SKKN Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Vẽ tranh lớp 3

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Môn Mĩ thuật là môn học nghệ thuật thu hút rất nhiều học sinh. Cho đến nay các trường đã có giáo viên dạy môn M thuật, phong trào học Mĩ thuật ngày một sôi nổi, hầu hết các em học sinh hào hứng với môn học và môn học đã được chú ý hơn. Tất cả mọi người đã hiểu được đây là một môn học nghệ thuật. Vì vậy không ít giáo viên chuyên Mĩ thuật, học sinh, các bậc phụ huynh luôn coi trọng và đầu tư cho môn học. Qua đó các em thấy rằng Mĩ thuật là môn học bổ ích, lý thú và tươi vui, có tính giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cao và là môn học bổ trợ tích cực cho các môn học khác. Vì thế các em đón nhận tiết học một cách nhiệt tình và hào hứng. Tuy nhiên đối với người dạy và người học cần phải nắm vững kiến thức cơ bản về môn M thuật mới phát huy và nâng cao được năng lực sáng tạo, óc thẩm mĩ vốn có trong mỗi người và uốn nắn được thị hiếu cho đúng hướng. Qua giảng dạy nhiều năm tôi thấy hầu như các em rất rụt rè trong việc vẽ và sắp xếp các hình ảnh sao cho phù hợp trong bài vẽ tranh đề tài, dẫn đến việc các em ngại vẽ hoặc không muốn vẽ vì sợ vẽ xấu vẽ không được như ý muốn. Một số em kỹ năng vẽ rất tốt nhưng vì nguồn ngân hàng hình ảnh của các em còn quá ít vì vậy ảnh hưởng đến lựa chọn những hình ảnh phù hợp để sắp xếp sao cho bài vẽ của mình hợp lý và logic hơn. Và đó cũng là những trăn trở của tôi trong nhiều năm qua. Tôi nhận thấy việc giúp các em vẽ tốt phân môn vẽ tranh đề tài rất quan trọng. 

Đề tài này tôi nghiên cứu về một số phương pháp dạy phân môn vẽ tranh đề tài cho học sinh lớp 3. Nội dung dạy học Mĩ thuật lớp 3: vở tập vẽ lớp 3, sách giáo viên Mĩ thuật lớp 3, một số sách tham khảo phân môn vẽ tranh đề tài lớp 3. Thực trạng dạy và học phân môn vẽ tranh đề tài lớp 3. Các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học phân môn vẽ tranh đề tài lớp 3. 

Như vậy để giúp các em cũng cố được ngân hàng hình ảnh của mình cũng như giúp các em cảm nhận về màu sắc được tốt hơn vì trong phân môn vẽ tranh đề tài các em được tự do sáng tạo màu sắc, không nhất thiết phải vẽ màu theo quy tắc như trong trang trí cũng như trong các bài vẽ theo mẫu các em thường sử dụng màu sắc gần giống mẫu và hầu như ít sáng tạo. Ngoài ra phân môn vẽ tranh đề tài còn giúp các em hình thành được kỹ năng sắp xếp bố cục sao cho chặt chẽ hài hòa trong một bức tranh. Các em tha hồ thả hồn mình vào đó, góp phần nuôi dưỡng tình yêu cái đẹp cho các em. Từ lí do trên tôi chọn đề tài ” Một số biện pháp dạy tốt phân môn Vẽ tranh đề tài lớp 3″ để nghiên cứu.

1. Mục đích nghiên cứu

Để nâng cao chất lượng dạy học và đặc biệt là giải quyết được những khó khăn và tạo được hứng thú cho học sinh khi học môn Mĩ thuật và nhất là phân môn vẽ tranh đề tài. Qua đó giúp các em tự tin trong việc thể hiện bố cục tranh cũng như lựa chọn các hình ảnh sắp xếp sao cho phù hợp với nội dung đề tài. Tôi thực hiện đề tài này nhằm trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm cùng các đồng nghiệp với mong muốn nâng cao nghiệp vụ cho bản thân và tham gia nghiên cứu khoa học….Hy vọng qua đề tài này các đồng nghiệp sẽ đồng ý với quan điểm sáng tạo của tôi và cùng rút ra được thêm một kinh nghiệm nhỏ vào việc truyền đạt kiến thức cho học sinh mà tôi đã dày công nghiên cứu. Đối với người giáo viên cần xác định vị trí, nhiệm vụ môn phân môn vẽ tranh đề tài cũng như tác dụng của phân môn vẽ tranh. Qua đó giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng vẽ, mở rộng tầm hiểu biết, rèn luyện khá năng tư duy, phát triển trí tưởng tượng cho bản thân.

Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lý luận 

Theo quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 05 tháng 5 năm 2006 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Môn Mĩ thuật trong trường tiểu học có 01 tiết/tuần với thời lượng là 35 phút đến 40 phút. Riêng phân môn vẽ tranh đề tài lớp 3 theo phân phối chương trình các môn học lớp 3 phân môn vẽ tranh đề tài chiếm 07 tiết. Muốn để cho học sinh học tốt phân môn này bản thân tôi nghĩ rằng cần phải phối kết hợp giữa những văn bản chỉ đạo của ngành Giáo dục và Đào tạo với khả năng nhận thức của học sinh và năng lực của giáo viên để có được kết quả như mong muốn. 

           Ngoài việc giáo dục về kiến thức, các đề tài trong môn học đã góp phần phát triển về mặt trí tuệ và đạo đức làm cho con người đồng hóa được những giá trị đó để có được một trình độ văn hoá cao, một nhân cách hài hoà. Như chúng ta đã biết mục tiêu của việc giáo dục Mĩ thuật trong nhà trường chủ yếu không phải là dạy kĩ năng vẽ, mà thông qua dạy vẽ để giáo dục cho học sinh cảm nhận cái đẹp và biết vận dụng cái đẹp vào cuộc sống, học tập, sinh hoạt hàng ngày. Vậy làm sao để tiết học Mĩ thuật trở nên lôi cuốn hấp dẫn? Là một giáo viên tiểu học tôi nhận thấy rằng ở lứa tuổi này lần đầu tiên tiếp xúc với nghệ thuật, tuy không phải dễ nhưng cũng không phải quá khó khăn. Dễ ở chỗ nghệ thuật không phải là những con số hay định lí toán học nên không có đáp án cụ thể nên đối với nghề dạy học đã đòi hỏi tính nghệ thuật rồi thì dạy nghệ thuật càng đòi hỏi tính nghệ thuật cao hơn. Phải làm sao để học sinh được thể hiện cá tính và bộc lộ hết khả năng, sở thích của mình, có khát vọng hoàn thiện bản thân như hoàn thiện các nhu cầu vươn tới cái đẹp. Để đạt được mục tiêu trên, khi giảng dạy môn Mĩ thuật giáo viên không nên biến tiết học thành những bài học công thức cứng nhắc mà cần tìm hiểu phương pháp dạy, học nhẹ nhàng, phù hợp với đối tượng. Phải làm sao cho học sinh được tiếp xúc ngôn ngữ nghệ thuật một cách tự giác. Làm sao để các em say sưa với môn học, để các em tự tìm đến với kiến thức và kĩ năng cần thiết trong quá trình học tập. Có như vậy mới thực sự thúc đẩy học sinh tích cực, tư duy, sáng tạo. Tạo ra được những bài vẽ tốt, có chất lượng cao, phù hợp với cuộc sống hàng ngày đi lên của xã hội. 

Vậy muốn phát huy chỗ đứng của bộ môn Mĩ thuật trong sự nghiệp nói chung và hình thành tính chất thẩm mĩ ở trường tiểu học nói riêng là một việc làm hết sức khó khăn và trọng tâm là chất lượng dạy học có hiệu quả. Xuất phát từ tình hình dạy học Mĩ thuật ở trường tôi hiện nay, nhất là phân môn Vẽ tranh đề tài, tôi cần phải làm một việc gì đó để giờ vẽ tranh đề tài thực sự có hiệu quả. Tôi thấy đây là một đề tài có ý nghĩa rất thiết thực nhằm nâng cao chất lượng học mĩ thuật cho học sinh, giáo dục về năng lực, phẩm chất cho các em, giúp các em hình thành nhân cách sống, giúp các em cảm nhận một cách sâu sắc về vẽ đẹp của con người, thiên nhiên xung quanh mình, qua đó phát huy được trí tưởng tượng và óc sáng tạo, hình thành thị hiếu thẩm mỹ thông qua nội dung bài học.

1. Thực trạng vấn đề nghiên cứu

Năm …………tôi được phân công trực tiếp giảng dạy môn Mĩ thuật, ngay từ đầu năm học, tôi đã xác định rõ môn Mĩ thuật đặc biệt là phân môn vẽ tranh đề tài là một phân môn giúp cho học sinh rèn luyện cách quan sát sự vật hiện tượng xung quanh, rèn luyện tư duy sáng tạo cho học sinh, rèn luyện kỹ năng vẽ, sắp xếp các hình ảnh sao cho phù hợp, màu sắc hài hòa, qua đó giúp các em hồn nhiên, vui tươi, nhận thấy được cái hay cái đẹp trong cuộc sống xung quanh qua nhiều đề tài. Sau những năm trải nghiệm bản thân tôi thấy phân môn này có những ưu điểm như sau:

           Có các văn bản chỉ đạo cụ thể của Bộ Giáo dục và Đào tạo; nhà trường tạo điều kiện mua đủ sách và tài liệu tham khảo. 

           Phụ huynh học sinh quan tâm đến việc học môn Mĩ thuật đã mua sách, vở và đồ dùng học tập cho các em đầy đủ.

           Đại đa số học sinh yêu thích môn Mĩ thuật, nhiều học sinh có năng khiếu về vẽ tranh đề tài; góp phần tạo hứng thú cho giáo viên khi lên lớp. 

          Giáo viên được đào tào chương trình đại học sư phạm Mĩ thuật, yêu nghề, mến trẻ, thường xuyên học hỏi để đúc rút kinh nghiệm, trau dồi kỹ năng nghiệp vụ; vận dụng khá linh hoạt phương pháp dạy học mới giúp  học sinh biết vẽ tranh đề tài có cảm xúc và giàu hình ảnh. 

          Giáo viên, cha mẹ học sinh và xã hội cũng đã coi trọng môn Mĩ thuật như nhưng môn học khác, đó là một động lực to lớn để tôi tha thiết với nghề hơn.

          Một số em đã hiểu được nội dung của tranh đề tài, vẽ được theo trình tự các bước, bài vẽ thể hiện rõ hình ảnh chính, phụ của đề tài, biết cách sắp xếp bố cục hợp lý, màu sắc đậm nhạt tốt. Bên cạnh những ưu điểm trên thì vần còn một số tồn tại như sau:

           Do đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh tiểu học còn nhỏ, sự tập trung không cao, các em chưa tự giác cao nhận thức của các em mới là làm quen với những kiến thức ban đầu, kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực hành còn yếu chưa chú ý đến vai trò của các bước thực hành….các em còn có thói quen vẽ ngay từng hình một, vẽ bố cục hình xộc xệch, méo mó. Lắp ghép hình với nhau tạo nên bố cục mà không chú ý đến các nhóm chính, nhóm phụ dẫn đến bài vẽ dàn trải không tập trung. Các hình tượng thường được nhìn một cách chi tiết và cụ thể không có sinh động về dáng và động tác, chủ yếu thể hiện ở góc độ chính diện. Các hình vẽ thường sắp xếp bằng nhau, màu sắc rực rỡ… Các em chưa hiểu rõ nội dung của đề tài, một số em chưa nắm được đặc điểm cơ bản về hoạt động, sự vật của đề tài; phần lớn các em vẽ là dùng thước kẻ, vẽ hình quá nhỏ so với khổ giấy, nên không hào hứng với vẽ tranh đề tài. Nhìn chung kết quả chưa hoàn thành bài vẽ chiếm tỷ lệ cao. Năm học …………tổng số học sinh  toàn khối là 48 em, trong phân môn này ở khối 3 các em đạt kết quả chưa cao, đạt tỉ lệ hoàn thành tốt; đạt 39,74%. Tỉ lệ hoàn thành; đạt 60,26%. Năm học …………tổng số học sinh  toàn khối là 51 tỉ lệ hoàn thành tốt; đạt 40,5%. Tỉ lệ hoàn thành; đạt 59,5%.

           Hiện nay môn Mĩ thuật trong các trường phổ thông chỉ dạy 1 tiết/ tuần đó là phần thời gian quá ít không đủ cho các em tìm tòi và phát huy được khả năng sáng tạo của mình. Phần lớn trong các tiết Mĩ thuật là sự sao chép theo mẫu vẽ sẵn bên cạnh trang sách đã được in sẵn một cách máy móc mà không cần qua các bước ước lượng, phác thảo.

           Giáo viên phần lớn chưa quan tâm đến sự chuẩn bị kỹ càng cho bài dạy trước khi lên lớp (nhất là khâu chuẩn bị đồ dùng dạy học dặn học sinh chuẩn bị tư liệu ở nhà trước khi đến lớp), chưa quan tâm đến thực tiễn để học sinh lấy hình ảnh đưa vào bài vẽ. Nên khi dạy tiết vẽ tranh đề tài còn gặp nhiều khó khăn. Phần tìm, chọn nội dung đề tài, giáo viên chỉ giảng hình ảnh vẽ trong tranh chưa mở rộng nội dung dẫn dắt học sinh lựa chọn nội dung  khác của đề tài. Không biết dạy như thế nào để phát huy tính tích cực, sáng tạo của mỗi học sinh sử dụng những hình thức tìm và chọn nội dung như thế nào để tiết học sinh động hào hứng không buồn tẻ, đơn điệu. Phần hướng dẫn cách vẽ thì đa số giáo viên chỉ đưa ra các bước thực hiện bằng lý thuyết, sau đó tất cả học sinh thực hành trên giấy mà chưa tìm được ra những cách khác để thu hút sự chú ý của học sinh. Học sinh chưa thực sự học tập một cách tích cực, tự chiếm lĩnh tri thức, tự tìm ra cách vẽ riêng cho bản thân. Điều đó đã phần nào hạn chế tư duy, óc sáng tạo của học sinh. Đa số giáo viên phụ thuộc vào sách giáo khoa, sách hướng dẫn, coi sách là mẫu chuẩn mà chưa biết xử lý linh hoạt kiến thức cho phù hợp với trình độ của các em. Vì vậy chưa phát huy được tính tích cực, sáng tạo của học sinh, dẫn đến học sinh tiếp thu bài một cách tự động; chưa khám phá, thâm nhập vào nội dung bài học 

          Do quan điểm của các giáo viên khác, phụ huynh học sinh còn coi Mĩ thuật là môn học phụ. Dẫn đến tình trạng giáo viên Mĩ thuật chuyên tâm với việc dạy chưa cao…. Đó là một số nguyên nhân dẫn đến tiết dạy chưa thành công. Muốn khắc phục được điều đó, giáo viên cần phải nghiên cứu kĩ chương trình để có kế hoạch hướng dẫn cho học sinh. Không hướng dẫn chung chung với tất cả học sinh, cần có phương pháp dạy học phù hợp từng đối tượng học sinh trên lớp.

III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

Mục đích của vẽ tranh đề tài là nhằm rèn luyện và phát triển ở học sinh trí nhớ, trí tưởng tượng sáng tạo, giúp cho các em nhận thực được cái hay cái đẹp của thế giới xung quanh, màu sắc và cảm xúc của bản thân. Dạy vẽ tranh đề tài là tiết dạy vẽ theo trí tưởng tượng, học sinh phải biết tưởng tượng để vẽ thành tranh, vì vẽ theo đề tài đòi hỏi học sinh bộc lộ cao hơn ở mức năng lực, có ý nghĩa riêng, có cách cảm thụ thế giới riêng. Vì vậy tranh đề tài tránh được sự sao chép, bắt chước, giống nhau, tạo điều kiện cho mỗi học sinh đều được tự do sáng tạo, được bộc lộ cái mới, cái riêng của mình trong tranh. Qua đó các em yêu thích cái đẹp và mong muốn thể hiện nó qua các bài vẽ. Lứa tuổi tiểu học là mầm móng của hoạt động sáng tạo. Người giáo viên cần có những tác động đúng hướng bằng các phương pháp dạy học tích cực thì mới tạo được tiền đề cho các bước phát triển hoạt động sáng tạo tiếp theo của học sinh.