và phụ huynh chỉ chú trọng lo việc dạy và học kiến thức cho con em là chủ yếu, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh chưa được phối kết hợp một cách tích cực.
Về phía học sinh, các em ít được vận dụng những điều đã học vào thực tế. Tâm lý chiều chuộng con cái đến độ “quyền” thì được hưởng hết, mà “bổn phận” không mấy khi bị yêu cầu phải thực hiện đầy đủ khiến cho việc học và hành luôn có độ vênh nhất định.
Mặc dù ở một số môn học, các hoạt động ngoại khóa, việc giáo dục kĩ năng sống đã được đề cập đến. Tuy nhiên, do nội dung, phương pháp, cách thức truyền tải chưa thực sự phù hợp và sự phối hợp giáo dục tay ba: Nhà trường – Gia đình – Xã hội chưa nhịp nhàng nên hiệu quả chưa cao.
Qua thực tế giảng dạy ở lớp 2A, trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, bản thân tôi nhận thấy kĩ năng sống của học sinh còn nhiều hạn chế. Chỉ một số học sinh có hành vi, thói quen, kĩ năng tốt. Còn phần lớn các em có thể hiện kĩ năng mờ nhạt, khuôn sáo, có nét lệch chuẩn.
Qua tiến hành khảo sát (lần 1) ở lớp 2A đầu năm học với chủ đề “Kĩ năng của em”; kết quả như sau:

Tổng số học sinh Kĩ năng tốt Có hình thành kĩ năng Kĩ năng chưa tốt
SL % SL % SL %
40 7 17,5 12 30 21 52,5

Tổng số học sinh Thực hành thảo luận nhóm
Biết cách lắng nghe, hợp tác Chưa biết cách lắng nghe, hay tách ra khỏi nhóm
SL % SL %
40 18 45 22 55

Tổng số học sinh Ứng xử tình huống trong khi chơi trò chơi tập thể
Biết cách ứng xử hài hòa, khá phù hợp. Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi chơi.
SL % SL %
40 18 45 22 55